ANADOLU ARKEOLOJİSİ

Augustus’un Anadolu'daki en önemli icraatı (iş) Roma imparatorluğu’na yeni bağlanmış yerlerde güvenliği sağlamak ve az gelişmiş diğer yerlerde şehirleşmeyi hızlandırmak için emekli askerleri yerleştirdiği 20 civarında koloni kentleri kurmasıdır.

Augustus’un Anadolu’daki en önemli icraat›(işi) 20 civar›nda koloni kentleri kurmasıdır. Bunlar arasında Colonia Julia Augusta, Antiokheia (Yalvaç- Isparta), Colonia Julia Germe (Yürme Köyü- Eskişehir) sayılabilir.

Julius-Claudiuslar döneminin heykel sanatında en önemli merkezi Aphrodisias’tır. Burada imparator kültü için inşa edilen Sebasteion yapısının frizlerinde Julius-Claudiuslar ailesinin üyeleri mitolojik konular içinde gösterilmişlerdir.

Thedosius’un (MS 408-450) en önemli icraatlarından biri kendisi ve kendisinden önceki imparatorların çeşitli konularda yazdıkları emirnameleri bir araya getirerek ve Codex Theodosius adıyla yayınlayarak bir Roma Hukuku oluşturmasıdır. Bu nedenle Hukuk alanında önemli bir gelişme yaşandığı söylenebilir.

Romalılar, kendi inançlarıyla çelişkiye düşmediği ve toplumsal sorunlara yol açmadığı sürece ele geçirdikleri yeni bölgelerdeki yerel dinlere karşı hoşgörülü davranmışlardır. Bu nedenle yukarıdaki ifade de yerel kültün varlığını sürdürmesi Romalıların hoşgörülü olduğunu gösterir.

MS 4. yüzyıl sonu - MS 5. yüzyıl başında paganlık yasaklanmış, pagan tapınakları ve diğer mülkleri kiliseye devredilmiştir. Bu nedenle pek çok antik tapınak kiliseye dönüştürülmüştür. Örneğin Ankyra’daki (Ankara) Augustus Tapınağı ve Pergamon’daki (Bergama) Mısır kültlerine tapınılan “Kızıl Avlu” kiliseye dönüştüren Anadolu'daki Roma tapınaklarının güzel iki örnekleridir.

Roma imparatorluk çağında Anadolu şehirlerine eklenen önemli bir yapı formu Nymphaion’lardı. Roma imparatorluk çağında bu yapı tipi anıtsal bir forma bürünmüş ve pek çok kentte Roma imparatorlarının gücünü sembolize eden bir hâle gelmiştir. Bu yapılar çok sayıda heykelle bezenmiştir.

Romalılar Yunan heykeltıraşlığını temel olarak alıp geliştirmişlerdir. Özellikle mitolojik konularda kullanılan modeller daha eski Yunan başyapıtlarıdır.

Romalılar, kendi inançlarıyla çelişkiye düşmediği ve toplumsal sorunlara
yol açmadığı sürece ele geçirdikleri yeni bölgelerdeki yerel dinlere karşı hoşgörülü
davranmışlardır. Dolayısıyla eyaletlerdeki mevcut kültler gelişerek ve başkent
Roma veya diğer metropollere de yayılarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Anadolu’da
Bronz Çağındaki kökenlerini halen koruyan pek çok yerel kült Roma Döneminde
mevcut olmayı sürdürüyordu. Bunlara örnek Dolikhe’deki (Dülük-
Gaziantep) Zeus kültüdür.

Tanrıça Roma ve tanrılaşmış Roma İmparatoruna tapmak için inşa edilen tapınak Sebasteion'dur.

Diocletianus tahta geçtiğinde 48 adet olan eyaletlerin tamamı bölünerek, daha küçük yeni eyaletler oluşturulmuş ve sayı 104’ü geçmiştir. Burada amaç zengin eyaletlerde güçlenerek imparator olmak üzere isyan edecek valilerin önünün kesilmesidir. Ayrıca senato ve imparator eyaletleri arasındaki farklılıklar kaldırılmış; bütün eyaletler 12 adet dioecesis altında gruplandırılmıştır. Dioecesis, eyaletlerin toplandığı büyük idari bölgeyi ifade etmektedir.

Batı Anadolu’daki Troia Savaşının kaybedilmesinden sonra, yıkımdan kurtulabilen Troialı kahramandır. Efsanesi Romalı yazar Vergilius tarafından Aeneas adıyla kaleme alınmıştır.Bu efsanede Troia savaşından kurtulanları yöneten Aeneas, pek çok maceradan sonra İtalya’ya ulaşmıştır.

Efsanelere göre Roma kenti, Troia’lı Aeneas’ın soyundan gelenler tarafından kurulmuştur. Buna karşılık Roma Cumhuriyeti’nin Anadolu’ya olan ilgisi oldukça geç bir dönemde başlamıştır. Romalılar MÖ 3. yüzyılın sonlarında ticari ve politik ilişkilere girdikleri Pergamon Krallığı ve Rhodos Cumhuriyeti ile müttefiklik antlaşması yapmışlardı. Seleukos kralı III. Antiokhos’un Makedonia Krallığı ile ittifak yaparak Pergamon Krallığına savaş açması üzerine Romalılar da bu savaşa dahil oldular.

A, B, C, D Şıklarındaki isimler Roma İmparatorlarındandır.

Traianus (MS 98-117), Hadrianus (MS 117-138), Marcus Aurelius (MS 161-180), Domitianus (MS 81-96) yıllarında imparatorluk yapmışlardır. Fakat E şıkkındaki Mithridates MÖ 88 yılında Roma devletine savaş açan Pontus Kralıdır.

A, B, D, E Şıklarındaki isimler Roma’nın Avrupa kıtasında kurulan eyaletlerindendir.

Britannia (İngiltere), Sicilia, Capua ve Pompeius İtalya’da kurulmuştur.

Nikaia ise yeni ismi İznik’tir ve Anadolu’da kurulmuştur.

A, B, C, E Şıklarındaki kentler Avrupa kıtasında kurulan antik kentlerdendir.

Phrygia antik kenti ise; Çavdarhisar-Kütahya’da bulunmaktadır.

Ordunun isteği ile Augustus ilan edilen I. Theodosius, bu artan tehditlere karşı başarılı savaşlar yaparak imparatorluğun kurtarıcısı olmuştur. I. Theodosius MS 395 yılında Roma İmparatorluğunu Batı ve Doğu olarak kalıcı bir şekilde oğulları arasında bölmüştür.

Aphrodisias’da (Aydın, Karacasu, Geyre Köyü) bulunan Tetrapylon ise, alınlığı kemerler üzerinde taşınan bir yapıdır, bu şehirdeki Aphrodite Tapınağı’nın kutsal alanının giriş kapısı olarak inşa edilmiştir.

Basilikalar mahkeme ve borsa yapıları olarak kullanılmışlardır. Kalabalık insan kitlelerini içerisine alabilen bu yapı tipinin mimari formu Geç Roma Döneminden itibaren ilk Hıristiyan kiliseleri için de model olarak kullanılmıştır.

Atriumlu ev: Odaları merkezi ve tepesi açık bir avlunun etrafında yer alan ev planı tipidir. Orta Anadolu’da bulunan höyüklerde kerpiç konut mimarisi veya Lykia’da taş temelli ahşap yapılar devam etmiştir. Ephesus’daki Yamaç Evler, Atriumlu ev türünün güzel örnekleri arasındadır.