Aof Panel

S

İstimalet kelimesinin sözlük anlamı nedir?

İstimâlet: Sözlük anlamı “meylettirme, cezbetme, gönül alma”dır. Osmanlı kroniklerinde “halkı ve özellikle gayrimüslim tebaayı gözetme, onlara karşı hoşgörülü davranma ve raiyyet perverlik” anlamında kullanılmıştır.

S

I. Murad ve özellikle Yıldırım Bayezid döneminde devlet yönetiminde hangi anlayış hâkim kılındı ve hangi mali sistem uygulandı?

Osmanlıların istimâlet politikası yerli halkların yeni yönetimle uzlaşmalarını kolaylaştırdı. I. Murad ve özellikle Yıldırım Bayezid döneminde devlet yönetiminde merkeziyetçi anlayış hâkim kılındı. Türk-İslâm merkezi devlet yönetimi benimsendi ve tahrir, vergi sistemi ile İlhanlıların mali sistemi uygulandı.

S

Osmanlı döneminde ilk bilinçli Batılılaşma ya da diğer bir anlatımla yenileşme hareketleri ne zaman başlatıldı?

18. yüzyılın başlarında Lale Devri’nde (1718-1730) ilk bilinçli Batılılaşma ya da diğer bir anlatımla yenileşme hareketleri başlatıldı. Dolayısıyla idâri yapıdan gündelik hayata Batı kültürü Osmanlı toplumuna nüfuz etmeye başladı.

S

Bugünden sonra dîvanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda Türkçeden başka dil konuşulmasın” şeklinde bir ferman yayımlanarak Türkçenin resmi dil olması bazı araştırmacılara göre nasıl sağlandı?

Bazı araştırmacılara göre 13 Mayıs 1277’de Karamanoğlu Mehmet Bey, bazılarına göre ise de Selçuk Divanı tarafından, “Bugünden sonra dîvanda, dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda Türkçeden başka dil konuşulmasın” şeklinde bir ferman yayımlanarak Türkçenin resmi dil olması sağlandı.

S

Osmanlıca, Türk dilinin Güney Batı kolunu oluşturan Oğuz Grubu Türkçesi içinde yer alır. Günümüzde bu yazı dili, genellikle, hangi evrelerde ele alınmaktadır?

Osmanlıca, Türk dilinin Güney Batı kolunu oluşturan Oğuz Grubu Türkçesi içinde yer alır. Günümüzde bu yazı dili, genellikle, üç evrede ele alınmaktadır. Bunlar;

Eski Osmanlıca (13.-15. yüzyıllar). Eski Anadolu Türkçesi / Eski Türkiye Türkçesi de denilmektedir ve beylikler döneminden baş- layarak İstanbul’un fethine kadar getirilir.
Klasik Osmanlıca (16.-19. yüzyıllar). Türk- çe esas olmak üzere Arapça ve Farsça keli- melerle kurallarının Türkçe ile birleştirme- sinden oluşur.
Yeni Osmanlıca (19.-20. yüzyılın başları). Yenileşme hareketlerine paralel olarak dilde sadeleşmeyi içerir.

S

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde telif niteliği taşıyan kaç eser tespit edilmiş ve bu eserlerden kaçı Farsça, Arapça, ve de Türkçe kaleme alınmıştır?

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde telif niteliği taşıyan 230 eser tespit edilmiştir. Bu eserlerden 145’i Farsça, 68’i Arapça, 15’i de Türkçe kaleme alınmıştı. Süryanice ve Ermenice olarak birkaç eser de üretilmişti.

S

Anadolu’da yazılan ilk Farsça eser, hangi eserdir ve ne ile ilgilidir?

Anadolu’da yazılan ilk Farsça eser, Keşfü’l -Akabe adlı eserdir ve astronomi ile ilgiliydi.

S

Mevlâna Celâleddin-i Rumî (ölümü 1273) nin görüşlerini anlattığı eseri nedir ve kaç dizeden oluşmaktadır?

Mevlâna Celâleddin-i Rumî (ölümü 1273) Farsça, altı ciltlik Mesnevi adlı eserinde didaktik dinî-tasavvufi görüşlerini hikayelerle anlatır. Bu kitap otuz binden fazla dizeden oluşmaktadır.

S

Eski Anadolu Türkçesinin önemli eserlerinden biri olup aklın yüceltiği eser nedir?

Eski Anadolu Türkçesinin önemli eserlerinden biri de Aşık Paşa’nın (1272-1332) Garipnâme adlı ese- ridir. Aşık Paşa’nın Yunus Emre ve Mevlana’dan etkilenerek kaleme aldığı bu eser, halk tarafından çok beğenilmiş ve okunmuştur. Dinî ve tasavvufî içerikliydi. Eserde akıl yüceltilmişti.

S

ve 15. yüzyıllar arasında Arapça ve Farsçadan hangi alanlardan Türkçeye çeviriler gerçekleştirilmiştir?

ve 15. yüzyıllar arasında Arapça ve Farsçadan tıp, tarih-coğrafya, edebiyat-tasavvuf, dinî ilimler, astronomi, zooloji, harp sanatı, geometri, müzik, rüya tabiri ve mineraloji alanlarından Türkçeye çeviriler gerçekleştirildi.

S

Eş büyüklükteki çok sayıda birimle desteklenen cami tipi hangi dönemde mevcuttur?

Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde hüküm süren Türk Beylikleri mimarî açıdan Selçuklu mimarisinden etkilenmekle birlikte (özellikle Karamanoğulları) her beylik kendi özel şartları içerisinde farklı gelişme göstermiştir. Bu farklılık cami tiplerinde daha belirgindir. Eş büyüklükteki çok sayıda birimle desteklenen cami tipi Selçuklular’da mevcuttu ve bu tarz Osmanlı’ya da geçmişti.

S

Osmanlı bilim ve düşünce hayatıyla ilgili çalışmalarıyla tanınan İhsan Fazlıoğlu, Osmanlı bilim hayatını kaç döneme ayırmaktadır?

Osmanlı bilim ve düşünce hayatıyla ilgili çalışmalarıyla tanınan İhsan Fazlıoğlu, Osmanlı bilim hayatını üç döneme ayırarak incelemenin daha uygun olacağı görüşündedir. Bunlar;

Devletin kuruluşundan Müneccimbaşı Ahmed Dede’nin 1702’de ölümüne kadar süren klasik dönem
1702’den modern eğitim kurumlarının kurulduğu 1773’e kadar devam eden bunalım ve arayış dönemi
1773’ten itibaren devletin siyasi bir teşkilat olarak ortadan kalktığı 1923’e kadar süren klasik paradigmanın terkedilmeye başlandığı yenileşme dönemi.

S

İstanbul rasathanesi kim tarafından kurulmuştur?

Osmanlı’nın kuruluş yıllarında medreselerde teorik astronomi okutulduğu bilinmekte ve özel- likle kelam ve felsefe çalışmalarında astronomiye değinilmiştir. Osmanlı astronomisi Takiyyüddin er-Râsıd’ın çalışmalarıyla zirveye çıktı Takiyyüd- din, İstanbul Rasathanesini kurdu.

S

Yüzyılda Osmanlı edebiyatında ne tür eserler ortaya çıkarılmıştır?

Bursa ve Edirne’nin fethedilmesi ve bazı beyliklerin Osmanlı hakimiyetine alınmasında sonra 15. yüzyılda Osmanlı edebiyatı büyük bir sıçrama yaptı. Başlangıçta, genellikle Arapça ve Farsçadan çeviriler gerçekleştirildi. Daha sonra başta dîvan olmak üzere, mesnevi, hamse, tefsir, hadis, fıkıh gibi dini kitaplar, kısasü’l-enbiya, tezkiretü’l-evliya, menâkıb-nâmeler, hikâye, destâni eserler ve tarihler, şuara tezkireleri, münşeat, şerhler gibi birçok alanda telif eserler ortaya çıkarıldı.

S

Osmanlı halk kültürünün önemli kaynaklarından biri nedir?

Evliya Çelebi’nin Seyâhat- nâmesi İmparatorluğun çeşitli bölgelerinin folklorunu, edebiyatını, dilini, geleneğini, yiyecek ve içeceğini ve daha pek çok özelliğini ayrıntısına kadar anlatması ona bir şaheser vasfı kazandırmıştı. Bu eser, Osmanlı halk kültürünün önemli kaynaklarından biridir.

S

“Cihân-ârâ cihân içindedür ârâyı bilmezler O mâhîler ki derya içredür deryâyı bilmezler. “ beyti kime aittir?

Baki Padişah Kanûni tarafından desteklenmiştir. Bâkî divânında dönemin tüm ihtişamını ortaya koymaktaydı. Hayâli de beyitleriyle yaşadığı döneme damga vurmuştu. Şu beyit, aradan geçen zamana rağmen hâlâ dillerdedir:

Cihân-ârâ cihân içindedür ârâyı bilmezler

O mâhîler ki derya içredür deryâyı bilmezler

S

I. Bayezid’ın 1400’de inşa ettirdiği hangi eser mimarinin erken dönemin en iyi örneklerinden biri sayılmaktadır?

I. Bayezid’ın 1400’de inşa ettirdiği Bursa’daki Ulu Camii âbidevi mimarinin erken dönemin en iyi örneklerinden biri sayılmaktadır.

S

Osmanlı döneminde Anadolu-Türk halıları hangi evrelerde ele alınmaktadır?

Halı, tarih boyunca Türk kültür ve sanatının en verimli alanını oluşturdu. En eski dönemlerden bu yana, Türklerin yayıldığı coğrafyalarda gün ışığına çıkarılmış çeşitli halı örnekleri bulunmaktadır. Osmanlılar, diğer kültür alanlarında olduğu gibi Selçuklu geleneğini sürdürmüşlerdir. Osmanlı döneminde Anadolu-Türk halıları üç evrede ele alınmaktadır:

Erken Osmanlı Dönemi Halıları

Klasik Osmanlı Dönemi Halıları

Geç Osmanlı Dönemi Halıları

S

Yenileşme dönemiyle başlayan edebiyat hakkında “Modern Türk edebiyatı bir uygarlık kriziyle başlar. (...) Bu edebiyatın, bir uygarlık değişmesinin sonucu olarak doğduğunu göz önünde tutmak gerekir” tespit kime aittir?

Türk edebiyatı tarihi çalışmalarıyla tanınan Ahmet Hamdi Tanpınar, yenileşme dönemiyle başlayan edebiyat hakkında şu tespiti yapmaktadır: “Modern Türk edebiyatı bir uygarlık kriziyle başlar. (...) Bu edebiyatın, bir uygarlık değişmesinin sonucu olarak doğduğunu göz önünde tutmak gerekir”.

S

Metin And’a göre Batı’dan alınan yeni tiyatro anlayışının benimsenmesi ve yerleşmesinde hangi etkenler rol oynamıştır?

Metin And’a göre Batı’dan alınan yeni tiyatro anlayışının benimsenmesi ve yerleşmesinde altı etken rol oynamıştı:

Saray ve Çevresi
Yüksek Devlet Görevlileri-Türk Elçileri-Basın
Yabancı Elçilikler
Azınlıklar
Yabancı topluluklar
İlk Türkçe Oyunlar

Osmanlı Kültürü