ANADOLU ARKEOLOJİSİ

Aiol kentleri Kyme (Aliağa-Nemrut Köyü), Larisa (Buruncuk Köyü), Neontheikos (Yanıkköy), Temnos (Görece-Kayacık Tepesi), Killa (Zeytinli Köyü), Notion (Ahmetbeyli), Aigiroessa (Kavakl›dere Köyü), Pitane (Çandarlı), Aigai (Nemrutkale), Myrina (Aliağa – Kalabaktepe, Gryneion (Yeniflakran) ve Smyrna (Eski İzmir) şeklindedir.

Dorlar’ın dinsel merkezi olan Triopion Tapınağı Knidos’ta yer almaktadır.

Kent-devletlerinin ilk örnekleri MÖ 8. yüzyılın sonlarından itibaren İonia bölgesinde görülmektedir.

Lydia Devletinin son kralı olan Kroisos ilk defa elektron sikkeyi basan ve ticarette para kullanımını geliştiren kişidir.

Dinsel olarak baş tanrıça Kuvava yani Kybeledir.

Yunanistan ve Batı Anadolu’daki kent devletlerinin uzak bölgelerde ana kente bağlı yerleşimler kurmaları kolonizasyon olarak adlandırılır. Kolonilerin kurulma amacı büyük ölçüde artan nüfusa yeni yerleşim olanakları yaratmak ve ana kentin ihtiyaç duyduğu malları karşılayacak bir ticari sistem oluşturmaktır. Kolonizasyon faaliyetleri Yunan dünyasının bir yandan ekonomik gücünü arttırmasını sağlarken bir yandan da yeni kültürel ve sanatsal özellikleri öğrenmesini sağlayarak Yunan kültür ve sanatında da derin izler bırakmıştır.

MÖ 6. yüzyılın sonunda baş gösteren İonia Ayaklanması, başlangıçta Anadolu’da bir direnişle karşılaşmayan Pers yönetimini çok kızdırmıştır. Kanlı bir şekilde bastırılan bu ayaklanmada birçok kent yerle bir edilmiş, hatta Miletos halkı kentten Susa’ya sürülmüştür. Ionia Ayaklanması ile Arkaik dönem biter ve Klasik Dönem başlar.

Prytaneion’da agoranın yakınında bulunan, şehir meclisinin icra komisyonunun toplandığı binadır.

Pişmiş toprak heykeltıraşlığını Korinthli Butades icat etmiştir.

Orientalizan seramik sanatının Yunanistan'daki öncü merkezi Korinth kentidir. Batı Anadolu’da Orientalizan dönem seramiği üretimi yapan önemli merkezler arasında Pitane, Larissa, Smynra, Klazomenai atölyeleri sayılabilir.

Yunan Sanatında Arkaik Dönem olarak adlandırılan ve MÖ 7.y.y. ortalarında başlayan dönemde Anadolu’da, Demir Çağı devletlerinden olan Lydialılar, güçlenerek, önce gücünü kaybeden Phrygia Krallığını, daha sonrada Batı Anadolu'daki kıyı kentleri egemenliğine alarak kuvvetli bir devlet kurar.

İonia’nın önemli kentlerinden biri olan Miletos’un başta Marmara ve Karadeniz olmak üzere değişik bölgelerde 90 kadar koloni kurduğu bilinmektedir. Karadeniz sahili Yunanlılar için gerek eski efsanelerin etkileri, gerekse bölgedeki yerli halk ile ilişki kurma konusunda çektikleri zorluklar nedeniyle daha az koloni kurulan bir bölgedir. Sinope MÖ 8. yüzyılda Miletos tarafından Karadeniz’de kurulan ilk koloni olmuştur.

Demir Çağı devletlerinden olan Lydialılar, güçlenerek, önce gücünü kaybeden Phrygia Krallığını, daha sonrada Batı Anadolu'daki kıyı kentleri egemenliğine alarak kuvvetli bir devlet kurar. Parayı keşfederek dünya ticaretinin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.

Yunan yazılı kaynaklarına göre Yunanistan’da Dorlardan önce yaşamış olan uygarlıktır. Arkeolojik bulgulara göre MÖ 2. binyılın ortalarına doğru Yunanistan ve doğu Akdeniz’in önemli askeri ve siyasi güçlerinden birisi haline gelmiştir. Akhalar, kale şeklinde etrafı surla çevrili kentlerde oturmuştur. En önemli yerleşimleri Mykenai kentidir. Homeros’un ‹lyada adlı destanında Troia savaşına karşı savaşan Yunanlılar Akhalardır.

Ticarette paranın kullanılması ile kısa sürede son kralları Kroisos devrinde dünya tarihinde etkili bir devlet olmuştur. Fakat İran halkı olan Persler tarafından Lydia Devleti yıkılır.

Anadolu’nun Antalya ile Alanya arasında kalan bölgenin antik çağdaki ismi Pamphylia’dır.

Batı Anadolu’da ki kentler arasında ilk koloni kurma girişiminde bulunanlar, bulundukları bölgenin doğusu ile ticari ilişkiler kurma olanakları olmayan Aioller olmuştur. Aiollerin kurdukları koloniler arasında Side ile Kuzeybatı Anadolu’da Troas bölgesi kıyılarında kurulan Lampsakos (Lâpseki) gibi bazı kentler sayılabilir.

MÖ 546 yılında Lydia egemenliğe son veren Pers kralı Kyros Anadolu’yu Pers egemenliği altına alır. Başlangıçta Persliler Anadolu’da bir direnişle karşılaşmazlar. Batı Anadolu kentleri Lydia’lılardan sonra Pers yönetimi ile iyi geçinirler. Pers krallığı Anadolu’yu eyalet anlamında satraplıklara böler. Her satraplığın bir merkezi ve Pers Kralı tarafından atanmış bir satrapı bulunur. Batı Anadolu’daki kentler Atina ve diğer Yunan kentlerinin etkisi ile ayaklanıp Pers yönetimine baş kaldırasıya kadar bir sorun yaşamamıştır. MÖ 6. yüzyılın sonunda baş gösteren bu ayaklanma (İonia Ayaklanması) Pers yönetimini çok kızdırmıştır. Kanlı bir şekilde bastırılan bu ayaklanmada birçok kent yere bir edilmiş, hatta Miletos halkı kentten Susa’ya sürülmüştür. İonia Ayaklanması ile Arkaik dönem biter ve Klasik Dönem başlar.

Marmara bölgesi de özellikle Miletos ve Yunanistan’daki Megara kentlerinden yola çıkanlar tarafından kurulan kolonilere sahiptir. Miletos’un bölgede erken dönemlerde kurduğu kolonilerden bazılarının MÖ 7. yüzyılın ortalarında bölgeye gelen Kimmerler tarafından yıkılmasından sonra koloni sistemini devam ettirmek amacıyla yeniden kurulmuştur. Bunların başında bölgenin en eski kolonisi olan Kyzikos (Erdek) gelir.

Amphora, Yunan seramik endüstrisinde üretilen büyük boyutlu, geniş karınlı çift tutamaklı bir kap formu. Bu form antik çağda şarap ve zeytinyağı gibi malzemelerin depolanması, saklanması ve nakledilmesi amaçlarıyla kullanılmıştır.