Anadolu’da Klasik Çağ

Şehirlerin kendi yöneticileri, kendi yasaları ile yönetildiği bir yönetim şeklidir. Her şehir diğerlerinden bağımsız olması, bu şehirlerin kendi içinde bir devlet oluşturmasına yol açar. MÖ 7.yy.’dan başlayarak Ege dünyasında, Yunanistan’da ve Batı Anadolu’da bir çok kent, şehir devleti ya da polis adı verilen yönetim şekline geçmiştir.

Üç ayaklı objelere verilen genel bir isim olan Tripod, Antik çağ dünyasında üç ayaklı kazanlara verilen isimdi. Bu kap formu günlük hayatta törenlerde ve spor yarışmalarında birincilik ödülü olarak verilen bir ödül olarak kullanılmıştır. Pers ordusunun silahları eritilerek yapılan bu Tripod ise bir tapınağa hediye verilmek amacıyla yapılmıştır. Delphoi kentindeki Apollon tapınağına hediye edilen bu tripod daha sonra Bizans döneminde İstanbul’a getirilmiştir. Tripod’dan geriye kalan tek parça bugün Sultanahmet meydanındaki burmalı sütun adıyla anılan parçadır.

İonia Ayaklanması'dır.

Birliğin ilk merkezi Delos adasıdır.

Pers donanması

Kallias Barış Antlaşması

Peloponnessos Savaşı, Atina ile Sparta arasında Yunanistan’daki egemenlik antlaşmazlığı nedeniyle çıkmıştır.

M.Ö.460-435 yılları arasında yaşamış Yunanlı Tarihçi. Atina ile Sparta arasında başlayan ve güney Yunanistan’a yayılan savaşı “Peloponnessos Savaşının Tarihi” adlı eserinde ele almıştır.

Sparta

Yunanlı Felsefeci, Asker. M.Ö. 430-355. Yunanlı felsefeci Sokrates’in öğrencisi olan Ksenophon hem Sokrates’in görüşleri üzerine yazdığı eserleri hem de bir asker olarak katıldığı Kyros’un seferinde tuttuğu günlüğü ile tanınmıştır. Seferin başarısızlığa uğraması ve Kyros’un ölümü üzerine sefere katılan Yunan askerlerini Yunanistan’a götürme görevi ona verilmiştir. Bu sefer sırasında tuttuğu günlükler Onbinlerin Yürüyüşü (Anabasis) olarak bilinmektedir.

Yunanlı tarihçi, M.Ö.90-30. Yaşadığı dönemde meydana gelen olayları geçmişteki olaylar ile birlikte neden, sonuç ilişkisi içinde anlatan yazar “Tarih Kitaplığı” adlı eseri ile ünlüdür. Bu eserinde kendinden önce yaşamış ve eserleri günümüze ulaşmamış tarihçilerden de faydalanmıştır.

Büyük İskender

Anadolu’ya giren Makedonya ordusuna karşı Perslerin ilk direnişi Granikos (Biga Çayı) kıyısında olmuştur.

İskender’in seferini anlatan Arrianos’a göre doğu seferi Hindistan’a kadar ulaşmıştır. Ancak bu seferden sonra Babylonia (Babil) dönen İskender, burada MÖ 323 yılında 33 yaşındayken ölmüştür.

Antik Yunan kentlerinde politik, dini, ticari faaliyetlerin gerçekleştirildiği geniş alanlara Agora adı verilir. Agoralar halka açık alanlar olup çevresinde kamu yapıları yer alır.

Miletos kenti, bugünkü Aydın ili Söke ilçesi sınırları içerisindedir. Kent, MÖ 2. binyıldan itibaren yerleşim görmüştür. Bu dönemden itibaren giderek büyüyen ve gelişen kent, İonia ayaklanmasından sonra meydana gelen Pers işgali sırasında yıkılmış ve bütünüyle yeniden inşa edilmesi ihtiyacı olmuştur. Yeni kentin planı, Aristoteles’e göre, aynı zamanda bu kentin de vatandaşı olan Hippodamos’a atfedilmektedir. 

Lydia krallığının başkenti olan Sardeis kenti Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı Sart köyü yakınlarındadır. Kent, MÖ 547 yılında Lydia kralı Kroisos ile Pers kralı Kyros arasında geçen bir savaştan sonra Perslerin yönetimine geçmiştir. Pers krallığının bölgedeki hâkimiyeti eline geçirmesinin ardından kent Anadolu’daki en önemli satraplık merkezi haline gelmiştir. Buradaki satraplık yönetimine getirilenler arasında Pers Krallığı ile doğrudan kan bağı olanların bulunması kente verilen önemi açık biçimde göstermektedir. Pers Krallarının Sardes satraplığı ile yaptığı resmi yazışmalar Persepolis kentinde yapılan kazılarda açığa çıkmıştır.

Sardeis’te yapılmakta olan kazılarda Pers kontrolü altındaki döneme ilişkin çok fazla buluntu ele geçmemekle birlikte antik kaynaklar, kentin bu dönemde savunma sistemi, Satraplık Sarayı ve halkın yaşadığı evler ile bölgedeki refah düzeyi yüksek kentlerden bir olduğuna işaret etmektedir. Kentin çevresinde de çok sayıda Pers tipinde yapılmış anıt mezar bulunmuştur.

Xanthos kentinde bulunan bu anıt, kentin girişine yakın bir alanda yapılmıştır. Tapınak planına benzer bir plana sahip olan anıtın yüksek bir kaide üzerinde ortada bir mezar odası ve çevresinde 4 x 6 sıra sütun bulunmaktadır. Mezar odasının içinde ölünün üzerine yatırıldığı bir kline (ölü yatağı) yer alır. Mezar anıtının kaidesinde, mezar odasının üst sırasında ve iki yan duvarında kabartma betimlemeler görülmektedir. Klasik Dönem Lykia sanatının en önemli kabartmaları arasında yer alan bu betimlemelerde savaş, av ve armağan verme gibi konular işlenmiştir. Kaidede yer alan ve bir ordu tarafından yapılan kent kuşatmasını gösteren betimlemede figürlerin arka arkaya ve kalabalık biçimde gösterilmesi Pers sanatının Lykia’daki etkileri açısından önemli bir örnektir.

Bu anıt Lykia bölgesinde bu döneme ait ikinci önemli anıttır. Greko-Pers sanatının Anadolu’daki en başarılı örneklerinden biri olan Karaburun Mezar anıtı MÖ 5.y.y.’ın ilk çeyreğine tarihlendirilmektedir. Anıt, kireçtaşı bloklardan örülmüş bir mezar odasının üzerinin yığma tepe şeklinde kapatılmasıyla oluşmuştur. Mezar odasının duvarlarına içten yapılmış olan resimlerde mezar sahibinin yaşantısı ve cenaze töreniyle ilgili sahneler yer alır. Mezar sahibinin görkemli yaşamı gösterilmek istenmiştir. Mezar odasının batı duvarına mezar sahibi ailesiyle birlikte gösterilmiştir. Sedire uzanmış olarak gösterilen sakallı yaşlı mezar sahibinin arkasında karısı ve hizmetçileri görülür. Diğer duvarlarda ise bir savaş sahnesi ile ölünün cenaze töreni betimlenmiştir. Betimlemelerde Pers sanatının etkileri belirgin biçimde hissedilir.

Smyrna (Bayraklı), Xanthos, Gordion (Yassıhöyük), Pitane (Çandarlı)

Klasik Devirde Anadolu’da edebiyat alanında eser veren en önemli kişi Halikarnassos’lu Herodotos’tur.

MÖ 5. yy.’da yaşamış bir tarihçi ve yazar olan Herodotos, yaşadığı dönemde Doğu Akdeniz ve Pers dünyasını gezerek incelemiş ve bunları Historia adını verdiği bir eserde toplamıştır. Eserinde kendisini Halikarnassos’lu (Bodrum) olarak tanıtan Herodotos hakkında daha fazla kesin bilgiye sahip değiliz.

Dokuz bölümden oluşan eserinde Herodotos, öncelikle Anadolu ve doğunun toplumları ve onların kültürleri hakkında bilgiler vermiştir. Anlattıklarının büyük kısmını bizzat gördüğü düşünülmektedir. Ancak eserin bazı yerlerinde ise gittiği yerlerde kendisine anlatılan olayları da dolaylı olarak aktarmıştır. Eserin ikinci kısmında ise İonia ayaklanmasını anlatır.

Herodotos, Historia adlı eserinde anlattığı bilgiler ve tarih yazımı konusunda günümüze ulaşan en eski kaynaklardan biri olması nedeniyle önemlidir. Tarihin babası olarak da adlandırılır