ANADOLU KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Başkenti Gordion olup M.Ö. 9.-7. yüzyıllar arasında etkin olan Anadolu Uygarlığı Frig Devleti'dir.

Frigler soylularını tümülüslere veya kaya mezarlarına gömmüşlerdir. Anadolu’ya tümülüs mezar geleneğini Frigler getirmişlerdir.

Başkentleri Sardeis olan ve M.Ö. 680-M . 546 yılları arasında Mermnad hanedanı zamanında güçlü bir krallık olarak tarih sahnesinde yerini almış uygarlık Lidya’dır.

Frigler çok tanrılı bir inanç sistemine sahip olmakla birlikte sadece tanrıça Matar'ın tasvirlerini yapmışlardır.

Lidyalılar sikkeyi (madeni para) icat ederek dünya uygarlığa en büyük katkılardan birini yapmışlardır.

Lidyalıların başkenti olan Sardeis antik kenti bugün Manisa ili sınırları içerisinde yer almaktadır.

Anadolu MÖ. 1200 yılından itibaren Demir Çağı denilen yeni bir döneme girmiş ve Tunç çağları sona ermiştir.

Demir Çağı’nda Geç Hitit Krallıkları, Urartu Krallığı, Frig krallığı ve Lidya krallığı Anadolu’nun tarih ve kültüründe en önemli rolleri oynamışlardır.

Doğru cevap A şıkkı: I, II, III, IV.

I. MÖ. 9. yüzyılın ortalarından MÖ. 7. yüzyılın sonlarına kadar hüküm sürdüler.

II. Merkezleri Van Gölü’nün doğusunda yer alan Tuşpa'dır.

III. Yayılım alanları günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Ermenistan ve Gürcistan topraklarını kapsar.

IV. MÖ. 7. yüzyılın sonları, MÖ. 6. yüzyılın başlarında İskitler ve Medlerin akınları sonucunda yıkılmıştır.

Urartu Krallığı’nın yükselişi Lidyalılar tarafından değil, Assurlular tarafından yenilgiye uğratıldıkları bir savaşta MÖ. 8. yüzyılda sona ermiştir.

MÖ. 13. yüzyılın ilk çeyreğinde Doğu Anadolu’da Van Gölü çevresindeki topraklarda Uruatri ve Nairi adını taşıyan coğrafi bölgelerde Hurri kökenli beylikler bulunmaktaydı.

Assur baskısının artması üzerine beylikler bir araya gelmiş ve MÖ. 9. yüzyılın ortalarında Urartu Krallığı kurulmuştur.

Uruatri ve Nairi beyliklerini bir araya getiren bey, ilk Urartu kralı olarak kabul edilen Aramu’dur.

Urartu Devleti’nin resmi dili Urartu dili idi. Bu dilin özelliği bitişken diller grubunda oluşudur. Tek akrabası Hurricedir.

Urartu kralları fethettikleri topraklarda yaşayan halkların tanrılarını da kendi tanrılarının arasına katmışlar böylece bir devlet panteonu (tanrılar birliği) oluşturmuşlardı.

Urartu tanrıların adları ve onlara hangi hayvanların, hangi sayıda kurban edileceği hiyerarşik sıra içinde belirtilmiştir. Toplam 79 tanrı ve tanrıçanın çoğu hakkında bilgimiz yoktur. İlk sıradaki tanrı, devletin baş tanrısı ve aynı zamanda savaş tanrısı olan Haldi’dir.

Doğru cevap B şıkkı: Birbirleriyle savaşmış Urartu ve Assur kralları

Assur baskısının artması üzerine MÖ. 9. yüzyılın ortalarında bir araya gelmiş beylikler tarafından kurulan Urartu Krallığı tarihi boyunca Assurlular ile savaşmıştır. Soruda verilen eşleşmeler bu savaşların bazılarında başta bulunan yöneticilerin adlarıdır.

I. Urartu kralı Aramu, Assur kralı III. Salmanassar

II. Urartu kralı II. Sarduri, Assur kralı III. Tiglatpileser

III. Urartu kralı I. Rusa, Assur kralı II. Sargon

Hurri kökenli güneş tanrısı Şivini panteonun üçüncü sırasındaki tanrısıydı.

Doğru cevap C şıkkı: Urartu dili. Günümüzde yaşayan bir Çeçen'e  Urartu dilinde yazılmış metinler sesli olarak okunduğunda ses ve söz dizimi tanıdık gelecektir. Hurrice ile akraba olan Urartu dili, günümüzde konuşulan Çeçen ve İnguş dilleri ile çok yakın benzerlik göstermektedir.

Doğru cevap E şıkkı: Haldi.

Urartularda ilk sıradaki tanrı, devletin baş tanrısı ve aynı zamanda savaş
tanrısı olan Haldi’dir. Urartu kalelerinde iki tapınak varsa tapınaklardan biri Haldi, diğeri ise o bölgenin tanrısının tapınağı olurdu.

Teişeba ve Şivini de Urartu tanrıları olmakla birlikte Haldi baş tanrıdır ve bu nedenle tapınaklardan biri mutlaka ona aittir. Diğer şıklarda yer alan Kibele bir Frig tanrıçası, Jüpiter ise Roma tanrısıdır.