ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 7

Stadionlar, Hellenistik Çağ’da dinsel şenliklerde sportif karşılaşmaların yapılması için inşa edilen, Anadolu’da genellikle Roma döneminde yaygınlaşan yapı tipidir.

Henüz Makedonia İmparatorluğu şeklen dağılmamıştı ama Diadokhoslar aralarında yönettikleri bölgeleri genişletmek için savaşmaya başladılar ve kendilerini MÖ 306 sonrasında yönettikleri yerlerde kral ilan etmeye başladılar. Bu savaşlardan en önemlilerinden biri MÖ 301’de yapılan İpsos Savaşıdır.

MÖ 281’de Seleukos Kralı I. Seleukos,  Kral Lysimakhos ile Magnesiaad Sipylum’un (Manisa) kuzeyinde Korupedion’da savaştı. Kral Lysimakhos’un bu savaşta yenilmesi ve ölümüyle, Diadokhoslar devri biterek Hellenistik Krallıkların devri başladı.

III. Aleksandros’un generallerinden I. Ptolemaios (MÖ 321-285) tarafından Mısır’da kurulan ve onun ismiyle anılan Ptolemaios Krallığı, Güneybatı Anadolu’nun deniz kıyısındaki bölgelerini kısa bir süre yönetmiştir.

MÖ 281 yılında Kurupedion Savaşında Kral Lysimakhos’u da yenen I. Seleukos Krallığını Batı Anadolu’ya genişletti.

Pergamon Kralları bilim ve sanatın en önemli hamileri olmuşlardır. Pergamon’da kurulan kütüphane, Aleksandria (İskenderiye) Kütüphanesinden sonra dünyanın en büyük ikinci kütüphanesiydi. Pergamon kralları güzel sanatlara da destek vermişlerdi.

Pergamon Heykeltraşlık okulu özellikle Kral portrelerindeki tanrısal bakış ve frizlerde veya serbest heykellerde acının başarılı tasvir edilmesi (pathetik üslup) ile tanınmaktadır.

Seleukos Kralı I. Antiokhos (MÖ 281-261) MÖ 270-268 yılları arasında ve Seleukos ordusundaki filler nedeniyle Filler Savaşı olarak adlandırılan savaşta Galatları yenerek Batı Kıyılarından, İç Anadolu’ya doğru sürdü.

İç Anadolu’ya yerleşen Galat kabilelerinden Tektosaglar Ankyra’ya (Ankara), Tolistoboglar Pessinus’a (Ballıhisar - Eskişehir) ve Trokmeler Tavium’a (Büyüknefes Köy Yozgat) ve çevresine yerleştiler.

Önce Kral Antigonos ve sonra Kral Lysimakhos her ne kadar bu bölgeyi kısmen ele geçirdiyse de MÖ 297’de Bithynia’nın bilinen ilk kralı Zipoites (MÖ 327-279) kendisini kral ilan etmiştir.

Kral VI. Mithridates (MÖ 120-63) Pontus Krallığı’nın en ünlü yöneticisidir. Krallığa geçince önce Kuzey Karadeniz'de Kırım bölgesini ve Doğu Karadeniz kıyısında çeşitli yerleri ele geçirerek Krallığını büyüttü.

Antakya, Silifke, Amasra, Bursa gibi kentler Helenistik dönemde yeni kurulmuş şehirlerdir. Efes ise daha önceden de mevcut olan ve Helenistik dönemde kralların himayesinde yeniden kurulmuş bir şehirdir. Doğru cevap B'dir.

Makedonia Kralı III. Aleksandros’un (Büyük iskender) MÖ 323 yılında Babylonia’da (Babil) ölümü üzerine tahta kimin geçeceği konusunda bir kararsızlık yaşandı. Çünkü henüz oğlu IV. Aleksandros doğmamıştı ve kardeşi III. Philippos ise çocuk yaştaydı. Aleksandros’un generalleri (Diadokhoslar) toplanarak General Perdikkas’ı, Aleksandros’un oğlu büyüyene kadar krallığa naip ve ordunun başkomutanı seçtiler. Diğer generaller ise, Anadolu da dahil olmak üzere Makedonya İmparatorluğu’nun topraklarını yönetmek üzere çeşitli bölgelere vali olarak gönderildiler. Doğru cevap B'dir.

Makedonya tarafına geçen Perslerden birisi olan ve III. Aleksandros’un yanına geçtikten sonra Lübnan’daki Sidon (Sayda) kentini yönetmekle ödüllendirilen Abdalonymos, hiç kuşkusuz Hellenistik dönemin en ünlü sanat eserlerinden birisi olan İstanbul Arkeoloji Müzelerindeki İskender Lahdinde gömülmüştür. Doğru cevap D'dir.

Yukarıda verilen tüm krallıklar Helenistik dönemde Anadolu’yu yönetmiş krallıklardandır. Doğru cevap C'dir.

Aleksandros’un generallerinden I. Ptolemaios (MÖ 321-285) tarafından Mısır’da kurulan ve onun ismiyle anılan Ptolemaios Krallığı, Güneybatı Anadolu’nun deniz kıyısındaki bölgelerini kısa bir süre yönetmiştir. Ptolemaioslar Ege Denizindeki ticaret merkezlerine ulaşabilmek için kullanacakları limanlar arayışında idiler ve kereste, demir, bakır gibi Anadolu’nun doğal kaynaklarına ihtiyaçları vardı. Diğer krallıklar güneybatı anadoluyu yönetmemişlerdir. Doğru cevap A'dır.

Pergamon Kralları bilim ve sanatın en önemli hamileri olmuşlardır. Pergamon’da kurulan kütüphane, Aleksandria (iskenderiye) Kütüphanesinden sonra dünyanın en büyük ikinci kütüphanesiydi. Burada deri üzerine yazılan kitaplar “pergamentum” (parşömen) adıyla anılıyordu. Bu kitaplık Roma Generali Marcus Antonius tarafından MÖ 42’de yanan Aleksandria kütüphanesini yeniden kurmak üzere sevgilisi Ptolemaios Kraliçesi VII. Kleopatra’ya hediye edilerek Mısır’a taşınmıştır. Doğru cevap B'dir.

Bithynia Kralları da diğer Hellenistik krallar gibi bilim ve güzel sanatların koruyucusu olmuşlardır. Hipparkhos (MÖ yaklaşık 190-120) trigonometriyi keşfeden kişidir. Hipparkhos aynı zamanda ayın hareketlerini incelemiş ve dünya yörüngesindeki eğimi keşfetmiştir. Doğru cevap C'dir.

Hellenizmin Kappadokia’da çok da başarılı olmadığı düşünülmektedir. Burada Yunan modelli şehirlerin oluşumu, Anadolu’nun diğer yerlerine göre oldukça yavaş kalmış, halk köy tipi yerleşimlerde yaşamıştır. Şehirleşen en önemli yerleşim ilk ismi Mazaka olan ve Kappadokia Kralları zamanında Eusebeia, sonra ise Roma Dönemi’nde Caesarea adını alan ve bugün de buna yakın bir ad kullanan Argaios (Erciyes) Dağı yakınındaki Kayseri’dir. Doğru cevap E'dir.

Kommagene Kralı I. Antiokhos’un (MÖ69-34) kendisi için inşa ettirdiği Nemrut Dağı üzerindeki tümülüsü ve etrafındaki kutsal alan (Hierothesion) özellikle heykeltıraşlık eserleriyle Türkiye’nin ünlü bir arkeolojik alanıdır.