ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 13

Anadolu’ya giren Makedonya ordusuna karşı Perslerin ilk direnişi Granikos (Biga Çayı) kıyısında olmuştur. Biga çayının iki kıyısı boyunca yerleşen Pers ve Makedon orduları arasında gerçekleşen ve tarihe Granikos savaşı olarak geçen savaşta Büyük İskender’in savaş taktikleri ile sayıca üstün durumda olan Pers ordusu yenilmiştir. Granikos Savaşı, İskender'in Perslere karşı kazandığı ilk zafer olmuştur.

Büyük olasılıkla daha önce başlayan ve ilk defa Hippodamos tarafından düzene sokularak uygulanması yaygınlaştırılan düzenli kent planı sistemi aynı zamanda Hippodamik Planı olarak da adlandırılmaktadır. Izgaraya benzeyen bu plan günümüzde Izgara Planı olarak da adlandırılmaktadır. Izgara Planına benzeyen bu kent planı Hippodamos’un yaşadığının sanıldığı MÖ 5. yy.’da yaygınlaşmaya başlamış, Yunanistan ve İtalya’da pek çok yerde uygulanmasının yanı sıra Batı Anadolu’da da kullanılmıştır. Klasik Dönemde bu plana göre inşa edilen kentlerin en güzel örnekleri Miletos ve Priene’de görülmektedir.

Daskyleion kenti Bandırma'nın batısındaki Manyas gölünün yakınlarındadır. MÖ 546 yılında Persler tarafından işgal edilerek bir satraplık merkezi haline getirilmiştir. Bu kent, tarihçi Herodotos'un Pers Satraplıkları listesinde 3. sırada yer almakta olup, kontrol alanları arasında Trakya, Orta Anadolu ve Kapadokya bulunmaktaydı.

Anıt, kireçtaşı bloklardan örülmüş bir mezar odasının üzerinin yığma tepe şeklinde kapatılmasıyla oluşmuştur. Buna göre doğru cevap E'dir.

Priene kentinde Agora’nın kuzey batısında yer alan tapınak, Halikarnassos’da bulunan Mausoleion’un da mimarı olan Pytheos tarafından inşa edilmiştir.

Atina ile Sparta arasındaki savaşı “Peloponnessos Savaşının Tarihi” adlı eserinde ele alan kişi Thukydides'tir.

Lydia krallığının başkenti olan Sardeis kenti Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı Sart köyü yakınlarındadır.

Peloponnesos Savaşları ile büyük bir ekonomik kriz başlaması nedeniyle MÖ 430 yılından başlayarak seramik üretiminde bir gerileme ve süslemelerde giderek basitleşmeye doğru bir eğilim göze çarpar.

Mausoleion Klasik çağ’da Anadolu’da yapılmış en görkemli ve sanatsal açıdan önemli yapıların başında gelmektedir. Mausoleion aynı zamanda antik çağın yedi harikasından biri olarak da kabul edilmiştir.

Priene kentinde Agora’nın kuzey batısında yer alan tapınak, Halikarnassos’da bulunan Mausoleion’un da mimarı olan Pytheos tarafından inşa edilmiştir. Klasik anlamda Tapınak mimarisinin en önemli yapıtlarından biridir. Antik kaynaklardan öğrendiğimize göre Pytheos, kendi dönemi için mimarlık alanında yenilikler getiren ve bunları bir kitapta toplayan Anadolulu bir mimardır. Kendisinden sonra gelen pek çok mimara da öncülük etmiştir. Hellenistik dönemin önemli mimarlarından Hermogenes’in Pytheos’un öğrencisi olduğu kabul edilmektedir.

Perikles Anıtı'nın en önemli özelliği Yunan mitolojisinden alınmış sahneler ve Perikles’in yaşamından sahnelerin Pers stilinde betimleme tekniği ile gösterilmiş olmasıdır. Kabartma olarak yapılmış bu sahneler anıtın batı ve doğudaki dış duvarları üzerinde görülebilir. Özellikle doğu duvarı üzerinde başında Pers şapkası ile bir figürün Pers kralı III. Artakserkses olduğu düşünülmektedir.

Kazılar sırasında bulunan kabartmaların hangi heykeltıraş tarafından yapıldığı, sanatçıların diğer heykellerindeki stilleri ile karşılaştırılarak saptanabilmektedir. Anıtın doğu tarafında bulunan kabartmalarda görülen eğri hatlar, gergin vücutlar ve heyecanlı ifade Skopas’ın tipik özellikleri olarak karşımıza çıkar. Batı taraftaki kabartmalarda ileriye doğru uzanan figürler, elbise kıvrımlarındaki aşırı oranlar ile Leochares’in tanınması mümkün olmuştur. Bryaxis’in yaptığı kuzey kesimdeki kabartmalar ise aralıklı figür duruşları, havada uçan elbiseler, üçgen boyun kısımları ve başlarının küçük yapılması ile diğerlerinden ayrılmaktadır. Timotheus tarafından yapılan kuzey kesimdeki kabartmalarda ise küçük figür grupları, kısa boylu atlar gibi özellikler ile tanımlanabilir.

Anadolu’nun Pers kontrolü altındaki döneminde, seramik sanatı, İran etkileri ile gelişmiştir. MÖ 6.yy. sonlarına doğru Pers seramik üretiminde kaliteli seramik yerine basit ve kaba kapların yaygınlaştığı görülmektedir.

Anadolu’da karşımıza çıkan bir diğer yaygın seramik türü ise Klasik Yunan seramik geleneğinde yapılan kaplardır. Yunanistan’ın Attika bölgesinde üretilen ve kalitesi ve popülerliği nedeniyle Arkaik devirden itibaren Ege ve Akdeniz dünyasında çok yaygın olarak karşılaşılan Yunan seramiklerinde klasik dönemin başlarında yeni bir teknik gelişmiştir. Kapların üzerindeki süslemelerde figürlerin konturlarının dış kısımlarının siyah astar boyasıyla örtüldüğü, iç kısımlarının ise kırmızı hamur renginde bırakıldığı bu teknik “Kırmızı Figür Tekniği” olarak adlandırılmaktadır. Özellikle lüks ve masaüstü kaplarda kullanılan bu teknikte üretilen kapların üretildiği en önemli merkez Yunanistan’daki Atina kentidir.

Batı Anadolu’daki kentlerin Pers yönetimine karşı M.Ö. 500 yılında başlattıkları ve Ionia Ayaklanması olarak adlandırılan ayaklanma, Pers Kralı I. Dareios tarafından bölgeye yapılan bir sefer ile bastırılmıştır.

M.Ö. yılında Atinalılar ile Persler arasında imzalanan Kallias Barış Antlaşmasıyla Persler Batı Anadolu kentleri üzerindeki egemenlik haklarından vazgeçmişlerdir.

SAttik-Delos Deniz birliğinin MÖ 454 yılında birlik hazinesinin Atina’ya getirilmesinden sonra giderek Atina kontrolüne girdiğinden yukarıda bahsetmiştik.
Atina’nın bu konumu birliğe üye kentler arasında zamanla hoşnutsuzluklara yol
açmıştır. Özellikle birliğe üye kentler arasında yapılan ticarette Atina paralarının
ve ağırlık sisteminin kullanılma zorunluluğunun getirilmek istenmesi hoşnutsuzluğu daha da arttırmıştır. Büyük olasılıkla uygulanmayan bu zorunluk Sparta gibi
birliğe üye olan güçlü kentlerin Atina’ya karşı tavır almalarına yol açmıştır. Sparta
ile Atina arasında başlayan görüş ayrılığının, Yunanistan’da büyük bir karışıklığa
neden olan ve etkileri Anadolu’nun batı kıyılarında da hissedilen Peloponnesos
Savaşına yol açtığını görüyoruz.

Daskleion kenti Bandırma’nın batısındaki Manyas gölünün yakınlarında olup tarihçi Heredotos’un Pers satraplıkları arasında 3. Sırada yer almıştır ve kontrol alanı arasında Trakya, Orta Anadolu ve Kapadokya bulunmaktadır.

Priene kentinde Agora’nın kuzeybatısında bulunan Athene tapınağı, Halikarnassos’ta bulunan Mousoleion’un da mimarı olan Pytheos tarafından inşa edilmiştir.

Klasik dönem, heykeltraşçılık açısından daha farklı stillerin ortaya çıktığı bir dönemdir. Anadolu sanatında bu dönem heykeltraşçılık açısından Greko-Pers sanatı olarak adlandırılan sanat ortaya çıkmıştır.

Greko-Pers sanatının en başarılı örneklerinden birisi olan, kireç taşı bloklardan örülmüş bir mezar odasının üzerinin yığma tepe şeklinde kapatılmasıyla, mezar odasının duvarlarına içten yapılmış olan resimlerle mezar sahibinin yaşantısı ve cenaze töreniyle ilgili sahneler yer alan, sedire uzanmış olarak gösterilen sakallı yaşlı mezar sahibinin arkasında karısı ve hizmetçilerinin görüldüğü anıt Karaburun Tümülüsü’dür.