ANADOLU ARKEOLOJİSİ

Batı ve Orta Anadolu’da Eski Tunç Çağı III döneminde yerleşmelerin sayısında azalma gözlenirken, bunların birçoğu şimdi normalden büyük kent yerleşmeleridir. Bu durum, bazı insanların topraktan koparak, iş olanaklarının arttığı şehirlerde toplandığının delilidir ve dolayısıyla günümüze kadar devam eden köyden kente göç sürecinin başlangıcıdır. Tüm Batı ve Orta Anadolu sathında “yerel krallıklardan” oluşan bir siyasal yapılanmanın ortaya çıktığını varsayabiliriz. Özellikle bu döneme ait Troia hazine buluntuları ve Eskiyapar (Çorum), Kültepe 13. Tabaka mezar eserleri, Alacahöyük (Çorum) Kral Mezarları’nda ele geçirilen zengin eserler, bu yerel Anadolu krallıklarının sahip oldukları sermaye birikimini ve gücünü açıkça ortaya koymaktadır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir.

Özellikle işgücünün ve malların denetimine dayanan merkezi ekonominin çöküşünün en erken ve açık kanıtı, MÖ 4. binyılın sonlarına doğru Arslantepe’de karşımıza çıkar. Buradaki bütün anıtsal yapılar bir daha inşa edilmemek üzere yıkıntıya uğrar. MÖ 4. bin Uruk Döneminde anıtsal yapıları ile önemli bir merkez olan Arslantepe bu evrede küçük bir kasaba niteliğindedir. Farklı bir çevresel ve kültürel bölgeden gelen, ekonomileri göçebeliğe dayanan bu farklı kültür kendini özellikle yerel kerpiç, düz damlı konut mimarisi geleneğine tümüyle aykırı olan ahşap dikmeli-dal örgüsü yapılarda ve Karaz olarak adlandırdığımız bir kültüre ait elde biçimlendirilmiş kırmızı-siyah boyalı çanak çömleklerde gösterir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap A’dır.

III. bin yılın ikinci yarısında (Eski Tunç III), Aslantepe olmak üzere kentlerin surlarla çevrildiğini görmekteyiz, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

MÖ 4 binden itibaren, Geç Kalkolitik Dönem olarak adlandırılan dönem boyunca Anadolu’nun özellikle batı kesiminde hissedilen yeni nüfus hareketleri etkilerini Orta ve Kuzey Anadolu’da da göstermiş; nüfusla koşut olarak yerleşmelerin sayısında da artış olmuştur. Orta Anadolu’da, Eskişehir Sivrihisar Yazırhöyük, Seyitgazi’de Küllüoba, Kırşehir yöresindeki Hashöyük, Aksaray’da Gelveri, Çorum yakınındaki Alacahöyük ve Büyük Güllücek, Tokat yakınındaki Kayapınar, Yozgat Alişar, Orta Karadeniz Bölgesinde Samsun, Bafra yakınlarında İkiztepe, Akdeniz Bölgesi’nde Bağbaşı,Tarsus (Mersin) dikkati çeken yerleşmelerdendir. Doğru cevap A’dır.

Orta Anadolu’daki Alacahöyük’te bulunan ve MÖ 2300 yılına tarihlenen demir kamanın yapımının bir rastlantı sonucu olmadığı ve bu parçanın demirden yapılmış en eski alet olduğu kabul edilmektedir. Anadolu insanı ilk defa Eski Tunç Çağı’nın sonuna doğru hematit, magnetit gibi demir cevherlerini eritmeyi ve demir elde etmeyi başardı. Doğru cevap C'dir.

İlk olarak 1870’te ismi arkeoloji dünyasında hep polemik konusu olan Heinrich Schliemann tarafından kazılmaya başlayan Troia (Hisarlık Tepe) bir yerde tabakalanmasının sistematik şekilde belgelenmesinden dolayı Arkeoloji Biliminin ilk sistematik kazısı sayılır. Doğru cevap E'dir.

Halaf yerleşmelerinde karşımıza çıkan ilginç bir olgu da “tholos” olarak adlandırılan ana mekanı daire, giriş kısmı dörtgen koridor planlı yapıların varlığıdır. Olasılıkla bu yuvarlak yapıların üst yapılarının, günümüzde (urfa) Harran evlerinde olduğu gibi kubbeyle örtüldüğü düşünülür. Bu yapılar Kuzey Suriye’den Toroslara kadar her Halaf yerleşmesinde rastlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Bu dönemde, Batı’da Troia, Limantepe, Küllüoba, Beycesultan; Orta Anadolu’da Alacahöyük; Güneyde Karataş-Semayük, Doğu’da daha geç olmak üzere Titriş ve Kazane Höyük gibi gelişkin kentsel yerleşimlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu gelişmelerin en önemli nedenleri, tunç madenciliğinin beraberinde getirdiği ticaret ve zenginleşme, dolaysı ile belli seçkinlerin elinde sermaye birikimi, güneyde Mezopotamya’da MÖ 4. binin sonunda ortaya çıkan (Uruk) yazıyı kullanan erken devlet sistemlerinin oluştuğu ilk uygarlıkların gelişiminin getirdiği etkilerdir. Doğru cevap B'dir.

Batı Anadolu’da bir önceki dönemde şekillenmeye başlayan kültür bölgelerinin sınırları daha belirgin bir hâle gelir. Bunlardan Beycesultan E.T.Ç I Kültür Bölgesi, kabaca Denizli, Uşak, Afyon Kütahya ve Akşehir bölgelerini içine alan geniş bir alanda, İç Kuzeybatı Anadolu’da ise Doğu Marmara’da İznik; Eskişehir bölgesinde de Frigya Kültür Bölgesi ortaya çıkar. Frigya Kültür Bölgesi içinde başından itibaren Eskişehir’ de Demircihüyük ve Frigya Vadisinden Küllüoba yerleşmesi söz konusudur. Doğru cevap A'dır.

Bakır-Taş Devri Kalkolitik dönem anlamına gelmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Halaf Kültürü Kalkolitik Çağ’ın başlangıç aşamasını temsil etmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Halaf yerleşimlerinde karşımıza çıkan ana mekanı daire, giriş kısmı dörtgen koridor planlı yapılar "tholos" olarak adlandırılmaktadır.

Seçeneklerin tamamı Obeyd kültürü ile ilgilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bu dönemde çakmaktaşı ya da obsidyen ok ve mızrak uçları ortadan kalkar, bunun yerini kilden yapılan sapan taneleri alır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı Kalkolitik dönemin evreleri ile ilgilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Halaf kültürü Erken Kalkolitik dönemi temsil etmekte olup Eski Tunç Çağı kültürü değildir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Obeyd döneminde kültürel birliğe kavuşan Mezopotamya’da, İlk Tunç Çağı III başında  ortaya çıkan Akkad Krallığı ile ilk defa siyasal birlik de sağlanmış olur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

MÖ 18. yüzyılda yazı Anadolu'ya Asur'lu tüccarlar tarafından getirilmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

İlk metal ürünlerin hammaddesi bakırdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Tarım ve alet yapımında geliştirilen yeni yöntemler yeni bir çağın başlangıcının temelini oluşturmuştur. Doğru yanıt E'dir.