ANADOLU ARKEOLOJİSİ

MÖ 2000 yıllarına doğru Anadolu’nun hemen hemen tamamı iskân edilmeye başlanmış ve nüfus yoğunluğu iskânın artmasına paralel olarak artmıştır. Bunun yanı sıra toplumların örgütlenmesi neticesinde hiyerarşik düzen dediğimiz (üst tabaka alt tabaka) sosyal statü farklılıkları bu dönemde ortaya çıkmıştır. Yaşanan bu toplumsal değişimler neticesinde Anadolu’da irili ufaklı birçok beylik ortaya çıkmış, saraylarda oturan yönetici sınıfı görkemli bir yaşam sürmeye başlamıştır.

Hititler ile Mısırlılar arasında Kadeş savaşı yapılmış, bu savaştan uzun bir süre sonra, Hitit ve Mısır devletleri arasında, tarihin bilinen ilk barış antlaşması olan Kadeş Barış Antlaşması imzalanmıştır (MÖ 1270). Bu antlaşma Mısır Kralı II. Ramses ve dönemin Hitit kralı III. Hattuşili (MÖ 1275-1250) arasında yapılmıştır.

Eski Hitit Devleti’nin genişlemesi, I. Murşili’nin bir suikast sonucu öldürülmesi ile son bulur. Suikasttan sonra tahta, I. Hantili (MÖ 1590-1560) çıktıysa da bu olay Hitit kral ailesi arasında çekişmelere ve kan davalarına yol açarak ülkenin zayıflamasına yol açar.

Kendilerini “bin tanrılı” toplum olarak tanımlayan Hititlerin tanrılarını etnik kökenlerine göre gruplandığında, inanç sistemlerinin temelini oluşturan bu çeşitliliği daha iyi anlamamızı sağlayacaktır: Hint-Avrupalı tanrılar (Hitit-Luvi-Pala), Asianitik tanrılar (Hatti-Hurri-Sümer), İndo-Ari tanrılar (Eski Hint), Semitik tanrılar (Asur-Babil) gibi.

Hitit dininde, farklı etnik kökenlere ait birçok öğenin bir araya gelmesi ile bir kültür karışımı ile karşılaşılır. Hititler kendi kültür öğelerinin yanı sıra, çevresinde yer alan kültürlerden, kendi dinlerine uygun gördükleri pek çok unsuru kabul etmişlerdir.

Hitit mimarlığının en belirgin özelliği karşıtsız yani asimetrik oluşudur; dinsel ve sivil binalarda olduğu gibi kent plancılığında da bu davranış egemendir. Başka bir deyimle yapılar herhangi bir geometrik ilkeye, sözgelimi sıralanmaya, hizalanmaya bağlı olmayıp Hellen yapı sanatı ile İngiliz ve Türk bahçelerinde gördüğümüz türde, doğal bir oluşum içindedir.

Kil tabletlerin, özellikle yangın geçirip sertleşmiş olanları, günümüze kadar iyi durumda ulaşmalarını sağlamıştır. Ahşap ve maden tabletlerin varlığı yine metinlerden bilinmektedir. Hattuşa’da 1986 yılında bulunan ilk madeni tabletin üzerinde “Hitit Kralı ile Tarhuntaşşa Kralı arasındaki bir antlaşmanın” metni vardır.

Troia’da ilk kazılar, Henrich Schliemann tarafından Homeros’un Iliada Destanı’ndan yola çıkarak 1870 yılında Troia’yı bulmak için kazılara başladı. Amacı arkeolojik olmaktan çok defineciliğe yönelikti ve Priamos’un efsanevi hazinesini arıyordu. Troia II evresinden kapı ve rampanın yanında yapılan kazılarda bir çukurda gerçekten de bir hazine buldu. Sonradan uzmanların Priamos’un hazinesi olmadığı görüşüne vardıkları hazineyi kaçırdı. Hazine uzun süren bilinmezlik döneminden sonra Rusya’da Puşkin Müzesi’nde ortaya çıktı. Hazinenin bir bölümü ise İstanbul Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. 1870-1890 yılları arasında on yıl süren bilimsellikten uzak olan bu çalışmalardan sonra Wilhelm Dörpfeld tarafından ilk bilimsel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.

Hattuşa(Boğazköy), Eski Hitit Devleti’nin başkentidir.

Efsaneye göre Paris, Aphrodite’nin dünyan›n en güzel kadınını elde etme vaadini kabul ederek onu güzellik yarışmasında birinci seçer. Bu güzel kadın Sparta Kralı Menelaos’un karısı Helen’dir. Paris, Aphrodite’nin yardımıyla Sparta’ya gider, Helen’i kaçırır, prensi olduğu Troia şehrine geri döner. Bunun üzerine hakarete uğramış Menelaos, Akha ordularını toplayarak Troia’ya savaş açar ve böylece Troia savaşı başlamış olur.

Troia’da ilk kazılar, Henrich Schliemann tarafından Homeros’un Iliada Destanı’ndan yola çıkarak 1870 yılında Troia’yı bulmak için başlamıştır. Amacı arkeolojik olmaktan çok defineciliğe yöneliktir ve Priamos’un efsanevi hazinesini aramıştır. Bilimsellikten uzak olan bu çalışmalardan sonra Wilhelm Dörpfeld tarafından ilk bilimsel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.

Hitit İmparatorluğu'nun geniş bir coğrafyada, farklı etnik kökenlere mensup büyük bir
topluluğa hükmetmesi ile birlikte artan çeşitlilik inanç sistemine de yansımış ve gruplar halinde birçok tanrının varlığını beraberinde getirmiştir.

Obsidyen, doğal yollarla
oluşan volkanik kökenli bir
cam türüdür. Lavın havayla
temas edip hızlıca soğuması
ve kristalleşmeye yetecek
kadar zaman geçmeden
donmasıyla oluşur.
Genellikle felsik lav
akıntılarının, soğumanın
hızlı olduğu kenar
bölümlerinde bulunur.
Kristal yapıda
olmadığından, keskin
inceliğe ulaşabilir. Bu
özelliğinden ötürü eski
dönemlerde ok ucu olarak
kullanılmış ve ticareti
yapılmıştır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Hititlerin başkenti olan Hattuşa, Çorum iline bağlı Boğazköy ilçesinde bir teras ve büyük bir kayalık üzerinde yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Eski Hitit devletinin başkenti Hattuşa'dır. Doğru cevap E'dir.

Tanrılar topluluğuna Panteon denilir. Doğru cevap A'dır.

Çömlekçi çarkı Orta tunç çağında Anadolu'da yayılmaya başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

Anadolu yarım adasında yaşayan halklar bu dönemde Mezopotamya ile güçlü ticari ilişkiler kurmuşlardır. Mezopotamya halklarından olan Asurlular ile yapılan ticari ilişkiler ve bunun sonucu olarak yapılan anlaşmalar kil tabletler üzerine işlenerek yazının Anadolu’ya geçmesine olanak sağlamıştır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Asurlular ticaret ağının sağlamlaştırmak amacı ile Anadolu’nun çeşitli yerlerinde karum adı verilen ticaret merkezleri kurmuşlardı. Karumların merkezi ve en büyüğü Kültepe’deki Kaneş Karumu’dur.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Perakende hesaplar gümüş, toptan ticaret ise altın esas tutularak yapılıyordu. Aynı zamanda altın, gümüşten sekiz kat daha değerli idi. “Amutum” adıyla geçen bir maden ise, gümüflten kırk kat daha değerli tutuluyordu ve bir kilo amutum almak için kırk kilo gümüşe eşdeğerde olan bir mal vermek gerekiyordu. Muhtemelen bu maden, o dönemlerde yeni keşfedilen demir olmalıydı.

Doğru cevap D seçeneğidir.