AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI

Erken Modern Dönemde düşünsel yapıya, insanı merkez alan hümanizm (insancıllık) akımının hâkim olmuştur. Orta Çağ'daki feodal-dinsel ideolojiyi esas alan skolastik (Antik Yunan Dönemi düşünürü Aristoteles’in felsefesi ile Hristiyan din bilgisinin birleştiği geleneksel düşünce biçimi) düşünceye karşı, bu dönemde insanı temel alan akla dayalı bilimsel düşünce gelişmeye başlamıştır. Döneme damgasını vuran Rönesans'ın ideolojisinin temelinde hümanizm akımı vardır.

Yeni Dünya'yı keşfeden kişi, Kristof Kolomb'tur (1451 -1506). Kolomb,  1474'de Portekiz'e yerleşerek Cenova'lı tüccarların temsilciliğini yapmaya başladı. Floransalı astronom Toscanelli ve kızı ile evlendiği, Portekizli denizci Perestrello'dan uzak diyarlar ve buralara yapılacak yolculuklar hakkında pek çok bilgi edindi. Perestello'ya ait olup kendisine kalan bazı belge, harita ve anılardan yararlandı. Kristof Kolomb ünlü gezgin Marco Polo 'nun o sırada basılmış (1485) olan seyahatnamesinden edindiği bilgilerden fazlasıyla etkilendi. Kristof Kolomb’un seferleri İspanya Krallığı tarafından başarısız kabul edildi. Ölümünden sonra başka bir amiral, Amerigo Vespucci (1454 -1512), 1505 yılında keşfedilen toprakların yeni bir kıta olduğunu ilan etti. 1507 yılında Amerigo Vespucci'nin yayıncısı yeni kıtaya Amerika adını verdi.

Kral Henri sayesinde kısa zamanda aşama kaydeden Portekiz, denizcilik ve coğrafya alanında
dünyada en fazla bilgi birikimine sahip devlet durumuna geldi. Bunun sonucu olarak da coğrafi keşiflerin öncülüğünü yaptı. Denizciliğe olan ilgisi ve bu alandaki bilimsel katkıları nedeni ile Denizci Henri olarak da bilinen Portekiz kralı yaptığı çalışmalar ve yarattığı mali kaynaklarla coğrafi keşiflere çok büyük katkıda bulundu. Denizci Henri, Saint Vincent Burnu yakınlarında, Sagres'deki şatosunda coğrafya araştırmaları merkezi kurdu. Cenova'lı ve Floransa'lı denizcilerle Alman astronomlar burayı bir denizcilik okulu haline getirdiler. Denizci Henri'nin merak ve öncülüğü ile Afrika kıyılarına keşif seferleri düzenlendi.

Deniz ticaretinin örgütlenmesi zorunluluğu bankacılık sistemi, faiz, çek, bono gibi yeni düzenlemeleri getirdi. İspanya ve Portekiz coğrafi keşiflerle meşgul ve yeni bölgeleri ele geçirmeğe çalışırken, Floransa, Venedik, Cenova, Napoli, Amalfi gibi İtalyan kent devletleri de daha önce Akdeniz’de kurdukları ticaret yollarını çeşitlendirdiler ve Batı Akdeniz’in zenginleşen dünyasına doğunun lüks tüketim mallarını taşımaya devam ettiler.

14. yüzyıl sonunda Nicola Pisano oluşturduğu yeni heykel anlayışı ve Giotto’nun kilisele fresklerinde görülen yeni mekân anlayışı Rönesans sanatının başlangıcı olarak kabul edilir. İnsan figürünün Gotik ve Bizans sanatındaki durağan ve kurallarla belirlenmiş görünümünden sonra Giotto insanı daha canlı ve doğal görünümünde göstermeye başlamıştır.

Rönesans döneminin ünlü mesen ailesi, Medici ailesidir. Diğer şıklarda verilenler, ressam ya da yazardır.

Çin'den başlayarak Orta Asya üzerinden Hazar Denizi'nin güneyinden ve kuzeyinden geçerek
Trabzon’dan Anadolu ve Kırım limanlarına ulaşan yola, İpek Yolu denilmektedir.

Osmanlı padişahları kendilerini imzaları olan ve resmi evrak üzerine yazılan tuğraları ile temsil ederlerdi. Oysa Fatih buna ek olarak Akdeniz dünyasının alışık olduğu görsel bir dil kullanmak istemiş ve imgesinin Akdeniz bölgesinde dolaşmasını sağlamak için portresinin olduğu madalyonlar döktürmüştür. Constanzo di Ferrara tarafından yapılan yağlıboya portresi ve madalyonu bulunmaktadır.

Bu olaylar, 15. ve 16. yüzyıllarda gerçekleşmiştir.

Soruda verilen bilgiler, Barok dönemi anlatmaktadır.

Erken Modern Dönemde düşünsel yapıya insanı merkez alan hümanizm (insancıllık) akımının hâkim olduğunu görüyoruz. Orta Çağ'daki feodal-dinsel ideolojiyi esas alan skolastik (Antik Yunan Dönemi düşünürü Aristoteles’in felsefesi ile Hristiyan din bilgisinin birleştiği geleneksel düşünce biçimi) düşünceye karşı, bu dönemde insanı temel alan akla dayalı bilimsel düşünce gelişmeye başlayacaktır. Döneme damgasını vuran Rönesans'ın ideolojisini hümanizm akımı oluşturacaktır. Hümanist düşünce sisteminde her şey yeniden incelenip sorgulanmaya başlanacak, insanın evren hakkındaki düşünceleri değişecek ve insan evrenin merkezinde yerini alacaktır. İnanan insanın yanısıra düşünen ve sorgulayan insan önem kazanacaktır. Bu hümanist insan, bağımsız olma arzusundadır. Hatta ırk, kavim ve aile bağlarından bile kurtulma çabası içindedir. Böylece birey, kendisini sınırlayan düşünsel zincirleri birer birer kırmaya başlayacak ve kendi ideolojisini yaratma çabası içine girecektir.

Avis hanedanı 1451 'de Kuzey Afrika'da Fas bölgesinde bulunan Cuta'yı ele geçirdi. Cuta'nın ele geçirilmesinde Kral Henri'nin (Henrique 1394 -1460) çok büyük çabası görüldü. Küçük yaşta şövalye olan I. Johann'ın oğlu Henri, Sahra'da yaşayan “karaderili” halkları arayıp bulmayı ve onların arasında Hristiyanlığı yaymayı ideal edinmişti. Aynı zamanda yeni yerler keşfetmek konusunda duyduğu istek ve ideali yakın çevresine de aşıladı. Afrika sahillerinde elde edilmiş olan Cuta Portekizliler’in deniz aşırı ülkelere açılmasında temel bir üs oldu.

B şıkkında Bartholomeu Diaz, C şıkkında Amerigo Vespucci, D şıkkında Vasco de Gama, E şıkkında ise Magellan'dan söz edilmektedir.

Rönesans, İtalya'da Floransa merkezli olarak ortaya çıkmıştır, İtalya'da ortaya çıkmasının nedenleri arasında; ekonomik gelişmişlik, antik geleneğin varlığı, Bizanslı bilginlerin eski Yunan edebiyatının metinlerini buraya getirmeleri ve bunların incelenmesi ile ilk genel kitaplıkların ve edebiyat derneklerinin burada kurulması sayılabilir.

Rönesans döneminde gelişen perspektif anlayışı ise doğrusal (lineer) bir çizgide gelişen perspektiftir. Doğaya baktığımız zaman mesafe uzaklaştıkça görülen nesne de ufalır. İşte Rönesans ressamları bu özelliği tablolarına, fresklerine taşımak isterler. Yani iki boyutlu yüzeye derinlik vererek adeta tabloyu bir tiyatro sahnesinde oyun izlerken gibi görmemizi isterler. Böylece gerçeklik duygusunu verdiklerini düşünürler. Derinlik duygusunu verebilmek için de çeşitli görsel düzenlemeler yaparlar: örneğin sarayların zeminindeki dama taşı kaplamaları önden arkaya küçülterek verirler, arka plana bir yapı veya yapıya giren bir kapı ve kemerini resmederek derinlik sağlamaya çalışırlar. İnsan figürünün hacimsel özelliklerini antik dönem sanatçıları gibi anatomiyi takip ederek vermeye çalışırlar.

1471 de Portekizliler Ekvator çizgisini aştılar. 1488 de kaptan Bartholomeu Diaz, Afrika'nın güneyindeki en son burnu dönüp Hint Okyanusuna çıktı. Kaptan, yaşadıklarından etkilenerek buraya Fırtınalar Burnu adını verdi ise de Portekiz Kralı II. Jan daha sonra yolculuk yapacak denizcileri düşünerek buranın adını Ümit Burnu şeklinde değiştirdi.

Palladio, Venedik Cumhuriyeti’nin mimarıydı. İnşa ettiği villalarıyla tanınan bu mimar anıtsal eserler de vermişti. Özellikle oranlamalarıyla dikkat çeken Palladio’nun eserleri bir diğer Modernizm öncesi mimarı olan Mimar Sinan’ın eserleriyle akılcılık bakımından karşılaştırılır.

Latin deniz gücünün oluşturduğu tehdit Konstantinopol'ün fethedilmesiyle birlikte sona ermedi. Yenilmesi en zor iki Hristiyan deniz gücü (Venedikliler ve St. Jan Şövalyeleri) sebatla yerlerini korudular ve bunlar ancak on beşinci yüzyılın sonu ve on altıncı yüzyıl boyunca gerçekleşen bir dizi çarpışma sonucunda ortadan kaldırılabildiler.

1516 ve 1517'de Osmanlılar Suriye ve Mısır'da Memlukları yenilgiye uğrattılar. Sadece birkaç yıl sonra St. Jan Şövalyeleri Rodos'u Sultan Süleyman'a teslim ettiler ve Batı Akdeniz'e doğru çekilmeye başladılar.

Venedik savaşlarının nedenlerinden biri Akdeniz’de ticaret yollarının kontrolü ile ilgilidir. Birinci ticaret ekseni, Osmanlı-İran iktisadi ilişkilerinin kurulduğu doğu-batı eksenidir. Tebriz, Halep, Şam, Diyarbakır, Konya, Bursa hattından oluşur. Daha doğuda Hindistan ve Çin, batıda ise 17. yüzyıla kadar Güney ve Doğu Avrupa vardır. Doğudan ipek ve baharat gelir, batıdan ise tekstil ürünleri ve altın gönderilir. Ticaret müslümanların elindedir. Bu ticaret yolu Osmanlı için 16. yüzyıla kadar en işlek ticaret yoludur. İkinci ticaret ekseni Doğu Akdeniz’de kuzey- güney eksenidir. Osmanlı, Suriye, Mısır iktisadi ilişkileri bu eksenden yürütülmüştür. Bu ticaret yolu 16.yüzyılın başından itibaren Mısır’ın fethi ile Osmanlı’nın kontrolüne geçmiş ve canlanmaya başlamıştır.

Avrupa 17. yüzyılın ilk yarısında Otuz Yıl Savaşı'nın sefaletine gömülür ve korsanlar denizlere hükmeder. Korsanların üstünlüğünü mümkün kılan şey gerek Osmanlıların ve gerekse İspanyolların 16. yüzyıl boyunca neredeyse sürekli savaştıktan sonra bir ateşkese varma kararını almalarıydı. Her iki imparatorluk da dikkatini başka yerlere, Osmanlılar Doğu'ya, İspanyollar ise Yeni Dünya'ya çevirmişti.

Jules Mansart, Le Vau’nun inşa ettiği Versailles Sarayına yeni eklemeler yaptı ve Hassa Mimarı olarak Paris’teki tüm inşaatlarda sözü oldu. Günümüzde çağdaş bir havaalanı büyüklüğünde yer kaplayan Versailles Sarayının planı, bahçeleri kanalları, havuzları, heykelleri ve tüm süslemeleri Güneş Kral efsanesine göre biçimlenmişti. Kralın yatak odasının penceresi doğuya bakmakta ve Kral her sabah güneş gibi Fransa’nın hatta tüm Avrupa’nın üzerine doğmaktaydı.

Ressam Charles le Brun Versailles’ın birçok büyük salonun bezediği gibi, Kralliyet Halı Atölyesinin de başına atandı. XIV. Louis üslûbunda mobilyaları tasarlayan ise Charles Boulle’du. André le Notre ise bahçelerin düzeninden sorumluydu. Bahçedeki heykelleri Antoine Coysevox klasik üslûp ile yeni gelişmeğe başlayan Barok üslûpta yapmaktaydı. Les Francine bahçedeki havuzları, çeşmeleri ve su yollarını düzenledi. Ressam Rigaud ise XIV Louis’nin portre ressamıydı ve bundan sonra tüm Avrupa’da kabul görecek Kral portreciliğin modelini oluşturdu.