ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

II. Aleksandros’un seferleri sonrasında kurulan Hellenistik krallıklar, Yunan dünyasının sınırlarını Hindistan’a kadar genişletmişler ve güzel sanatların koruyucuları olarak sanatçıların yeni pazarlar bulmasına neden olmuşlardır. Bu dönemde heykel, felsefe, mimari, matematik ve gökbilim alanında önemli eser, keşif ve ilerlemeler kaydedilmiştir.

MÖ 281’de Seleukos Kralı I. Seleukos, Kral Lysimakhos ile Magnesia ad Sipylum’un (Manisa) kuzeyindeki Korupedion’da savaşmış ve bu savaş sonucunda Kral Lysimakhos yenilmesiyle birlikte Diadokhoslar devri biterek Hellenistik Krallıkların devri başlamıştır.

Ptolemaioslar Mısır’da yerli halkın Grek kökenlilerle kaynaşmasını amaçlayan yeni bir kült olan Serapis kültünü kurmuşlar ve bu kültü İsis kültüyle birleştirmişlerdir. Bu kültün ilk heykeli Sinope (Sinop) şehrinden satın alınarak Aleksandria’ya taşınmıştır. Mysterleri ve synkretik özellikleri ile popüler olan Serapis ve İsis kültleri özellikle Roma İmparatorluk çağında Anadolu’da oldukça yayılmışlardır.

Roma ordusu ve müttefikleri, Seleukos ordusunu MÖ 190 yılında Magnesia ad Sipylum’da yenmiş. Hemen arkasından da Side önlerindeki deniz savaşında Seleukos donanması Rodos ve Pergamon donanmasına yenilmiştir. Savaş sonrasında MÖ 188’de Apameia’da (Dinar) yapılan barış antlaşması ile Seleukoslar Toros Dağlarının kuzeyindeki bütün topraklarını Romalıların müttefiklerine bırakmış ve Roma’ya çok yüksek bir miktar savaş tazminatı ödemişlerdir. Pergamon Krallığı bu antlaşma ile Batı Anadolu'da geniş topraklara sahip olmuştur. Savaş sonrasında Seleukos Donanmasının Romalıların isteği doğrultusunda feshedilmesi nedeniyle, Anadolu’nun güney kıyılarında korsanlık başlamıştır.

Kral II. Eumenes (MÖ 197-159) Roma tarafında yer almayı sürdürmüş ve onun yönetimi altında Pergamon büyük bir sanat ve kültür merkezi hâline gelmiştir.

Nikomedia’yı (İzmit) kurarak başkent yapan Bithynia kralı I. Nikomedes dönemindeki olan en önemli olay, isyan eden kardeşine karşı, o sıralarda Trakya’ya ulaşmış Kelt kabilelerini asker olarak kullanmak üzere Anadolu’ya geçirmesidir. Daha sonra “Galatlar” olarak tanınan bu kabileler Orta Anadolu’ya yerleşmişlerdir.

Bithynia Kralları da diğer Hellenistik krallar gibi bilim ve güzel sanatların koruyucusu olmuşlardır. Bithynialı matematikçi Theodosius (MÖ yaklaşık 160-100), kürenin geometrisi üzerine çalışmalar yapmış ve güneş saatlerini keşfetmiştir. Nikaialı astronom ve matematikçi (İznik) Hipparkhos (MÖ yaklaşık 190-120) ise trigonometriyi keşfeden kişidir. Doidalses, Bithynialı, Lysippos ve Bryaxis Seleukoslu heykeltraşlardır.

Pontus Krallığı, doğuda Roma’nın gücüne karşı çıkan son devlet olmuştur. Pontus Kralı Pharnakes MÖ 48 yılında Roma birliklerine karşı başarı kazanmış, bunun ardından Karadeniz'e gelen Julius Caesar, Pharnakes’in ordusunu yenerek ve kralı Kırım’a çekilmeye zorlamıştır. Pontus Krallığı'nın yenilgisiyle birlikte Anadolu’nun büyük bir kısmı Roma Cumhuriyetinin kontrolüne girmiştir.

Hellenizmin Kappadokia Karllığı'nda çağdaşlarına nazaran daha az etkin olduğu düşünülmektedir. Burada Yunan modelli şehirlerin oluşumu, Anadolu’nun diğer yerlerine göre oldukça yavaş kalmış, halk köy tipi yerleşimlerde yaşamıştır.

Geç Hellenistik Dönem’in Anadolu'da en tanınan anıtsal heykel grubu, Nemrud dağındaki tanrı heykelleridir. Bunlar, Yunan ve Pers tanrıları synkretism ile birleştirilmişlerdir. Seleukos kralları (anne tarafı) ile Pers kralları (baba tarafı) Ata kültüne bağlı olarak tasvir edilmiştir.

Hellenistik Çağ’da dinsel şenliklerde sportif karşılaşmaların yapılması için inşa edilen yapılara stadion adı verilmektedir. Priene Stadion’u Hellenistik Dönem’dendir. Ancak Anadolu’da genellikle bu yapı tipi Roma döneminde yaygınlaşmıştır.

Pseudo-Dipteral plan tipi Hellenistik Çağda Anadolu’da en çok kullanılan tapınak plan tipidir. Böylece son derece etkileyici ve anıtsal, inşaatı vaktinde biten ve daha ucuz bir yapı elde edilmiştir.

Hellenistik Dönem’de şehirlerin merkezleri agoralar olmuştur. Agoralar sadece ticaret
amaçlı değil, halkın toplanabileceği, içlerine anıtlar yerleştirilebilecek ve etrafında
yönetimsel binaların olduğu kamusal alanlardır.

Hellenistik heykeltıraşlığın önemli bir heykel tipi kral portreleridir. Çoğu zaman
bronzdan yapılan bu eserlerden çok azı günümüze ulaşmıştır. Bu heykellerde kral;
çıplak, zırhlı ve at üzerinde gösterilebilir. Genellikle ellerinde tuttukları mızraklar
ile kralın savaşarak ele geçirdiği topraklar üzerindeki hak iddiası vurgulanır. Genellikle
kral portreleri başlarında kraliyet sembolü olan diadem ile veya zırhlı bir
heykel ise miğfer ile tasvir edilir. III. Aleksandros’un heykelleri tanrılaştırılmış haliyle
ardılları tarafından diktirilmiştir. Kralların başlarında genellikle zeytin dalı bulunması ifadesi yanlıştır. Buna göre doğru cevap D'dir.

III. Aleksandros’un generallerinden I. Ptolemaios (MÖ 321-285) tarafından Mı- sır’da kurulan ve onun ismiyle anılan Ptolemaios Krallığı, Güneybatı Anadolu’nun deniz kıyısındaki bölgelerini kısa bir süre yönetmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Prusias (Bursa)  Hellenistik krallar tarafından kurulan kentlerden biridir. Doğru yanıt B'dir.

Antiokheia, Seleukos kralı I. Seleukos (MÖ 312-281) basının anısına , Orontes (Asi) Irmağı üzerinde kurduğu bir kenttir. Doğru yanıt E'dir.

Apameia Barış anlaşması sonucunda, Seleukos Krallığı, Kilikia ve Suriye'de mevcut bir krallık haline geldi. Donanmanın Romalıların isteği üzerine feshedilmesi nedeniyle, Anadolu’nun güney kıyılarında korsanlık başladı. Bütün Akdeniz’de tica-reti sekteye uğratan korsanlar Roma’nın limanı Ostia’yı yağmalayacak kadar güç-lendiler. MÖ 67 yılında korsanları temizlemek üzere Anadolu’ya bir filoyla gelen Roma generali Pompeius, Anadolu’da yaptığı düzenlemeler sırasında son Seleukos Kralını da MÖ 64’de tahtan indirerek krallığa son verdi ve topraklarını başkenti Tarsus olan Kilikia ve başkenti Antiokheia olan Suriye eyaleti yaparak Roma Cumhuriyetine bağladı. Dolayısıyla doğru yanıt E'dir.

MÖ 42 de  Aleksandria kütüphanesi yanmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Bugünkü Kocaeli yarımadası ve çevresinde Bithynia Krallığı kurulmuştur. Doğru yanıt A'dır.