ANADOLU KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Bizanslı kavramı 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Hıristiyan kilisesinde“heretik”, Ortodoks olmayan bir görüşü benimseyen kişi olarak tanımlanır.

Heraklios döneminde (610-640) Müslüman Arapların akınlarını Anadolu’da önleyebilmek için Bizans Devleti, Anadolu’yu dört eyalete bölmüştür. Bu eyaletler thema kelimesi ile adlandırılmıştır.

İmparator Diokletianus, dört başlı manasında Tetrarşi(tetrarhia) denilen yeni bir yönetim sistemi kurmuştur.

7. yüzyıldan sonra ise tahtın babadan oğula geçmesi yolu benimsenmiştir.

Bizans hukukunun temel kaynağı Roma hukukudur.

Müslüman fetihleri ve İkonakırıcılık tartışmalarının yer aldığı 7. ve 9. yüzyıllar arası Bizans tarihinde “Karanlık Dönem” olarak adlandırılmaktadır

Milano Fermanı: Roma İmparatorluğu içinde Hıristiyanlara yardım etmek için MS 313 Şubat ayında yapılan anlaşmadır.

Typikon: Manastır Vakıf Belgeleri. Manastırlarda günlük seremonilerin kaydedildiği litürjik takvim. İdari organizasyonların kaydedildiği belgelerdir.

Vaftiz kelimesi Antik Yunanca’da, “suya ya da sıvıya batırmak” anlamına gelen Bap’tizo ya da Vap’tizo kelimesinden gelir.

1071’de kazanılan Malazgirt zaferinden hemen
sonra Anadolu’da bugünkü Türkiye’nin temellerini atan Türkler, Haçlı seferlerinde hayli can kaybı
vermekle beraber hasıl olan iktisadî canlılıktan çok
fayda görmüşlerdir

Anadolu, Selçuklular devrinde yaptığı büyük
atılım ve gelişmenin yanında dış saldırılara da maruz kalmıştır. Bunların en önde gelenlerinden birisi
Haçlı Seferleri’dir. 1098’de başlayıp 1270’de sona
eren bu akınlar Anadolu ve bölgeyi bir kan gölü
haline getirmiş, çok zahmetli ve uzun çarpışmalar
vuku bulmuştur.

Moğol istilasının neticelerinden bir tanesi de
Irak’ın bölgeden kopup, İran ve Uzak Doğu’ya bağlanması ve kara ticaretinin doğuya yöneltilmesidir

Anadolu beylikleri 13. yüzyılın son yarısında,
İlhanlıların zayıflaması ile ortaya çıkarlar. Coğrafi konumları, beylerinin mahareti gibi sebeplerle uzun yahut kısa ömürlü siyasi yapılar Batı
Anadolu’da Selçuklu nizamının yerleşmesi, Türkleşmenin hızlanması gibi konulardan önemli roller oynamışlardır

1220’lerde Moğolların Harzemşahlar Devleti’ni yıkmasının akabinde Maveraünnehr ve Türkistan’daki Türk şehirlerinin tüccar ve sanatkâr halkı, Anadolu’ya geldiler.

Din ve toprak, Selçuklu Anadolu’sunu da kapsayan Ortaçağlarda medeni yapıların iki temel esası
idi. Şehirlerin oluşmasında önemli bir unsur bahsedilen sebeple sultanların toprak siyasetleriydi.
Süleyman Şah (1075-1086) Selçuklu Devleti’ni
kurunca, toprak ve üzerindeki yapıları devlet malı
yaparak topraksız ve esir çiftçilere dağıtmış; şahıslara işleyebileceği kadar toprak kullanma imkanı
verilmiştir.

Anadolu yolları üzerinden pek çok han ve kervansaray yapılmıştır.
Kervansaraylar iktisadî vazifeleri dışında hudutlara
yakın yerlerde askeri vazifeler de görmüşlerdi. İbn
Bibî’de kervansaraylarla ilgili bilgilerin hep askeri
hareketler ve seferlerde zikredilmesi de bu görüşü
desteklemektedir. Anadolu, Selçuklu hâkimiyetine
girmesinin ardından 12. yüzyılın sonlarında milletlerarası ticaretin merkezi olmuştur.

Ahiler, siyasi bir güce sahip olmamakla birlikte
kargaşa zamanlarında düzenli bir ordunun yerini
alabilen yapı da idiler. Ahiler, Selçuklu Devleti’nin
yıkılışı ve Moğol istilası döneminde Anadolu’nun
savunmasında ve düzeninde büyük rol oynamışlardı. Ahi Teşkilatı’nın hisbe vazifesi gören bir yapısı
da olduğu görülür. Muhtesibin vazifeleri içinde sayılan konular Ahilik müessesesinde ilke olarak söz
konusu idi. “Emr-i bi’l maruf nehy-i ani’l münkeriyiliği emredip kötülükten sakındırma” olarak ortaya konulan anlayış ve ilke gerektiğinde ahiler tarafından yerine getirilmiştir

Türkiye Selçuklularında ilk medreseler ifade
ettiğimiz gibi siyasi istikrarın sağlanması ile kültür
faaliyetlerinin başladığı II. Kılıçarslan devrinde kurulmuştur. Bu meyanda II. Kılıçarslan Konya ve
Aksaray’da iki medrese yaptırmıştır. Aksaray medreselerinden yetişen bilim insanları Suriye ve Mısır’
da bile büyük itibar görmüşlerdir.

Anadolu Selçuklu medreselerinde daha çok bir
ihtisaslaşma görülür. Medreselerde okutulan konulara göre Daru’l-Hadis, Fıkıh medresesi, Tıp medresesi şeklinde sınıflanmıştı. Mesela, Konya’daki
İnce Minareli Medrese (1258) bir Daru’l-Hadis,
yine Konya’da Sırçalı Medrese (1242), bir fıkıh
medresesi, Kayseri’deki Çifte Medrese’nin doğu
bölümünde bir tıp medresesi vardı.