ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 12

Mousoleion, Halikarnassos’ta yer alır. Antik çağın yedi harikasından biri olarak kabul edilen bu eser, Klasik Çağın önemli mimarlarından Pytheos tarafından yapılmıştır.

Heredotos Kalkolitik değil Klasik Dönemde Anadolu’da edebiyat alanında eser veren en önemli kişidir.

Anadolu’yu baştanbaşa geçen İskender’in Mezapotamya’ya yaklaşması Pers Kralı Dareios tarafından engellenmek istenmiş, bu amaçla İskender’in ilerlediği yol üzerinden manevra ile arkasına geçip onu takip etmeye başlamıştır. Pinaros ırmağı yakınlarında iki ordu arasında Issos Savaşı meydana gelmiş ve Doğu Akdeniz tarihini temelden değiştiren bir savaş olmuştur.

Ege Dünyasında yaşanan Pers-Yunan Savaşları’nda Pers Donanmasının Salamis Deniz Savaşında Atinalılar tarafından yenilmesi ile Perslerin batıya doğru ilerleyişi sona ermiştir. Bu olaydan sonra Anadolu’da ve Yunan Dünyasında Klasik Dönem olarak adlandırılan devir başlar.

M. Ö. 430- 355. Yunanlı felsefeci Sokrates’in öğrencisi olan Ksenophon hem Sokrates’in görüşleri üzerine yazdığı eserleri hem de bir asker olarak katıldığı Kyros’un seferinde tuttuğu günlüğü ile tanınmıştır.

Pers Krallığına çok büyük bir darbe vuran İskender, Dareios’un karısı ve çocuklarını esir almış ve kendi adını taşıyan Alexandreia (İskenderun) kentini kurmuştur.

İlk defa Hippodamos tarafından düzene sokularak uygulanması yaygınlaştırılan bu düzenli kent planı sistemi aynı zamanda Hippodamik Planı olarak da adlandırılmaktadır. Izgaraya benzeyen bu plan günümüzde Izgara Planı olarak da adlandırılmaktadır. Izgara Planına benzeyen bu kent planı Hippodamos’un yaşadığının sanıldığı MÖ 5. yy.’da yaygınlaşmaya başlamış, Yunanistan ve İtalya’da pek çok yerde uygulanmasının yanı sıra Batı Anadolu’da da kullanılmıştır. Klasik Dönemde bu plana göre inşa edilen kentlerin en güzel örnekleri Miletos ve Priene’de görülmektedir.

A ve B şıkkı sadece Athena tapınağına ait bir özelliktir. C ve E şıkkı da sadece Artemis tapınağına ait özelliklerdir. D şıkkında yer alan Klasik dönem tapınak mimarisinin özellikleri ise hem Athena hem de Artemis tapınağında yer alan özelliklerdir.

Xanthos kentinde bulunan bu Nereidler anıtı, Klasik Dönem Lykia sanatının en önemli kabartmaları arasında yer alan bu betimlemelerinde savaş, av ve armağan verme gibi konular işlenmiştir.

Kabartmalarda Pers giyimine sahip sakallı figürler yer alır. Bu figürler bazı örneklerde bir cenaze törenini canlandırmış; bazılarında ise at arabası üzerinde gider şekilde gösterilmiştir. Örnekler Pers stilinde yapılmakla birlikte beraberlerinde İon başlıklarına benzer tarzda yapılmış sandık benzeri eşyalar taşımaktadırlar.

A, D ve E seçeneğinde yer alan özellikler Kızılbel tümülüsüne aittir. B seçeneğinde yer alan özellik ise Karaburun tümülüsüne aittir. Ancak E her iki tümülüsde yer alan betimlemelerde Pers sanatının etkilerine rastlamak mümkündür.

Arkaik devirden itibaren Ege ve Akdeniz dünyasında çok yaygın olarak karşılaşılan Yunan seramiklerinde klasik dönemin başlarında yeni bir teknik gelişmiştir. Kapların üzerindeki süslemelerde figürlerin konturlarının dış kısımlarının siyah astar boyasıyla örtüldüğü, iç kısımlarının ise kırmızı hamur renginde bırakıldığı bu teknik “Kırmızı Figür Tekniği” olarak adlandırılmaktadır.

Anadolu’da Klasik Dönem Yunan seramiklerinin farklı bölgelerde çok sayıda örneği bulunmuştur. Bölgeye ticaret ve başka yollarla gelmiş olan Kırmızı figür tekniğindeki seramiklerin ele geçtiği en önemli merkezler arasında Smyrna (Bayraklı), Xanthos, Gordion (Yassıhöyük), Pitane (Çandarlı) sayılabilir.

Üç ayaklı objelere verilen genel bir isim olan Tripod, Antik çağ dünyasında üç ayaklı kazanlar tripod olarak adlandırılmaktaydı. Bu kap formu günlük hayatta törenlerde ve spor yarışmalarında birincilik ödülü olarak verilen bir ödül olarak kullanılmıştır. Pers ordusunun silahları eritilerek yapılan Tripod ise bir tapınağa hediye verilmek amacıyla yapılmıştır. Delphoi kentindeki Apollon tapınağına hediye edilen bu tripod daha sonra Bizans döneminde İstanbul'a getirilmiştir. Tripod’dan geriye kalan tek parça bugün Sultanahmet meydanındaki burmalı sütun adıyla anılan parçadır.

Thukydides, M.Ö.460-435 yılları arasında yaşamış Yunanlı Tarihçi. Atina ile Sparta arasında başlayan ve güney Yunanistan’a yayılan savaşı “Peloponnessos Savaşının Tarihi” adlı eserinde ele almıştır.

Büyük İskender’in doğu seferi sırasında Anadolu’ya girmesinden önce Anadolu’yu ilgilendiren en son önemli siyasi olaylardan biri de Anadolu’daki Pers krallığına bağlı satraplardan bazılarının, merkezi yönetimden duydukları hoşnutsuzluk sonucu ortaya çıkan bir ayaklanmadır. Antik yazarlardan Sicilyalı Diodoros, bize satraplar ayaklanması konusunda detaylı bilgiler verir. Ayaklanma, Diodoros’un belirttiğine göre, Anadolu’da Lykia, Pisidia, Pamphylia ve Kilikia bölgelerinin halkları tarafından da destek görmüştür.

Antik Yunan kentlerinde politik, dini, ticari faaliyetlerin gerçekleştirildiği geniş alanlara Agora adı verilir. Agoralar halka açık alanlar olup çevresinde kamu yapıları yer alır.

Ksenophon, Yunanlı Felsefeci, Asker. M.Ö. 430-355. Yunanlı felsefeci Sokrates’in öğrencisi olan Ksenophon hem Sokrates’in görüşleri üzerine yazdığı eserleri hem de bir asker olarak katıldığı Kyros’un seferinde tuttuğu günlüğü ile tanınmıştır. Seferin başarısızlığa uğraması ve Kyros’un ölümü üzerine sefere katılan Yunan askerlerini Yunanistan’a götürme görevi ona verilmiştir. Bu sefer sırasında tuttuğu günlükler Onbinlerin Yürüyüşü (Anabasis) olarak bilinmektedir.

Babası II. Philippos’un ölümünden sonra Makedonya Krallığının başına geçen Büyük İskender’in hayatı ve yaptıkları konusunda antik kaynaklar bize zengin bilgiler vermektedir. İskender’in seferlerine katılan Kallisthenes’i kaynak olarak kullanan Arrianos, Plutarkhos, Sicilyalı Diodoros gibi yazarlar sayesinde bu dönem hakkında oldukça büyük oranda bilgi sahibi olabiliyoruz.

Sicilyalı Diadoros, Yunanlı tarihçi, M.Ö.90-30. Yaşadığı dönemde meydana gelen olayları geçmişteki olaylar ile birlikte neden, sonuç ilişkisi içinde anlatan yazar “Tarih Kitaplığı” adlı eseri ile ünlüdür. Bu eserinde kendinden önce yaşamış ve eserleri günümüze ulaşmamış tarihçilerden de faydalanmıştır.