ANADOLU KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 10

Bizans İmparatorluğu Akdeniz etrafında kurulmuş ve kültürü bu coğrafyadan fazlasıyla etkilenmiş bir uygarlıktır. Bu nedenle Bizans’ın iletişimi, ticareti, endüstrisi ve iklimi genellikle Akdeniz’in özellikleri tarafından belirlenmiştir. Özellikle oldukça girintili ve çıkıntılı olan Akdeniz kıyıları güvenli deniz trafiği için son derece elverişlidir. Bu uygun fiziksel koşullar, Akdeniz çevresinde ulaşım ve ticareti teşvik etmiş ve kıyı bölgelerinde yaşayan insanların hayat standartlarına olumlu katkılar sağlamıştır.

Bizans İmparatorluğunun uzun yıllar kuzey sınırı Tuna Nehri, doğu sınırı ise Fırat Nehri’dir.

Heraklios döneminde (610-640) Müslüman Arapların akınlarını Anadolu’da önleyebilmek için Bizans Devleti, Anadolu’yu dört eyalete bölmüştür. Bu eyaletler thema kelimesi ile adlandırılmıştır. Themaların genel özelliği eyalet içinde toprağa bağlı yerel ordu bulundurmasıdır. Bundan dolayı kolordu olarak da bilinmektedirler

A, B, C, E şıkları İmparator I. Konstantinos tarafından geliştirilen sivil idari yapılardır. D şıkkı ise Tetrarşi tanımıdır.

Anadolu, tarihin her devresinde sosyal, siyasi, iktisadi ve kültürel hareketlerin yaşandığı bir
mekân olma özelliği göstermiştir. Anadolu’da MÖ. II. binlerde ortaya çıkan ve yedi yüzyıl kültür ve
medeniyetin yapıcısı olan Hititlerin tarih sahnesinden çekilmesi üzerine, Anadolu iki bin yıla yakın
bir süre dünya tarihinde, politik bir rol oynayamadı.

Türklerin Selçuklu devrinde Anadolu’da ilk başkenti önce Türkler tarafından İznik adı verilen
Nicaea akabinde İkonion ki Türklerin Konya olmuştur. Bu şartlar altında Anadolu yeni bir gelişme
süreci içine girmiş, yeniden merkez coğrafya olarak toplum-devlet-şehir çerçeveli bir medeniyet ortaya çıkmıştır.

Devlet hayatındaki idare boşluğu ve asayişsizlik genel anlamda bir gelişmeye mâni olduğu ve büyük hamlelere engel teşkil ettiği için, Anadolu bu devirde birçok sıkıntılara da düşmüştür. Gerçekten de bu devirde arka arkaya gerçekleşen iki hadise devlet hayatında derin sarsıntılara sebep olmuştur. Bunlardan birincisi, 1240 yılı son  bahar aylarında ortaya çıkan “Babai” isyanı, ikincisi ise, Moğol istilasıdır.

Moğol istilasının fiili başlangıcı olan Kösedağ Savaşı’dır (1243). Bu hadiseler Selçuklulara çok pahalıya mal olmuştur. Bu felaketlerin sebep olduğu başı boşluk havası yüzünden memleketin asayişi bozulmuştur.

Moğollar 1243 tarihinden 1338’e kadar Anadolu’da fiilen bulunmuşlardır.

Anadolu beylikleri 13. yüzyılın son yarısında, İlhanlıların zayıflaması ile ortaya çıkarlar. Coğrafi konumları, beylerinin mahareti gibi sebeplerle uzun yahut kısa ömürlü siyasi yapılar Batı Anadolu’da Selçuklu nizamının yerleşmesi, Türkleşmenin hızlanması gibi konulardan önemli roller oynamışlardır.

Bu devirde Batılılarla bazı ticarî antlaşmalar da yapılmıştı. Örneğin Sultan I. Alaü’d-Din Keykubad’ın, 1220 tarihli, altın yaldızlı kırmızı imzasını taşıyan Venedikliler’e vermiş olduğu ticarî müsaadename bulunmaktadır.

Selçuklular Anadolu’da kurdukları kültür üzerinde ortaya çıkan medeniyeti var ederken ekonomiyi çok ciddiyetle ele almışlar, fetih adeta bu ekonomi politik sayesinde tamam olmuştur. İşte bu gelişme içerisinde yollar, kervansaraylar-hanlar, pazarlar ve köprüler gibi o devir ticaretinde önemli unsurlar ehemmiyetle ele alınmış, bunların düzenlenip geliştirilmesi öncelikli bir siyaset olarak devletin gündeminde yer almıştır.

Alay Han, 12. Yüzyılda Aksaray Yakınlarında İnşa Edilen Anadolu’daki İlk Selçuklu Kervansarayıdır.

Türkiye Selçuklularında ilk medreseler ifade ettiğimiz gibi siyasi istikrarın sağlanması ile kültür
faaliyetlerinin başladığı II. Kılıçarslan devrinde kurulmuştur. Bu meyanda II. Kılıçarslan Konya ve
Aksaray’da iki medrese yaptırmıştır

Bizans hukukunun temel kaynağı Roma hukukudur. Roma hukuku içeriği ve kapsamı I. Iustinianos’un (527-565) Corpus Iuris Civilis (Medeni Hukuk Derlemesi) isimli derlemesinde toplanmış ve Bizans hukukuna aktarılmıştır. 528-534 yılları arasında hazırlanan Corpus Iuris Civilis dört ana bölümden oluşmaktaydı. Birinci bölümde hukuk kurumları (instituiones) hakkında genel bilgiler yer alır, “Digesta” ya da “Pandektis” olarak bilinen ikinci bölüm hukuk bilimi ve hukuk tarihini içermektedir. “Codex” adını taşıyan üçüncü bölümde güncellenen emirnameler yer alır ve 12 bölümdür. Dördüncü bölümü ise Latince “Novellae” olarak bilinen yeni kanunlar oluşturur.

313 yılında Milano Fermanıyla Hıristiyanlığın serbest bir din olarak kabulü ve Theodosios (379-395) döneminde Kilisenin kurulmasıyla Hıristiyanlık resmi devlet dini haline gelmiştir.

Mısır’da. 3. yüzyıl sonu ve 4. yüzyıl başlarında ortaya çıkan manastır hareketinin temelinde Hz. İsa’yı örnek almak, onun bilgisine sahip olmak, aklın ve vücudun getirdiği günahlara karşı mücadele etmek yatmaktadır. Hıristiyanlığın ilk yıllarında dünyadan el etek çekip, toplumdan uzakta inzivaya çekilerek dua ve ibadet yoluyla Tanrı’yı arama yani inziva yolunu seçen kişi münzevi olarak tanımlanmıştır. Münzevi yaşamda, duyguların köreltilmesi, cinsellik, zenginlik, aşırı istek gibi dünyevi duygulardan arınmayı içeren ruhani akımın ortaya çıkmasında Yahudilik ve pagan antikitenin de etkili olduğu söylenebilir. Bununla beraber birçok Mısırlı 3. yüzyılda Hıristiyanlara yapılan zulümlerden kaçmak için de münzevi yaşamı seçmiştir. Münzevilerin çölde mağaralar ve firavunlar döneminden kalma mezarlara yerleştikleri bilinmektedir. Bununla beraber ilk münzeviler Nil Nehri boyunca evler kurup ortak bir yaşam da sürmüşlerdir. İnançlarının yeterince sınanmayacağı duygusuna kapılan münzevilerin sayısı, Hıristiyanlığın hoş görülmeye başlaması sonrasında da artmıştır. İmparatorlukta uzun süren savaşlar, yoksulluk, asker kaçakları ve vergi gibi günlük hayatın yükümlülüklerinden kaçmak isteyenler de manastır yaşamının benimsenmesine neden olmuştur. Çünkü manastırlara bu insanlar ayrım gözetilmeksizin kabul edilmiştir.

Asgari evlilik yaşı erkeklerde 15, kızlarda 12 ya da 13 idi. Bizans’ta ortalama yaşam ömrünün 35 yaş olduğu göz önüne alındığında erken yaşta evlenmek çocuk sahibi olmak için bir zorunluluk gibi görünmektedir

Önceki yüzyıllarda şehirler için önemli bir refah kaynağı olan uzun mesafeli ticaret de düşmüştü. Batı’da Roma egemenliğinin çöküşü, Doğu ile ticaretin azalması, 6. yüzyılın ortalarından itibaren tekrarlayan ve kentsel nüfusu etkileyen veba da ticari faaliyetleri engellemiştir. Balkanlar’daki şehirlerin, Avarlar ve Slavlar tarafından harap edilmesi, Orta Doğu ve Anadolu’da, 7. yüzyılda Perslerin ve Arapların istilaları da kentsel yaşamın çöküşünü hızlandırmıştır.

Resimli el yazmaları genellikle manastır kitaplıklarında, saray ve kiliselerde korunduğu için, Erken Bizans dönemi anıtsal resim sanatı ve ikona örneklerinin tersine günümüze ulaşmıştır.