ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 8

Dünyanın yedi harikasından biri olan Mısır’daki Aleksandria’daki (İskenderiye) deniz feneri, Knidos’lu mimar Sostratos tarafından MÖ 3. yüzyılda inşa edilmiştir.

Anadolu içerisinde ve yakın çevresinde kurulan Hellenistik Krallıklar, Anadolu’nun birçok yerinde şehirler inşa etmişler. Antiokheia ad Orontes (Antakya), Seleukia ad Kalykadnos (Silifke), Amastris (Amasra) ile antik ismine yakın ismi olan Prusias (Bursa) gibi Hellenistik krallar tarafından kurulan yeni kentlerin yanı sıra, Ephesos (Efes), Smyrna (izmir) gibi daha önceden de mevcut kentlerin Hellenistik Kralların himayesinde yeniden kurulmalarını ve bu sayede önemli merkezler olarak Hellenistik Dönemde gelişmelerini örnek olarak sayabiliriz.

Pergamon döneminde en güzel eserlerinden bir tanesi olan Pergamon Zeus Altarı kabartmaları ile dünya sanat tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Aleksandros’un generallerinden I. Ptolemaios (MÖ 321-285) tarafından Mısır’da kurulan ve onun ismiyle anılan Ptolemaios Krallığı, Güneybatı Anadolu’nu deniz kıyısındaki bölgelerini kısa bir süre yönetmiştir.

Seleukoslar Anadolu’da pek çok yeni kent kurmuşlar ve bazı eski kentlerin adlarını değiştirmişlerdir. Bunlar arasında başkent Antiokheia ad Orontes (Antakya) dışında, Pisidia Antiokheiası (Yalvaç), Seleukia ad Pierra (Silifke), Seleukia ad Kalykadnos (Silifke), Laodikeia ad Lykos (Eskihisar, Denizli), Stratonikeia (Eskihisar, Yatağan, Muğla), Apameia (Dinar) gibi kentler sayılabilir.

Kommagene Kralı I. Antiokhos’un (MÖ69-34) kendisi için inşa ettirdiği Nemrut Dağı üzerindeki tümülüsü ve etrafındaki kutsal alan (Hierothesion) özellikle heykeltıraşlık eserleriyle Türkiye’nin ünlü bir arkeolojik alanıdır.

Hellenistik heykeltıraşlığın önemli bir heykel tipi kral portreleridir. Hellenistik dönemde ünlü filozofların, hatiplerin ve şairlerin de sıkça heykelleri dikilmiştir.

Stadionlar, Hellenistik Çağ’da dinsel şenliklerde sportif karşılaşmaların yapılması için inşa edilen bir yapı.

Dipteral planlı Ephesos Artemis Tapınağı Hellenistik Çağa ait izler yapının döneme ait mimari elemanların kullanılmasında ve çağ içerisinde moda olan motiflerde görülebilir.

Halkın güneş ve yağmurdan korunması için agora ve tapınak alanlarının etrafına inşa edilmişlerdir.

Hellenistik Dönem’de yaygınlaşan bir başka yapı tipi Gymnasion’lardır. Bu yapılar antik şehirlerin okullarıdır. Buralarda yer alan sınıflarda okuma yazma öğretilirdi.

Mısırı yöneten Ptolematos’un, Makedonya’ya götürülmesi karar verilen cesedini Mısır’a kaçırması üzerine Perdiksos, Mısır’a ordusuyla yürüdü fakat aralarında Seleukos’un da bulunduğu kendi subayları tarafından öldürüldü.

Bu savaşlardan en öenmlilerinden biri MÖ 301' de yapılan İpsos (Çay yakınları, Afyonkarahisar) Savaşı' dır. Antigonos ve oğlu Demetrios Anadolu' yu yönetirken, Makedonia ve Yunanistan' ı da kısmen ele geçirdiler. Bunlara karşı Lysimakhos, Seleukos ve Ptolemaios birleşti. Savaşta Antigonos öldürüldü, oğlu Demetrios ise kaçtı.

Hannibal yönetimindeki Selevkos donanması Rodos ve Bergama donanmasına yenildi ve Hannibal kaçmak zorunda kaldı. Savaş sonunda M.Ö. 188’de Apameia ‘da yapılan barış antlaşması ile Selevkoslar Toros Dağlarının kuzeyindeki bütün toprakları Romalıların müttefiklerine bırakmak ve Roma’ya yüksek bir miktar savaş tazminatı ödemek zorunda kaldı.

Pergamon kralları bilim ve sanatın en önemli hamillerinden olmuşlardır. Pergamon’da kurulan kütüphane dünyanın en büyük ikinci kütüphanesiydi.

Bitynialı matematikçi Theodusius (M.Ö. yaklaşık 160-100) kürenin geometrisi üzerine çalışmalar yapmış ve güneş saatlerini keşfetmiştir.

Pontus Krallığı Doğu Karadeniz bölgesinde kurulan bir devlettir. Pontus Krallığı’nı kuran I. Mithridates, Kral Antigonos’un emrinde çalışan bir Pers soylusuydu. Antigonos’un kendisini öldürtmeyi planladığını öğrenip Karadeniz bölgesine kaçıp burada Pontus Krallığı’nın temellerini atmaya başladı.

Helenisdik Dönem heykeltraşçılığının önemli bir heykel tipi kral portreleridir. Çoğu zaman bronzdan yapılan bu heykellerden çok azı günümüze ulaşmıştır. Bu heykellerde kral çıplak, zırhlı ve at üzerinde gösterilebilir. Ayrıca dönemin ünlü filozof, hatip ve şairlerinin de sıkça heykelleri dikilmiştir.

Didyma’daki Apollon Tapınağının son evresi M.Ö. 330’larda başlamış ancak yapı Roma çağında bile tamamlanamayarak yarım kalmıştır.

Pseudo-Dipteral plan tipi Hellenistik Çağ’da en çok kullanılan tapınak plan tipidir. Örnekleri arasında Teos’daki Dionysos Tapınağı da bulunur.