ANADOLU KÜLTÜR TARİHİ

Hurri kökenli güneş tanrısı Şivini panteonun üçüncü sırasındaki tanrısıydı.

Doğru cevap C şıkkı: Urartu dili. Günümüzde yaşayan bir Çeçen'e  Urartu dilinde yazılmış metinler sesli olarak okunduğunda ses ve söz dizimi tanıdık gelecektir. Hurrice ile akraba olan Urartu dili, günümüzde konuşulan Çeçen ve İnguş dilleri ile çok yakın benzerlik göstermektedir.

Doğru cevap E şıkkı: Haldi.

Urartularda ilk sıradaki tanrı, devletin baş tanrısı ve aynı zamanda savaş
tanrısı olan Haldi’dir. Urartu kalelerinde iki tapınak varsa tapınaklardan biri Haldi, diğeri ise o bölgenin tanrısının tapınağı olurdu.

Teişeba ve Şivini de Urartu tanrıları olmakla birlikte Haldi baş tanrıdır ve bu nedenle tapınaklardan biri mutlaka ona aittir. Diğer şıklarda yer alan Kibele bir Frig tanrıçası, Jüpiter ise Roma tanrısıdır.

Doğudan göçebe atlı kavim Kimmerlerin Urartu kralları I. Rusa ve II. Argişti’ye zor anlar yaşatması ve batıya doğru ilerlemeleri üzerine, bu tehlikeyi atlatmak isteyen Mita/Midas II. Sargon ile MÖ. 709’da bir dostluk anlaşması imzalamıştır.

Doğru cevap b şıkkı: Frigler çok tanrılı olmakla birlikte sadece Matar (Ana) adını verdikleri tanrıçalarının tasvirlerini yapmışlar ve ona tek tanrı gibi saygı göstermişlerdir.

Diğer şıklarda yer alanlar doğru değildir:

Gordion tümülüsünde ele geçen zengin buluntulu mezar odasının Midas’a ait olmadığı dendrokronoloji yöntemi ile saptanmıştır. Frig toplumu sınıflı bir toplumdur. Frig yazısı deşifre edilememiştir, ayrıca yazılı belgelerimiz olmadığı için Friglerin kaya anıtlarının önünde ne çeşit törenler düzenledikleri kesin olarak bilinememektedir. Antik kaynaklar Frig eserlerine yer vermiştir. Antik kaynaklarda verilen bilgilerden öğrenildiğine göre Frig dokumaları ünlüydü.

Doğru cevap C şıkkı: Tümülüs, fibula.

Frigler soylularını tümülüslere veya kaya mezarlarına gömmüşlerdir. Anadolu’ya tümülüs mezar geleneğini Frigler getirmişlerdir.

Ege’de MÖ. 13. yüzyıldan beri kullanılan bir tür çengelli iğne olan fibulaları Anadolu’da ilk kullanan toplum Friglerdir.

Doğru cevap D şıkkı: Lidyalılar.

Anadolu’nun Demir Çağı krallıklarından biri olan Lidya Krallığı MÖ. 680-MÖ. 546 yılları arasında güçlü bir krallık olarak tarih sahnesinde yerini almıştır. Lidyalılar sikkeyi (madeni para) icat ederek uygarlığa en büyük katkılardan birini yapmışlardır. Güncel bilgilerimize göre onların döneminden önce sikke kullanımı mevcut değildir. Diğer şıklarda yer alan topluluklar Lidyalılardan önce yaşamış oldukları için sikke kullanmamışlardır.

Lidyalılar sikkeyi icat ettiler; başkentleri Sardeis'tir. Diğer ifadelerde bahsedilen Anadolu'da tümülüs kullanımını başlatan Friglerdir. Fibula ise Ege toplumlarında daha önceden bilinmekle birlikte Anadolu'da Frigler tarafından uygulanmıştır.

Doğru cevap D şıkkı: Lydion.

Lydionlar Lidya’ya özgü kaplardır. Bunlar Lidya kremleri ve bakkaris adlı parfümlerinin içine konulup ihraç edilmesinde kullanılmışlardır.

I. Sarduri

Aramu

Teokratik Monarşi

Haldi

Ankara

M.Ö. 585

Frigler tanrıça için Eskişehir, Kütahya ve Afyonkarahisar illeri arasındaki Dağlık Frigya Bölgesi’ndeki kayalıklara fasadlar (işlenmiş kaya cephesi), altarlar ve nişler olmak üzere çeşitli dinsel kaya anıtları yontmuşlardır. Fasadlar megaron planlı bir Frig tapınağının ön cephelerini temsil etmektedirler. Kendi içlerinde Anıtsal Fasadlar ve Küçük Fasadlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Anıtsal fasad örneklerini Eskişehir’de Yazılıkaya Midas Anıtı, Bitmemiş Anıt, Arezastis veya Areyastis Anıtı, Bahşayiş Anıtı; Afyonkarahisar’da Maltaş Anıtı, Aslankaya Anıtı, Değirmen Anıtı ve Burmeç Anıtı; Kütahya yöresinde ise Deliklitaş Anıtı oluşturur. Eskişehir’de Midas Kenti’nde Sümbüllü Anıt ve Küçük Anıt, Kümbet köyünde Kümbet Berberini Anıtı; Afyonkarahisar’da Büyük Kapı Kaya Anıtı, Küçük Kapı Kaya Anıtı, Kumcaboğaz Kapı Kaya Anıtı ve Döğer Asar Kaya Anıtı küçük fasadların örnekleridir.

Manisa

Kral Kroisos zamanında elektronu altın ve gümüşe ayırma yöntemi bulunmuş, Sardeis’te altın arıtma atölyelerinde çok miktarda altın ve gümüş üretilmiştir. Kroisos MÖ. 6. yüzyılın ortalarında dolaşımdaki elektron sikkeleri toplatarak yerine saf altın ve gümüş sikkeleri dolaşıma sokmuştur. Saf altın sikkeler kral Kroisos’un adına izafeten Kroeseid olarak adlandırılmıştır.

Lidyalılar çok tanrılı bir dine inanırlardı. İnandıkları başlıca tanrıça Kuvava dedikleri tanrıça Kibele idi.