ANAYASA HUKUKU - Deneme Sınavı - 6

Avrupa mutlak monarşilerinin anayasal (meşruti) monarşilere dönüşmesi 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. Doğru cevap D'dir.

İngiltere, yaygın ve güçlü demokrasi kültürü sayesinde yazılı bir anayasaya sahip olmamasına rağmen anayasal bir devlet olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Değiştirilmesi normal kanunlardan farklı ve daha güçleştirici şartlara bağlanmış olan anayasa türü 'katı anayasa' olarak adlandırılır. Doğru cevap D'dir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda anayasal gelişmenin ilk adımı olarak, 1808 yılında merkezî hükûmetin temsilcileri ile âyan temsilcileri arasında kabul edilip imzalanan Sened-i İttifak gösterilir.

Osmanlı anayasal gelişmesinin ikinci aşaması, 1839 tarihli Tanzimat Fermanı’dır.

1876 Anayasası, Meclis-i Umumî adını alan bir parlamento kurmuştur.

Klasik anayasa hukuku, hükumet sistemlerini sınıflandırırken, yasama ve yürütme kuvvetlerinin birbirleriyle olan ilişkilerini kriter olarak kabul etmektedir.

1924 Anayasası’nın getirdiği en önemli yeniliklerden biri de laiklik ilkesidir.

1924 Anayasası, hürriyetler konusunda, Fransız Devrimi’nden beri süregelmekte olan tabii hak anlayışını kabul etmiştir.

Kuvvetler ayrılığı deyiminden anlaşılan, devletin üç hukuki iktidarı olan yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrı devlet organlarına verilmiş olmasıdır.

Sosyal devlet, devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak amacıyla, sosyal ve ekonomik hayata aktif şekilde müdahalesini meşru ve gerekli gören bir devlet anlayışı olarak tanımlanabilir

1961 Anayasası amaçladığı çoğulcu demokratik düzeni gerçekleştirebilmek için, çoğulcu toplum yapısının ve onu oluşturan gönüllü kuruluşların geliştirilmesine öncelik vermiş, bunu kolaylaştırıcı bir dizi hüküm kabul etmiştir.

Genel Oy: Servet, vergi öğrenim durumu ve cinsiyet gibi nitelik sınırlandırmaları olmaksızın bütün yurttaşların oy kullanma hakkına sahip olmasıdır.

Hürriyetçi demokratik rejimin özellikleri, ülkeden ülkeye bazı değişiklikler göstermekle beraber, bu rejimin vazgeçilmez, asgari şartı olarak kabul edilmesi gereken baz› unsurlar da vardır. Bunların en önemlileri, siyasal sistemdeki temel siyasal karar organlarının genel oya dayanan serbest seçimlerle oluşması, serbestçe örgütlenen siyasal partiler arasında eşit şartlarla yürütülen iktidar yarışması ve tüm vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin tanınmış ve hukuki güvence altına alınmış olmasıdır.

İki dereceli seçimde ise seçmenler, ilkin ikinci seçmen adı verilen bir grup seçmeni seçerler; temsilciler de daha sonra bu ikinci seçmenler tarafından seçilir.

Jandarma Devlet: Devletin görevlerini iç ve dış güvenliği sağlamakla sınırlayan ve sosyo- ekonomik yaşama müdahalesini zararlı sayan devlet anlayışıdır.

Hukuk devleti ilkesi devletin işlemlerinin hukuk kurallarına bağlılığını ifade eder. Hukuk kurallarına bağlılığı sağlayacak mekanizma ise, devletin eylem ve işlemlerinin yargı denetimi altında bulunmasıdır. Hukuk devleti denilince, ilk olarak yürütmenin hukuka bağlılığı ve yürütme işlemlerinin yargı denetimi altında bulunması akla gelmektedir. Yürütme işlemlerinin yargısal denetimi, hukuk devletinin temel ilkelerinden biri olmakla birlikte, tek başına hukukun üstünlüğünü ve vatandaşların hukuki güvenliğini sağlamaya yeterli değildir. Çünkü bu denetim, nihayet, yürütme işlemlerinin kanunlara uygunluğunu sağlayabilecektir. Hukuk devletinin tam anlamıyla gerçekleşmiş sayılabilmesi için, sadece yürütme organının işlemlerinin kanunlara uygunluğunun değil, yasama işlemlerinin de anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi gereklidir. Hukuk devletinin en önemli unsurlarından biri de yargı bağımsızlığıdır. Yargı bağımsızlığının güvence altına alınmamış olduğu sistemlerde, gerçek anlamda bir hukuk devletinden söz etmeye imkân yoktur.

Sınırlama, ancak kanunla yapılabilir. Sınırlama, anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmak zorundadır. Kanuni sınırlama, ancak anayasanın ilgili maddesinde o hürriyet için öngörülmüş sınırlama sebeplerine dayanabilir. Ölçülülük ilkesi, sınırlamada başvurulan aracın sınırlama amacını gerçekleştirmeye elverişli olmasını; bu aracın, sınırlama amacı açısından gerekli olmasını ve araçla amacın ölçüsüz bir oran içinde bulunmamasını ifade eder. Bir hak veya hürriyetin özü, onun vazgeçilmez unsuru, dokunulduğu takdirde söz konusu hürriyeti anlamsız kılacak olan aslî çekirdeğidir.  Kanunun temel hak ve hürriyetlerinin özüne dokunamayacağı ilkesi 1961 Anayasası kabul etmiştir. 1982 Anayasası, ilk şekliyle hakkın özü kavramına yer vermeyerek, onun yerine “demokratik toplum düzeninin gerekleri” kriterini kabul etmişti. Anayasanın 13/2. maddesine göre “temel hak ve hürriyetlerle ilgili genel ve özel sınırlamalar demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz”. Anayasa’nın 13. maddesinde 3.10.2001 tarihli ve 4709 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle, hakkın özü güvencesi, demokratik toplum düzeninin gerekleri güvencesine ek olarak açıkça belirtilmiştir. Ayrıca, sınırlamaların laik Cumhuriyet gereklerine aykırı olmaması unsuru da 13. maddeye eklenmiştir.

1924 yılında seçim kanununda yapılan değişlikle, erkekler için genel oy hakkı kabul edilmiş; 1934’te ise bu hak, kadınlara da tanınmıştır. Böylece, 1934’ten bu yana Türkiye’de genel oy sistemi mevcut olmuştur.

Türkiye’de gizli oy ilkesi, 1950 yılında kabul edilmiştir. Açık sayım ve döküm ilkesi de gizli oy ilkesi gibi, ülkemizde 1950 yılında kabul edilmiştir.