ANADOLU ARKEOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Hititler kendilerini Bin Tanrılı toplum olarak tanımlamıştır.

Hititlerin baş tanrısı Teşup'tur.

Yazılıkaya AçıK Hava Tapınağı, Hattuşa (Boğazköy)de yer almaktadır.

Hattuşa'da yer alan en büyük tapınal Fırtına Tanrısı'na aittir.

İlyada'nın yazarı Homeros'tur.

MÖ 1200-1000 yılları arasında demirden yapılan silah ve araç gereç üretiminin Anadolu’da yagınlaşmasıyla birlikte dağınık topluluklar güçlü bir önderin yönetiminde birleşerek orta büyüklükte krallıklar kurmuşlardır. Bu dönemde Doğu Anadolu'da Urartu Krallığı ve Orta Anadolu'da Phryg Krallığı kurulmuştur. Geç Hitit Beylikleri ise; Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Geç Hitit Beylikleri döneminde; yerleşmenin tepesinde ek bir savunma sistemi ile korunan kayalık bölgeye citadel adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Güney Anadolu’daki en önemli Geç Hitit şehir krallıklarından biri olan Kargamış'ın önemi Mezopotamya ile Anadolu ve Mısır'ı birbirine bağlayan yolların kavşak
noktasında bulunmasıdır. Hiyeroglif yazılar, kabartma sanat eserleri gibi özellikler Geç Hitit krallıklarının ortak noktalarındandır. Doğru cevap A'dır

Su kaynakları yakınında anıt yapma geleneği, Geç Hititlerde de sürmüştür. Konya’nın Ereğli ilçesine 12 km uzaklıkta, bir su kaynağının kayalık yüzeyine oyulmuş
olan 4.20 m boyundaki büyük İvriz Kaya Kabartması, Aramlaşmış Hitit sanatının anıtsal bir örneği ve Geç Hitit döneminin en önemli sanat yapıtlarından biridir. Anıtta, bölgenin kralı Varpalavas ile, Fırtına Tanrısı Tarhundas tasvir edilmiştir ve figürlerin arasında “Ben hakim ve kahraman Tuvana Kralı Varpalavas; sarayda bir prens iken, bu asmaları diktim, Tarhundas onlara bereket ve bolluk versin" hiyeroglifi bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

En güçlü döneminde günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’In küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi’ne kadar olan bölgede egemenlik süren Urartu Devleti; M.Ö.850-600 yılları arasında var olmuştur. Urartu Devleti'nin başkenti ise, Tuşpa (Van)'dır. Doğru cevap B'dir.

MÖ 730’larda Asur’un güçlenmesiyle Urartu Devleti toprak kaybetmeye başlamıştır. Bu dönemi Asur’la olan savaşlar takip etmiştir. Ancak bu arada güç dengesi
de değişmektedir. Büyüyen Med tehlikesi, Med-İskit ittifakı ile sonuçlanmış ve
bunun sonucunda da Ninova düşşmüştür. MÖ 605 yılında da Asur İmparatorluğu tarihe
karışmıştır. Bu durum Urartu Devleti’ni de etkilemiş ve Med ve İskit tehlikesi
Urartu üzerine odaklanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Urartu Devleti'nde eyalet merkezleri, tarıma elverişli ve stratejik noktalar göz önünde bulundurularak seçiliyordu ve buralardaki kalelerde merkezi hükümetin resmi temsilcisi valilerdi. Valiler, yasa ve düzenin korunması, vergi toplanması ve eyaletteki dinsel törenlerin düzenli yürütülmesinden sorumluydu. Asker toplamak ve eğitmek, yollar, kanallar, dinlenme tesisleri, kamusal yapılar gibi devlet mallarının bakımını yapmak da görevleri arasındaydı. Haraç ve ganimet elde etmek ise Urartularda ordunun görevleriydi. Doğru cevap A'dır.

Phrygler’in Kızılırmak'ın doğusunda Çorum, Tokat ve Kırşehir; kuzeyde Samsun; güneyde Niğde ve Konya; güneybatıda Burdur ve Elmalı Ovası; batıda Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya; kuzeybatıda Bandırma yörelerine kadar etki alanlarını genişlettikleri anlaşılmaktadır. Ancak en etkili oldukları bölge, günümüzde Yukarı Sakarya Vadisi’nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında kalan ve klasik dönemde Küçük Phrygia (Phrygia Epiktetos) olarak adlandırılan bölgedir. Doğru cevap C'dir.

Kral Midas ilk olarak doğuda Kargamış, Urartu ve Tabal krallıklarıyla birlikte Asur’a karşı bir siyaset izlerken MÖ 709 yılında ise doğudan gelen Kimmer tehdidine karşı Asur’dan yardım istemştir. Bu dostluk anlaşmasının ardından Kral Midas batı dünyası ile ilişkiler kurmaya başlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Phyrg dininde ana tanrıça olarak kabul edilen ve doğanın kendisini temsil eden tanrıça Matar Kubileya'dır. Baş Tanrılar Haldi, Teişeba ve Şivini ise Urartuların inanç sistemine aittir. Tanrıça Kybele ise; Matar Kubileya'ya Yunanların verdikleri isimdir. Doğru cevap B'dir.

MÖ 1200-1000 yılları arasında demirden yapılan silah ve araç-gereç üretimi Anadolu’da, özellikle de kırsal alanda hızla yayıldı ve nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan göçebe toplumların gündelik yaşamlarında, özellikle savaş, tarım ve inşaat alanlarında önemli değişimlere yol açtı. Bu süreç temel olarak iki evrede ortaya çıktı. İlk evrede, demirden silah ve araç gereç yapmayı öğrenen göçebe topluluklar köyler ve kaleler kurarak yerleşik düzene geçtiler. İkinci evrede ise bu dağınık topluluklar güçlü bir önderin yönetiminde birleşerek orta büyüklükte krallıklar kurdular.

Kargamış, Zincirli, Malatya - Aslantepe, Sakçagözü, Karatepe ve Tell Tayinat’da yapılan kazılarda bu dönemin önemli merkezleri açığa çıkarılmıştır.

Geç Hitit Krallıkları sanatında heykeltraşlık mimari ile kaynaşmış, giderek onun hizmetine girmiştir. Anıtsal yapılarda cephelerin alt kısımları “Ortostat” diye adlandırılan kabartmalı taş blok ve levhalarla kaplanmıştır. Bu yöntemle hem doğa şartlarından korunma, hem de süsleme amaçlanmıştır. Hitit imparatorluk döneminin eserleri olan Alacahöyük kabartmalı kapı ortostatları, bu tür yapıtların güzel bir örneğidir.

Hayvan biçimli altlıklar, Geç Hitit sanatının getirdiği yeniliklerden biridir. Boğazköy’de kapıların iki yanındaki duvarı taşıyan yekpare blokların ön kısımlarında heykel, gövde kısımlarında ise kabartma olarak işlenmiş aslan ve sfenks tasvirleri bulunmaktadır.

Geç Hitit heykelciliğinin önemli bir kolu da mezar taşlarıdır (stel). Törensel cenaze yemeklerini ve aile yaşamından sahneleri yansıtan bu taşlarda, ölünün kişiliğini yansıtan özellikler de özel eşyaları ile belirtilmiştir. Bu bölgedeki atölyeler 8. yüzyıl boyunca süren serbest ticaret ve sanat alanındaki canlılık nedeniyle heykel sanatına yeni bir anlayış getirmişlerdir. Figürlere üzgün, öfkeli, kederli, neşeli ifadeler verilmiş, bu yolla lirik bir gerçekçiliğe varılmıştır.

II. ifadede sözü edilen makara kulplu kâseler, geometrik bezemeli, tunç kemerler ve fibulalar Phryglerin buluşudur.

Urartu krallığının toprakları eyaletlere bölünmüştü ve başkentten atanan valiler tarafından yönetiliyordu. Bazen ele geçirilen yerel yönetici beyler vali olarak görevlendirilebiliyordu.

Urartu Krallığı’nda çivi yazısı, yıllık sefer yapma, ölçü sistemi, krali unvanlar, stel dikme, savaş taktikleri, nüfus nakilleri, resim, süsleme ve kabartma sanatı gibi uygulamalar, Asur etkili olarak gelişmiştir. Mimari, sorguçlu miğferler, kazanlardaki siren eklentileri, hiyeroglif yazısı, yakarak gömme, fildişi sanatı gibi dallar ise Kuzey Suriye’den etkiler almıştır. Bronz levhalar üzerindeki bezemelerde Asur etkisi yanında Geç Hitit izleri de görülmektedir. Bütün bu etkiler Urartu insanı ve zorlu coğrafyasıyla bütünleşerek yeni biçimler almış ve Urartu sanatını oluşturmuştur.