ANADOLU ARKEOLOJİSİ

Anadolu’da, Eski Hitit Devletinin bir güç olarak sahne almaya hazırlandığı dönemlerde, küçük beylikler halinde yaşayan ve farklı dilleri konuşan birçok halk yaşamaktaydı. Bu beyliklerden en önemlileri; Hattiler, Luviler, Palalar ve Huriler olarak sıralanabilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Hititlerin başkenti olan Hattuşa, ele geçirildiği dönemde Hattuş olarak bilinmektedir. Bölgenin diğer adı ise Boğazköy'dür.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Hattuş’u Hattuşa adıyla yeni bir başkent durumuna getirdi. Labarna da Hattuşalı anlamına gelen Hattuşili adını aldı. Böylelikle Hitit Devleti resmen kuruldu.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Hitit ve Mısır devletleri arasında, tarihin bilinen ilk barış antlaşması olan Kadeş Barış Antlaşması imzalanmıştır (MÖ 1270).

Doğru cevap D seçeneğidir.

Hitit dininde, farklı etnik kökenlere ait birçok öğenin bir araya gelmesi ile bir kültür karışımı ile karşılaşılır. Hititler kendi kültür öğelerinin yanı sıra, çevresinde yer alan kültürlerden, kendi dinlerine uygun gördükleri pek çok unsuru kabul etmişlerdir. Hititler kendilerini bin tanrılı toplum olarak tanımlamışlardır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Troia V. yapı katı geniş çapta yeni yapılaşma ve yerleşim planının yeniden yenilenmesi ile başlamış ise de Troia IV’te başlatılan geleneksel ev yapımına devam edilmiştir. Evlerin genişliğinin artması, bir önceki döneme göre refah seviyesinin arttığını göstermektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Troia savaşı, Troialılar ve Akhalılar arasında, daha açık anlatımıyla Troialılar ve taraftarları ile Akhalılar arasında geçen bir savaştır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Asurlular ticaret ağını sağlamlaştırmak amacı ile Anadolu’nun çeşitli yerlerinde karum adı verilen ticaret merkezleri kurmuşlardı. Karumların merkezi ve en bü- yüğü Kültepe’deki Kaneş Karumu’dur.

Eski Hitit Devleti’nin genişlemesi, I. Murşili’nin bir suikast sonucu öldürülmesi ile son bulur. Suikasttan sonra tahta, I. Hantili (MÖ 1590-1560) çıktıysa da bu olay Hitit kral ailesi arasında çekişmelere ve kan davalarına yol açarak ülkenin zayıfla- masına yol açar. Bir süre devam eden taht kavgalarından sonra, kimlerin ve nasıl tahta çıkacağı konularına yeni bir düzenleme getiren Telepinu (MÖ 1525-1500) bu olaylara son vermeye çalışır.

Hitit ve Mısır devletleri arasında, tarihin bilinen ilk barış antlaşması olan Kadeş Barış Antlaşması imzalanmıştır (MÖ 1270). Bu antlaşma Mısır Kralı II. Ramses ve dönemin Hitit kralı III. Hattuşili (MÖ 1275-1250) arasında yapılmıştır. Barış antlaşması metnine göre iki ülke birbirlerine karşı asla savaşmayacak, hatta başka devletlerin saldırılarına karşı birbirlerine asker ve savaş arabalarını gönderecek gibi maddeler içermektedir.

Bakır kalay karışımı tunç alaşımını oluşturur. Hem Anadolu, hem de Ön Asya’nın diğer ülkelerinde, Kalkolitik dönemin sonlarında insanoğlu, % 70 oranında bakır ile % 30 oranında kalayı karıştırmış ve tuncu keşfetmiş, bu keşif ile maden yatakları açısından zengin olan Anadolu’da madencilik gelişmiştir.

Demir- Karbon: Çelik alaşımı; Bakır-Çinko: Pirinç alaşımı; Kalay-Kurşun: Lehim alaşımı; Bakır-Civa: Amalgam alaşımı elde edilir.

Anadolu ile Mezopotamya ve Kuzey Suriye arasında Neolitik Dönemden beri var olan ve obsidyen ticaretine dayanan sistem Tunç Çağı’nda maden ticaretinin artmasıyla ters yönde işlemeye başlamıştır.

Bakırın ergitilerek kalıplara dökülmesiyle yapılan aletler, ancak Kalkolitik Çağ’da gerçekleşmiştir. Neolitik Çağ’da Çayönü, Nevali Çöri, Aşıklı Höyük’te (toplam 49 parça) bulunan çeşitli bakır boncuklar ve kakmaların bazılarının sıcakken çekiçlendiği (tavlandığı), bazılarının da soğukken çekiçlenerek işlendiği anlaşılmıştır. Tunç yapımında ihtiyaç duyulan kalay Anadolu’da az bulunduğu için Mezopotamya kalayına ihtiyaç duyulmuş ve bu kalayı Anadolu pazarına getirme işini de Asurlu tüccarlar üstlenmişti. Büyük kervanlarla Anadolu’ya gelen tüccarlar, kalayın yanı sıra parfüm, kumaş gibi malları da getirmişlerdir.

Hitit-Mısır ilişkileri gerginleşmiş ve Suriye egemenliği için iki güç arasında Kadeş kenti yakınlarında savaş yapılmıştır (İ.Ö. 1285). Savaştan yıllar sonra İ.Ö. 1270 yılında, dünyanın iki süper gücü Hitit ve Mısır devletleri arasında II. Ramses ile Hitit tahtına çıkan III. Hattuşili, tarihin bilinen ilk büyük antlaşması olan Kadeş Antlaşması’nı imzalamışlardır.

Apameia Antlaşması, Romalılarla Büyük İskender'in komutanlarından Antiokhos arasında MÖ 188 yılında imzalanan antlaşmadır. Çin ile Hunlar arasında imzalanan İ.Ö. 201 tarihli Pai-Teng Antlaşması Doğu Asya tarihinde iki büyük devlet arasında yapılan ilk antlaşma olma özelliği taşımaktadır. Verdün Antlaşması (843), Büyük Karl’ın üç oğlu arasındaki toprak paylaşımını karara bağlayan antlaşmadır. 1648 Westfalya Antlaşması ile Protestanlık mezhebi resmen tanınmıştır.

Karum, Anadolu’da Asurlu tüccarların içinde serbestçe alış-veriş yapabildikleri şehrin yanına kurulan ticaret merkezine verilen isimdir.

Surla çevrili yerleşim yerine kale, yerleşme dışındaki mezarlık alanına nekropol, sur üzerinde yer alan açıklığa seğirdim yolu, denilmektedir. Akuadük, şehirlere su taşınmasında kullanılan kemerlerdir.

Troia’da ilk kazılar, Henrich Schliemann tarafından Homeros’un İliada Destanı’ndan yola çıkarak 1870 yılında Troia’yı bulmak için kazılara başladı. Amacı arkeolojik olmaktan çok defineciliğe yönelikti ve Priamos’un efsanevi hazinesi arıyordu.

Nemrut Dağı’ndaki kült merkezinin 1881 yılında Alman Karl Sester tarafından keşfine kadar bu krallık, araştırmacıların ilgisini çekmemiştir. Buradaki çalışmalar Nemrut Dağı’nın keşfinden hemen sonra 1882 yılında Alman arkeologlar Otto Puchstein ve Karl Sester tarafından başlatılmıştır. Efes Artemis Tapınağı 1895 yılından beri yapılan kazılarda Artemis Tapınağı’nın pek çok farklı evreleri tespit edilmiştir. Hattuşa/Boğazköy’de İlk sistematik kazılar, 1906’da İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nden Makridi Bey ve Alman Asur uzmanı Hugo Winckler tarafından gerçekleştirilmiştir. Halikarnas Mozolesi arkeolojik çalışmaları ilk kez 1857 yılında İngiliz C. T. Newton tarafından gerçekleştirilmiştir. Kazılarda temele ait bazı mimari parçalar ve heykeller ortaya çıkmıştır. Ancak gerçek anlamda mimari bir planı ortaya çıkartabilecek buluntular ilk kez Danimarkalı arkeolog Kristian Jeppesenn’in 1966 -1977 yılları arasında gerçekleştirdiği kazılarından elde edilmiştir.

İ.Ö. 264 yılından itibaren Romalılar Batı Akdeniz’deki en önemli güç olan Kartacalılarla karşı karşıya geldiler. Pön savaşları olarak bilinen ve birbirini takip eden 3 savaşta Romalılar galip gelerek Batı Akdeniz’de geniş toprakları ele geçirmişlerdir.

Kartaca Generali Hannibal, filleri de içeren büyük bir orduyla İspanya’dan Fransa’ya geçip, Alp Dağları’nı aşarak İtalya’ya girdi. İ.Ö. 216’da gerçekleşen Cannae Meydan Savaşı’nda, Roma ordusunu yendi.

Potern, Boğazköy’de sfenksli kapının altında yer alan 80 m uzunluğunda düşmana karşı baskın, çıkartma yapmak için kullanılan bir tüneldir.

Obsidyen, Doğal yollarla oluşan volkanik kökenli bir cam türüdür. Lavın havayla temas edip hızlıca soğuması ve kristalleşmeye yetecek kadar zaman geçmeden donmasıyla oluşur. Vabartum,  Asurlu tüccarların ana merkezler arasında konakladıkları tesislerdir. Panteon, Tanrılar topluluğuna verilen addır. Atribü, Antik heykel ve kabartmalarda, tanrı, tanrıça ve kahramanların anlaşılmasına kolaylık sağlayan ayrıntı, giysi veya aksesuara verilen addır.

Hitit döneminin askeri anlamda en değerli madeni olan İşuva bakır yatağının kaybı, yeni bakır yataklarına ihtiyaç doğurdu. Bu nedenle Suriye muhtemelen donanmasının yardımıyla Kıbrıs’ı ele geçirdi. Böylece Hititler güneydoğu ticaret yolu üzerinde bir süre daha elverişli konumda kalabilmişlerdir.

Bu antlaşma Mısır Kralı II. Ramses ve dönemin Hitit kralı III. Hattuşili (MÖ 1275-1250) arasında yapılmıştır. Barış antlaşması metnine göre iki ülke birbirlerine karşı asla savaşmayacak, hatta başka devletlerin saldırılarına karşı birbirlerine asker ve savaş arabalarını gönderecek gibi maddeler içermektedir. Yapılan bu savaş sonucunda Asur Devletinin güç kazanmasına yol açmıştır. Asur kralı I. Şalmanezer’in, Malatya yakınlarındaki Fırat’a ulaşmasıyla, İşuva bakır madenlerinin denetimi Hititlerin elinden alındı. IV. Tuthalia (MÖ 1250-1220) imparatorluk dönemine, Hititler en zengin maden yatağını kaybetmiş olarak girdi.

Kaniş Krallığı’nın merkezi ve Anadolu’daki Asur Ticaret Kolonileri sisteminin başşehri olan Kültepe’nin eski adı Kaniş veya Neşa’dır. Erciyes Dağı’nın eteğinde, bereketli bir ovanın ortasında, Sivas’tan gelen doğu-batı, Malatya’dan geçen güneydoğu-batı ve güneyden kuzeye ulaşan tarihi ve doğal anayolların birleştiği noktada yer almaktadır.

Kültepe’den başka Hattuşaş, Alişar, Acemhöyük, Karahöyük gibi yerleşimlerin de aralarında olduğu dokuz yerde daha karumlar kurulmuştur.

Toprak yığmasının altından, birbiri üstüne bindirilerek sivri bir kemer biçimine sahip, potern adı verilen, 80 m uzunluğundaki bir tünel aracılığı ile düşmana ansızın baskınlar düzenlenilmesi de sağlanmıştır. Surun iç ve dış duvarlarında bulunan kuleler ile de savunma kolaylaştırılmıştır. Bunların hepsi, Hitit savunma sisteminin iyi düşünülmüş ve yetenekli mimarlar elinden çıkmış olduğunu gösteren eserlerdir.