AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI

Konstantinos’un İstanbul’u başkent olarak seçmesinin ardından gerçekleştirdiği ikinci önemli iş Roma İmparatorluğu’nun doğu topraklarında 2. yüzyıldan beri hızla yayılan ve belki de kendinin de kabul ettiği Hristiyanlık dinine 325’te İznik’te ki ilk Konsil toplantısı ile resmiyet kazandırmış olmasıdır. Doğru yanıt B'dir.

Dura Europos’taki ev kilisenin bir salon ve bir vaftiz bölümünden oluşan mekânının duvarlarında en erken Hristiyan içerikli resim örnekleri yer alır. Doğru cevap A'dır.

Merkezi yapıların en görkemlilerinden biri Suriye’de 5. yüzyılın sonuna tarihlendirilen Qal’at Saman’daki Aziz Symeon Stilites adına yaptırılan yapı topluluğudur. Haç planlı yapının merkezinde azizin sütunu yer alırken doğuda dinsel ayinler için kullanılan apsisli bölüm inşa edilmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Hipodromdaki imparatorluk locasına kathisma denir. Doğru yanıt D'dir.

Roma'da şehrin altında yer alan mezar odaları katakomp olarak adlandırılır. Doğru yanıt B'dir.

İkonaklasmus döneminin gerçekleşmesinin nedenlerinden en baskını tasviri yapılan kutsal kişiliklerin birer tapınma nesnesi haline dönüşmesidir. Bu nedenle dini yapılarda aziz portrelerine yer verilme gibi bir durum söz konusu değildir. Doğru yanıt C'dir.

Bizans topraklarının doğusundaki Ermeni Vaspurakan Kralı Gagik tarafından yaptırılmış Ahtamar Kutsal Haç Kilisesinin belki de en önemli özelliklerinden biri büyük ustalıkla yapılmış cephe süslemeleridir. Eski Ahit’ten konularını alan kabartmalar bir süsleme şeridi oluşturarak yapıyı çevrelerler. Doğru yanıt B'dir.

Khalis kutsal şarap kabı anlamına gelmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Bizans sanatının son bölümüne adını veren aile Palaiologoslar’dır; çoğu bilimsel yayında da son
dönemin sanatı bu isimle anılır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İstanbul’daki Latin döneminde birkaç tekil üretimin Bizans tahtında oturan Latinler tarafından yapılmış olduğu tespit edilebilir. Kalenderhane Cami olarak bilinen yapının resim programı olasılıkla azizin 1228’de ölümünün ardından yapılmış en eski örnektir ve 1261’de Bizans’ın İstanbul’u tekrar
alışından önce üretilmiş olmalıdır. Doğru yanıt D'dir.

Büyük Roma İmparatorluğu’nun çözülmesi ya da başka bir anlamda Doğu Roma İmparatorluğu’nun başlangıcı, 11 Mayıs 330’da Büyük Konstantinos ’un İ stanbul’u, o dönemdeki adıyla Byzantion ’u baş kent seçmesiyle başlar.

Mimaride en önemli değişim dinle birlikte yeniden şekillenen dinsel mimari olur. Zaten Roma’nın bildiği ve kamu mimarisinde kullandığı bir yapı olan bazilikalar kilise mimarisinde en önemli yapı tiplerinden biri olarak ortaya çıkar. Daha sonraki dönemlerde de kiliseler en çok bazilikal plan tipinde inşa edilmiştir.

4. yüzyıl civarında tüm Akdeniz’de  sanat  bir  dönüşüm,  başkalaşım  içindedir.  Erken Hristiyan  sanatı olarak adlandırılan bu dönemde sanat, Roma’nın ifade biçimlerini kullanmayı sürdürmüş, daha başka bir deyişle  bildiğini  uygulamaya  devam  eden  sanat  yaratıcılarının  elinde  şekillenmiştir.  Üretim  geleneği sürmektedir   ancak   değişen   din,   yabancısı   olunan   bir   mimarinin   ve   resmin   yaratılmasını   zorunlu kılmaktadır. Bu durum çok tanrılı dinlere inanan insanların oluşturduğu pagan dünyada ve gelenekte var olan  görsel  ifade  biçimlerini,  bazı  değişikliklerle  dönüştürerek  kullanmayı  benimseyen  bir  sanat  ortaya çıkarmıştır.

11. yüzyılın ikinci yarısında başkent etkisiyle inşa edilmiş Sakız Adasındaki Nea Moni Kilisesi, İmparator Kontantinos Monomakhos’un desteği ile inşa edilmiştir ve sekizgen planlıdır.

İstanbul’da Aya Sofya Kilisesi’nin apsisinde 867 yılında yapılmış olan Theotokos Meryem betimi başkentin ikon kırıcı  dönemden  sonra  yapılmış  olan  en  erken  tarihli  anıtsal  resim  örneği  olarak  günümüze  ulaşmıştır.

Dinsel   konu   ve   kutsal   kişi ikonalarının yanı sıra imparatorluk üretimi örneklerde kutsallaştırılmış dünyevi kişiler de görülmekteydi. Bunların  en  iyi örneklerinden  biri 10. yüzyıl başına  ait mermer  üzerine  cam  kakma  tekniğiyle  yapılmış Azize  Eudokia  İkonasıdır.

12.   yüzyılda   özellikle   Bizans   resminde   görülmeye   başlayan   acının   ifadesi   kilise   içinde   duvar resimleriyle yarışacak öneme sahip olan ikonalarda da görülür. Bunun iyi örneklerinden biri Yunanistan Kastoria’dan  çilenin  ifadesini  gösteren  İsa  ikonasıdır.

İstanbul’da  saray mimarisinin  bir  örneği  Blakhernae  Sarayı’nın  bir  pavyonu  olarak  13. yüzyılın sonu 14. yüzyılın başında inşa edilmiş Tekfur Sarayı’dır. Kemalpaşa’daki Laskaris sarayından daha zarif dikdörtgen planlı yapının cephe süslemelerinde tuğle ve pişmiş toprak plastik unsurlar (keremo plast) yoğunlukla dikkat çeker.

14. yüzyılın Doğu  Akdenizi’nin  bazı  örneklerinde  Haçlı  etkisiyle  biçimlenmiş  Gotik katedraller  de batıdaki  çağdaşlarının  izlerini  takip  etmişlerdir.  Bu  yüzyılda  Kıbrıs’ta  hüküm  süren  Latin  kökenli Lusinyan ailesinin hamilik ettiği yapılar kuruluşları itibariyle Gotik üslubu sunmaktadırlar. Lefkoşa’daki Aya  Sofya  Katedrali  birkaç  yapım  dönemi taşımasına  rağmen  son  hali  Gotik  üslubun  elemanlarını barındırmaktadır. Yüzyılın ilk yarısı boyunca kilise, Kıbrıs’ın Avrupa’yla birliğinin halka sunulan görsel bir imgesi gibidir.

Büyük Roma İmparatorluğu’nun çözülmesi ya da başka bir anlamda Doğu Roma İmparatorluğu’nun başlangıcı, 11 Mayıs 330’da Büyük Konstantinos’un İstanbul’u, o dönemdeki adıyla Byzantion’u başkent seçmesiyle başlar.