ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Pontus Krallığı Doğu Karadeniz bölgesinde kurulan bir devletti. Doğru yanıt D'dir.

Julius Ceaser, Zela'da Pharnakes'in ordusunuyendiği savaşın hızını anlatmak için Roma senatosuna yazdığı mektupta Vedi, Vidi, Vici ( geldim, gördüm, yendim) demiştir. Doğru yanıt C'dir.

Hellenistik dönemde başta krallar olma üzere, ünlü filozofların, şairlerin, hatiplerin ve hatta atletlerin heykelleri dikilmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Pseudo-Dipteral plan tipi Hellenistik çağda Anadolu'da en çok kullanılan tapınak plan tipidir. Doğru yanıt A'dır.

Makedonia Kral› III. Aleksandros’un (Büyük İskender) MÖ 323 yılında Babylonia’da (Babil) ölümü üzerine tahta kimin geçeceği konusunda bir kararsızlık yaşandı. Çünkü henüz oğlu IV. Aleksandros doğmamıştı ve kardeşi III. Philippos ise çocuk yaştaydı. Aleksandros’un generalleri (Diadokhoslar) toplanarak General Perdikkas’ı  Aleksandros’un oğlu büyüyene kadar krallığa naip ve ordunun başkomu- tanı seçtiler. Diğer generaller ise, Makedonia İmparatorluğu’nun topraklarını yönetmek üzere çeşitli bölgelere vali olarak gönderildiler.

Diadokhoslar aralarında yönettikleri bölgeleri genişletmek için savaşmaya başladılar ve kendilerini MÖ 306 sonrasında yönettikleri yerlerde kral ilan etmeye başladılar. Bu savaşlardan en önemlilerinden biri MÖ 301’de yapılan İpsos (Çay yakınları, Afyonkarahisar) Savaşıdır. Antigonos ve oğlu Demetrios Anadolu’yu yönetirken, Makedonia ve Yunanistan’ı da kısmen ele geçirdiler.

MÖ 281 yılında Korupedion savaşından galip çıkan Seleukoslar, İonia ve Karia kıyılarından Ptolemaiosları çıkarttılar. Buna karşılık Lykia’da Ptolemaios egemenliği MÖ 197 yılında, Seleukos Kralı III. Antiokhos’un burayı ele geçirmesine kadar sürmüştür.

III. Aleksandros’un ölümünden sonra, Diadokhoslar döneminde Perdikkas’ın ordusunda bir general olan I. Seleukos, Perdikkas’a isyan ederek öldürtür ve MÖ 312 yılında Babylonia’da krallığını kurar.

Orta Avrupa’da yaşayan ve Galler veya Keltler olarak tanınan halk toplulukları Anadolu’da Galatlar olarak adlandırılmaktadırlar. Doğuya doğru göç ederek Trakya bölgesine ulaşan Galat kabileleri, Bithynia Krallığında yaşanan taht kavgası sırasında Kral I. Nikomedes (MÖ 279-255) tarafından kardeşine karşı asker olarak kullanılmak üzere toprak ve para vaadiyle Anadolu’ya çağrılmışlardır.

Bithynia, Pers İmparatorlu¤u yıkılında kendisini bağımsız bulmuş; Diadokhlar arasındaki savaşlar sırasında bu bağımsızlığı kısmen korumuştur. Önce Kral Antigonos ve sonra Kral Lysimakhos her ne kadar bu bölgeyi kısmen ele geçirdiyse de MÖ 297’de Bithynia’nın bilinen ilk kralı Zipoites (MÖ 327-279) kendisini kral ilan etmiştir.

Kral VI. Mithridates (MÖ 120-63) Pontus Krallığı’nın en ünlü yöneticisidir. Krallığa geçince önce Kuzey Karadenizde Kırım bölgesini ve Doğu Karadeniz kıyısında çeşitli yerleri ele geçirerek Krallığını büyüttü. Sonra Galatia ve Kappadokia’yı işgal etti.

Güneybatı Anadolu’da bulunan korsanları temizlemek için Anadolu’ya gönderilmiş olan Roma generali Pompeius kendi ordusuyla Pontus’a yürüdü. Mithridates’i büyük bir savaşta yenen Pompeius, kaçan kralı Kırım’a dek kovaladı.

Seleukos Krallığının zayıflamasıyla, MÖ 162 yılında, bugünkü Adıyaman, Maraş ve Antep illeri civarının valisi olan Ptolemaios ayaklanarak Kommagene Krallığını kurmuştur. Bu küçük krallık, Roma hegemonyası altında Parthia ile tampon bir bölge olarak varlığını, Romalılar tarafından ilhak edildiği M.S. 72 yılına kadar sürdürmüştür.

Hellenistik Çağ’da dinsel şenliklerde sportif karşılaşmaların yapılması için inşa edilen bir yapı tipidir. Priene Stadion’u Hellenistik Dönem’dendir. Ancak Anadolu’da genellikle bu yapı tipi Roma döneminde yaygınlaşmıştır.

Anadolu’nun zengin şehirleri ve doğal kaynakları, Hellenistik Dönem boyunca Krallıklar arasında kanlı çekişmelere neden olmuştur. Bu nedenle Anadolu’nun bu dönem politik tarihi oldukça karışıktır ve pek çok savaş içerir. Makedonia Kralı III. Aleksandros’un (Büyük İskender) ölümünden sonra dağılan imparatorluğundaki Anadolu toprakları ancak Roma İmparatorluk çağında tekrar tek bir yönetim altında birleşecektir.

Hellenistik Dönem içerisinde Anadolu tarihinde pek çok değişiklik yaşanmıştır. Anadolu içerisinde ve yakın çevresinde kurulan Hellenistik Krallıklar, Anadolu’nun birçok yerinde şehirler inşa etmişler ve daha önce kurulmuş olan kentlerin gelişmesini sağlamışlardır. Pergamon Krallığı ve diğer krallıklar güzel sanatların ve bilimin koruyucusu olarak, Anadolu’da çok önemli sanatsal ve fikir eserlerinin yaratılma sürecinde katkıda bulunmuşlardır. Hellenistik Dönemle beraber Anadolu’daki Phryg ve Lykia dili gibi yerel diller yazıtlardan kaybolmaya başlar. Yaygınlaşan eğitim kurumları ile beraber, Grekçe yaygın olarak öğretim ve konuşma dili olur.

Makedonia Kralı III. Aleksandros’un (Büyük İskender) generalleri Diadokhoslar olarak anılmaktadır.

Ptolemaioslar ve Seleukoslar, Büyük İskender’in MÖ 323 yılında Babylonia’da (Babil) ölümü üzerine Makedonia İmparatorluğu’nun topraklarını bölgesel olarak yöneten ardıllarıdır. Orta Avrupa’da yaşayan ve Galler veya Keltler olarak tanınan halk toplulukları Anadolu’da Galatlar olarak adlandırılmaktadırlar. İç Anadolu’ya yerleşen Galat kabilelerinden Tektosaglar Ankyra’ya (Ankara), Tolistoboglar Pessinus’a (Ballıhisar - Eskişehir) ve Trokmeler Tavium’a (Büyüknefes Köy, Yozgat) ve çevresine yerleştiler.

Heykeltraşlıkta yüz mimikleri ile iç duyguların tasvir edilmesine Pathetik üslup denilmektedir.

Geometrik üslup, MÖ 8. yüzyılda seramik sanatında görülen bir üsluptur. Avrupa kökenli Gotik ve Rokoko, Ampir mimari ve bezeme üsluplarıdır.

MÖ 297’de Bithynia’nın bilinen ilk kralı Zipoites (MÖ 327-279) kendisini kral ilan etmiştir.

Kral I. Nikomedes (MÖ279-255) kralı Zipoites’in yerine geçmiş olan Bithynia kralıdır. Kendi adını verdiği yeni bir kent olan Nikomedia’yı (İzmit) kurarak başkent yapmıştır. Kral I. Attalos, MÖ 230 yılında Pergamon Krallığına saldıran Galatları yenmiş olan Pergamon kralıdır. Kral Deiotaros zamanında (MÖ 64-40) Galatia kabileleri birleşerek Galatia Krallığını kurmuştur. Kral I. Antiokhos, Seleukos kralıdır.

Hellenistik Dönem’de altar binalarında bulunan kabartmalar üzerinde krallıkların zaferleri mitolojik kontekslerde yorumlanmıştır. Pergamon Zeus Altarı’nda tanrılar ile Gigantların mücadelesi, Attalos’ların Galat’lara karşı mücadelesini sembolize eder ve türünün en iyi örneğidir.

Hellenistik dönemde Anadolu’da kahramanlar ve Galatları tasvir eden heykel grupları da yapılmıştır. Muhtemelen Pergamon heykel okulunun eserleri olan Marsyas Apollo grubu ve Aphrodisias’taki Roma kopyalarından tanıdığımız Akhilleus- Penthesilea grubu bunlara örnek olarak sayılabilir. Dionysos ve Satyr’lerde Hellenistik dönemde sıkça tasvir edilmiştir. Laokoon ve oğulları (MÖ 175-150) heykel grubunda deniz yılanlarının saldırısına uğrayan Troya şehrinin tapınak rahibi olan Laokoon ve iki oğlu betimlenmiştir.

Frontal duruşları, bir ayaklarının önde olması ile Mısır heykellerini anımsatan genç erkek (kuros) ve genç kız (kore) heykelleri Arkaik Dönemde yapılmıştır.  Cepheden, sert görünümlü, yüzde tebessüm ifadesi bulunmaktadır.

Hellenistik heykeltıraşlığın önemli bir heykel tipi kral portreleridir. Çoğu zaman bronzdan yapılan bu eserlerden çok azı günümüze ulaşmıştır. Hellenistik dönemde ünlü filozofların, hatiplerin ve şairlerin de sıkça heykelleri dikilmiştir. Filozoflar bazen İzmir Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Klaros kazılarında ele geçen örnekteki gibi oturan yaşlı figürler olarak tasvir edilmişlerdir. Giyimli ve yoğun drapeli tanrıça ve kraliçe heykelleri de gene Hellenistik dönemde bolca üretilmiştir. Bunlar arasında hiç kuşkusuz Euthkydes tarafından MÖ300’lerde yapılan bronz Antiokheia Tykhe’si sayılabilir. Hellenistik dönemde Anadolu’da kahramanlar ve Galatları tasvir eden heykel grupları da yapılmıştır. Pergamon’u süsleyen ve sadece Roma kopyaları günümüze ulaşmıştır.