Kırsal Turizm

Kırsal alanlar, her ülkenin yapısına göre farklı şekillerde tanımlanmakla birlikte, üç
temel ölçüte göre değerlendirilmektedir (Kuşat, 2014: 67):
• Ekolojik Unsur (Nüfus yoğunluğu)
• Ekonomik Unsur (Ekonomik faaliyetlerin türü-Tarım, sanayi, hizmet)
• Sosyal Unsur (Davranışsal özellikler, değerler)
Yukarıda sıralanan bu ölçütlere göre nüfus yoğunluğu nispeten düşük, ekonomisi genellikle tarıma dayalı ve otantik değerlerini koruyabilmiş alanlar kırsal alan olarak tanımlanabilir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) kırsal alanları nüfus yoğunluğuna göre şu şekilde sınıflandırmıştır

Kentselliği Baskın Kırsal Alanlar: Nüfusun %15’inden az bir bölümünün kırsal
alanda yaşadığı bölgelerdir.
• Hızla büyüyen nüfus,
• Yoğun olarak tarım dışı istihdam,
• Büyük şehirlere yakınlık,
• Çevresel, sosyal ve kültürel miras yönünden tehdit altında olmak bu bölgelerin
temel özellikleridir.

• Küçük Ölçekli Çiftlik Yaklaşımı: Küçük ölçekli çiftliklerin teknolojiden çok insan
gücüne dayalı olmasının, istihdamın artmasına ve büyük ölçekli çiftliklere göre
ekonomik kalkınmaya daha çok katkı sağlamasına yardımcı olduğunu savunan ve
1960’larda yaygın olan bir kırsal kalkınma yaklaşımıdır.
• Bütünsel Kırsal Kalkınma Yaklaşımı: Tarımsal gelişme, sağlık ve eğitim hizmetleri, altyapı gibi pek çok sektörü bir bütün olarak ele alan ve 1970’li yıllarda öne
çıkan bir kalkınma yaklaşımıdır.
• Süreç Yaklaşımı: 1980’ler ve 1990’larda öne çıkan bu yaklaşım, kırsal toplumun
kırsal kalkınma sürecine kendi öncelikleri doğrultusunda katılmalarını benimsemektedir. Katılımcılık, sürdürülebilirlik ve yerinden yönetim bu yaklaşımın
temelini oluşturmaktadır

• Sürdürülebilir Refah Yaklaşımı: 2000’li yıllarda ortaya çıkan sürdürülebilirlik
kavramı ile birlikte, yerel kurumların güçlendirilmesini, yerinden yönetimi ve özel
sektör ile devlet arasındaki etkileşimi güçlendirmeyi hedefleyen bir kırsal kalkınma yaklaşımıdır.

Kırsal turizm, en genel tanımıyla kırsal alanlarda uygulanan, doğal yaşama, otantik değerlere özen gösteren, tarım ve hayvancılık gibi kırsal ekonomik etkinlikleri kapsayan bir alternatif turizm çeşididir . Son yıllarda gelişen sürdürülebilir turizm ve kırsal kalkınma yaklaşımları sayesinde, kırsal alanların turizm faaliyetlerine açılması ve kırsal kalkınma ile birlikte bölgesel ve ulusal kalkınma süreçlerinin iyileştirilmesi hedeflenmektedir.

Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)ne göre kırsal turizmin bileşenleri;
• Kırsal alanlar,
• Kırsal miras,
• Kırsal yaşam ve
• Kırsal etkinliklerdir

• Eğitim Düzeyinin Artması: II. Dünya Savaşı’ndan sonra, eğitim düzeyinde önemli
bir artış gözlenmiştir. Eğitim süresinin uzaması, yükseköğretimin yaygınlaşması,
yaşam boyu eğitim yaklaşımının gelişmesi, medya araçları ile formal olmayan eğitim biçiminin zenginleşmesi sayesinde insanların bilgi düzeyi ile birlikte yeni yerler keşfetme merakı da artmıştır. Artan eğitim düzeyi, açık alan rekreasyonu, eko
turizm ve özel ilgi turlarına yönelik ilgiyi de arttırmıştır.
• Kültürel ve Doğal Mirasa İlginin Artması: Son yıllarda insan yapısı ve doğal
mirasa olan ilgi giderek artmaktadır. İnsanların gelecek kaygısı, köklerinden
uzaklaşma korkusu, eğitim düzeyinin ve boş zamanının artması ve mirasın daha
iyi tanıtılması bu ilginin artmasını sağlayan temel unsurlardır. Kırsal alanlar da,
zengin doğal miras, kültürel ve tarihî unsular ile bu ilgiyi karşılamak açısından
sınırsız kaynak sağlamaktadır.
• Boş Zamanın Artması: Harcanabilir gelirin artması ile birlikte artan boş zaman,
genel anlamda turizm endüstrisinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Bu açıdan
önemli bir diğer gelişme de insanların kısa süreli seyahat etmeye başlamaları, yılda
birden çok kez tatile çıkmaları olmuştur. Bu sayede insanlar yıl içinde bir tatillerini
sahil bölgelerinde yapmaya devam ederken kırsal alanları ziyaret etmek için zaman
ayırabilir hale gelmiştir.
• Ulaşım ve İletişim Teknolojilerinin Gelişmesi: Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında ulaşım ve iletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi sayesinde, kırsal alanlar artık uzak olmaktan çıkmıştır. Jet uçaklar, hızlı trenler, kara ve deniz yolu ulaşımının
gelişmesi, telefon ve İnternet teknolojilerindeki ilerleme sayesinde her yer erişilebilir hale gelmiştir. Kredi kartları, ATM cihazları gibi ödeme araçlarının gelişmesi
de kırsal turizmin uygun bir seçenek hâline gelmesini sağlamıştır.
• Sağlıklı Yaşam Bilincinin Artması: Sağlıklı yaşam açısından aktif rekreasyon
önemli bir araçtır. Egzersiz ve spor yapmak sağlıklı yaşam stratejilerinin önemli bir
parçasıdır. Kırsal alanlar, yürüyüş, bisiklete binme, kayak, tırmanış, orienteering
gibi pek çok açık alan aktivitesi için uygun ortam sunmaktadır.

• Doğada Yaşam İçin Kullanılan Ekipmanların Gelişmesi: Yüksek performanslı,
doğada yaşamaya uygun kumaş, kıyafet, ayakkabı ve diğer ekipmanların geliştirilmesi sayesinde doğada gerekli fiziksel koşulları sağlamak için uygun şartlar
oluşturulmuştur. Böylece yaz mevsimi dışında da kırsal alanların ziyaret edilmesi
kolaylaşmıştır. Ayrıca bu ekipmanlardan bazıları (dört çeker araçlar, dağ bisikleti
gibi) birer moda unsuru hâline gelmiş ve çekiciliği artmıştır.
• Özgün Yemeklere İlgininArtması:İşlenmemiş, organik ve yöreye özgü olan yiyeceklere ilgi giderek artmaktadır. Örneğin Fransızların doğal peynirleri, İskandinavya’nın
doğal somon balığı, dünyanın her yerinden organik ürünler insanların ilgisini çekmektedir. Kırsal alanlarda bu türden yiyeceklere daha kolay ulaşmak mümkündür.
Kırsal turizm, bu ilgiye cevap verebilecek bir akım başlatmıştır.
• Yeşil/Çevre Dostu Kavramlarının Dikkat Çekmesi: Dünyada iklim değişiklikleri,
çevre kirliliği, doğanın bozulması gibi olumsuz gelişmeler nedeniyle çevreye duyarlı politikalar giderek yaygınlaşmaktadır. Kırsal turizm de bu konudaki ihtiyacı
giderecek potansiyel sunmaktadır.
• Kırsal Alanların Otantik Değerlerinin Korunması: Otantik/özgün değerlerin korunması, kentsel kültür içinde yapay bir dünyada yaşayan insanlar için önemli bir
unsur hâline gelmiştir. Kırsal alanda sunulan küçük ölçekli, insana ve kişisel ilişkilere dayalı hizmetlerin değeri bu nedenle yüksektir.
• Huzur ve Sükûnet İhtiyacı: Günlük yaşamın stresinden yorulan kent insanı için
kırsal alanların sunduğu huzur, sessizlik, temiz hava ve doğal güzellikler önemli
birer çekicilik unsuru hâline gelmiş ve kırsal turizme duyulan ihtiyacı arttırmıştır.
• Aktif, Yaşlı Nüfusun Artması: Refah seviyesinin artması yaşlı nüfusun seyahat
edebilmesine olanak sağlamaktadır. Yaşlılar sağlık nedeniyle ya da kent dışında
deneyimler yaşayabilmek için seyahatlerinde kırsal alanları tercih edebilmektedir.
• Macera ve Deneyim Arayışı: Kırsal turizm, macera ve yeni, farklı deneyimler arayan turistlerin bu ihtiyaçlarını karşılayacak sınırsız olanaklar sunmaktadır.
• Bireyselleşme: İnsanların kitlesel üretimin standartlarının dışına çıkma beklentisi, pek çok alanda olduğu gibi turizmde de kendini göstermektedir. Kırsal turizm
küçük ölçekli işletmeler ve sunduğu esneklik sayesinde insanların bireysel ve farklı
ihtiyaçlarına cevap verebilmektedir.
• Kırsal Acentalar: Her ne kadar bazen turizm ile ilgili olmasa da kırsal acentalar
kırsal alanlar ve turizm konusunda danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Tarım, doğanın korunması, el sanatları, ulusal parklar, ekonomik gelişme, ulaşım gibi pek
çok konuda bilgi veren ve danışmanlık yapan bu acentalar, kırsal turizmin gelişmesine de destek olmaktadır.

- Bireysel
- Aktif
- Prestij/Moda
- Modern
- İleri teknoloji
- Rekabet yoğun

• Ekonomik Etkiler: Turizmin tüm diğer çeşitleri gibi kırsal turizmde gelir getiren ve
döviz girdisi sağlayan bir turizm çeşididir. Buna ek olarak kırsal turizmin ekonomik etkileri şöyle sıralanabilir:
- Yöre halkına ek gelir sağlamak
- Kırsal kalkınmaya katkı sağlamak
- Kırsal alanlarda kadın istihdamını arttırmak
- Kırdan kente göçü azaltmak- Diğer sektörleri canlandırmak
- Kırsal bölgenin tanıtımı
- Yatırımları arttırma
- Yabancı sermaye için çekicilik yaratma
- Enflasyonun artması

• Sosyokültürel Sorunlar: Çok sayıda ziyaretçi, doğal çevreye zarar verebileceği gibi;
turistlerin varlığı kırsal alanlarda küçük ölçekli, durağan ve düzenli sosyo-kültürel
yaşamı olumsuz yönde etkileyebilir. Gelişmiş kültürlerin, geleneksel kültürler üzerinde değişim yarattığı bilinmektedir. Kırsal turizmin gelişmesi ile birlikte kazanç
yapısının ve güç dengelerinin değişmesi, kırsal alanda sosyo-kültürel yapının da
değişmesine neden olabilir.

• Eğitim Eksikliği: Kırsal alanda yaşayan ve kırsal turizm işletmelerinde çalışan
insanların büyük bölümü ya da tamamı, karmaşık ve rekabetçi bir endüstri olan
turizm konusunda sınırlı bilgiye ve eğitime sahiptir. Kırsal turizm işletmelerinin
başarısızlığı da çoğu zaman bu eğitim eksikliğinden kaynaklanmaktadır

• Doğu Anadolu Kalkınma Programı (DAKAP) Kırsal Turizm Çalışmaları: Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen DAKAP, kırsal kalkınma, girişimcilik, eğitim,
örgütlenme ve beşerî ve sosyal sermayenin kapasitesini geliştirerek bölgesel kalkınmaya katkı sağlamayı amaçlayan geniş kapsamlı bir programdır. DAKAP kapsamında yürütülen Kırsal Turizmi Geliştirme Projesi ile kırsal alanlarda turizmin
gelişmesi için yürüyüş yolları, rafting, doğal ve kültürel değerlerin korunması gibi
alanlarda eğitimler verilmiş, yerel halkın bilinçlendirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.
• Azdavay (Kastamonu) Eko TurizminGeliştirilmesi Projesi: Kastamonu’nun Azdavay
ilçesinde ekoturizm faaliyetlerinin geliştirilmesi, alt yapının kurulması, sosyoekonomik yaşam ve sürdürülebilir bölgesel kalkınma için çeşitli faaliyetler yürütülmüştür.
• Gökçeada (Çanakkale) Organik Yaşamı Ada’da Öğrenmek Projesi: Kalkınmada
öncelikli yörelerden biri olan Gökçeada, ekolojik tarım merkezi olarak organik
zeytin-zeytinyağı, bal ve üzüm üretimi konusunda başarılı bir bölgedir. 2008 yılında başlatılan Organik Yaşamı Ada’da Öğrenmek Projesi organik üretime dayalı
tarım turizmi konusunda Gökçeada’yı bir çekim merkezi haline getirmeyi ve kırsal
kalkınmaya destek olmayı hedeflemektedir.
• Beypazarı (Ankara): Doğal zenginliklerini ve tarihî-kültürel değerlerini tanıtarak
son yıllarda önemli bir çekim merkezi haline gelen Beypazarı ilçesinde her yıl yerel
ürünlerin ve el sanatlarının yerli halk tarafından üretilip satıldığı festivaller düzenlenmektedir.

• Şirince Köyü (İzmir): Kültürel mirası, coğrafi konumu ve yerel halkın gösterdiği
ilgiyle Şirince Köyü bölgede önemli bir kırsal turizm merkezi hâline gelmiştir. Eski
Rum evlerinin pansiyon olarak kullanıldığı köyde üzüm ve şarap üretimi de önemli turistik çekiciliklerden biri hâline gelmiştir.

• Orta Derecede Kırsal Alanlar: Nüfusun %15-%50 arası bölümünün kırsal alanda
yaşadığı bölgelerdir. Temel özellikleri;
• Nispeten kentsel alanlardan uzak olması,
• Tarım ve tarım dışı sektörlerden oluşan karmaşık bir ekonomik yapıya sahip
olması,
• Geniş ölçekli çiftliklerin bulunmasıdır.

• Küçük Ölçekli Çiftlik Yaklaşımı: Küçük ölçekli çiftliklerin teknolojiden çok insan
gücüne dayalı olmasının, istihdamın artmasına ve büyük ölçekli çiftliklere göre
ekonomik kalkınmaya daha çok katkı sağlamasına yardımcı olduğunu savunan ve
1960’larda yaygın olan bir kırsal kalkınma yaklaşımıdır.
• Bütünsel Kırsal Kalkınma Yaklaşımı: Tarımsal gelişme, sağlık ve eğitim hizmetleri, altyapı gibi pek çok sektörü bir bütün olarak ele alan ve 1970’li yıllarda öne
çıkan bir kalkınma yaklaşımıdır.
• Süreç Yaklaşımı: 1980’ler ve 1990’larda öne çıkan bu yaklaşım, kırsal toplumun
kırsal kalkınma sürecine kendi öncelikleri doğrultusunda katılmalarını benimsemektedir. Katılımcılık, sürdürülebilirlik ve yerinden yönetim bu yaklaşımın
temelini oluşturmaktadır.

• Kent turizmi ve kentsel alanların kırsal sınırlara kadar yayılması,
• Kırsal alan tanımının ülkelere göre farklılıklar göstermesi,
• Kentsel yapının kırsal alanlara etki etmiş olması,
• Turizmin daha çok tarih ve kent yapısı üzerine kurulu bir faaliyet alanı olması
ve turistlerin de çoğunlukla kentsel alanlarda yaşaması nedeniyle kırsal alanlar
üzerinde ekonomik, kültürel ve yapısal değişikliklere neden olan kentleştirici bir
etkisinin olması,
• Kırsal turizmin çok yönlü bir faaliyet olarak doğa temelli turizm etkinlikleri ile birlikte tarih, sanat, kültür ve etnik yapıya dayalı turizm etkinliklerini de kapsaması.

- Yürüyüş
- Tırmanış
- Macera tatilleri
- Kano-rafting
- Çim kayağı
- Kuş gözlemciliği
- Fotoğraf çekme
- Avcılık
- Bisiklete binme
- Ata binme
- Kırsal miras
- Kır manzarası
- Küçük köy/kasaba turları
- Kırsal alan gerektiren rahatlama tatilleri
- Küçük ölçekli konferanslar
- Kırsal festivaller
- Nehir ve göl balıkçılığı
- Orienteering gibi kırsal alanlarda gerçekleştirilen sporlar

• Bozulmamış çevre,
• Kültürel değerler,
• Otantik yaşam,
• Doğal beslenme ya da doğal üretime katılma olanakları,
• Yoğun tarihsel doku,
• Pek çok kırsal faaliyeti bir arada yapma olanağı sağlayan doğal yapı

• Eğitim Düzeyinin Artması: II. Dünya Savaşı’ndan sonra, eğitim düzeyinde önemli
bir artış gözlenmiştir. Eğitim süresinin uzaması, yükseköğretimin yaygınlaşması,
yaşam boyu eğitim yaklaşımının gelişmesi, medya araçları ile formal olmayan eğitim biçiminin zenginleşmesi sayesinde insanların bilgi düzeyi ile birlikte yeni yerler keşfetme merakı da artmıştır. Artan eğitim düzeyi, açık alan rekreasyonu, eko
turizm ve özel ilgi turlarına yönelik ilgiyi de arttırmıştır

• Boş Zamanın Artması: Harcanabilir gelirin artması ile birlikte artan boş zaman,
genel anlamda turizm endüstrisinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Bu açıdan
önemli bir diğer gelişme de insanların kısa süreli seyahat etmeye başlamaları, yılda
birden çok kez tatile çıkmaları olmuştur. Bu sayede insanlar yıl içinde bir tatillerini
sahil bölgelerinde yapmaya devam ederken kırsal alanları ziyaret etmek için zaman
ayırabilir hale gelmiştir.

• Aktifler: Uzun yürüyüşler, bisiklete binme, ata binme, tırmanma, balık tutma gibi
sportif faaliyetleri tercih eden ve çoğunlukla gençlerden oluşan kırsal turistlerden
oluşur. Kırsal turistler içinde en büyük grubu oluşturmaktadırlar.
• Gözlemleyenler: Genellikle dinlenmeye ve açık alan faaliyetlerine ilgi duyan, kısa
yürüyüşler, piknik, doğa ile ilgili etkinliklerden hoşlanan turistlerdir. Çoğunlukla
yerli turistlerden oluşan bu grup, otelleri tercih eden çocuklu ve yüksek gelir grubuna dâhil ailelerden oluşmaktadır. Bu grup da kırsal turistler içinde önemli bir
yer tutar.
• Dinlenenler: Temel olarak rahatlama, dinlenme ve çok fazla fiziksel etkinlik gerektirmeyen golf ve balık tutma gibi faaliyetleri tercih eden bir gruptur.
• Kırsallar: Kırsal alanda tatil yapmaya ilgi duyan emekli ve yaşlılardan oluşan, en
düşük gelir düzeyine sahip kırsal turist grubudur. Kırsal turizm deneyimini en üst
düzeyde yaşayabilmek ve ekonomik tatil yapabilmek için çiftliklerde konaklamayı
tercih ederler.

Sosyokültürel Etkiler

- Kültürün korunması
- Kadınların ekonomik katkısının artması
- Kültürel etkileşim
- Geleneksel değerlerin
korunması

Çevresel Etkiler

Alt ve üstyapının gelişimi
- Çevre bilinci
- Çevre kirliliği
- Restorasyon faaliyetleri

- Rahatlama
- Pasif
- Nostaljik
- Geleneksel
- Düşük teknoloji
- Rekabet yok

• Farklı tatil beklentilerinin ortaya çıkması,
• Kent yaşamının stres düzeyinin artması,
• Deniz kıyılarında çevresel bozulmanın artması,
• Kentsel alanlarda yoğunlaşan nüfusun giderek kırsal alanlara dönme eğiliminin artması,
• Kentsel nüfusun büyük bölümünün kırsal köklerinin olması ve belirli bir düzende
kırsal alanları ziyaret etmeleri,
• Düşük ve orta gelirli ailelerin daha ekonomik tatilleri ve dolayısıyla kırsal alanları tercih etmesi,
• Kent yaşamının kişisel ilişkileri, yakınlığı, dostluğu ve diyalog kurmayı zorlaştırması
ve bu nedenle insanların daha samimi bir ortam sunan kırsal alanları tercih etmeleri.