AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI

Sanat eserleri içeren mağaraların tümünün sistemli olarak incelenmesi sonucunda ortaya çıkan ve sanatta gerçekçiliğin egemen olduğu ilk sanat ekolü Franko-Kantabrik sanattır. Doğru yanıt E'dir.

En eski örnekleri mağaraların killenmiş duvarları üzerine sanatçının parmağı ile çizdiği makarna çizgiler denilen bazen anlamsız bazen hayvanı temsil eden motifler olan teknik gravürdür.

1909 yılında Aşağı Avrupa'da Willendorf'ta bulunan ve "Willendorf Venüsü" olarak adlandırılan eser heykelcik türünün en önemli eseridir. Doğru yanıt A'dır.

Paleolitik Çağ sonrasında Mezolitik Çağda yaygınlaşan, Franko-Kantbrik sanatla görülen natüralizmin yerini şematizme bıraktığı sanat dalı Kaya Sanatı'dır. Doğru yanıt D'dir.

Paleolitik Çağ'da sanatçı süjelerini ticarete bağlı kalarak seçmemiştir. Doğru yanıt E'dir.

Üst Paleolitik Sanat'ta işlenen ender konuların yanı sıra yoğun olarak işlenen konuların başında hayvanlar gelir. Doğru yanıt B'dir.

Paleolitik Sanat'ta kadın heykelcik ve kabartmalara "Venüs" adı verilmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Paleolitik Çağ'daki Venüsler bir sonraki nesilleri etkileyerek Yakın Doğu'daki Greko-Romen dünyasında "Magna Mater" kültürünün oluşmasını sağlamıştır. Doğru yanıt D'dir.

Paleolitik sanatçı çizmek, yontmak veya kazmak için çoğunlukla çakmaktaşı kullanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

İnsanlık tarihinde ilk sanat eserlerinin oluştuğu çağ Üst Paleolitik Çağ'dır. Doğru yanıt A'dır.

Fransa’nın güneybatısı ve güneydoğusu (özellikle Dordogne, Périgord ve Ardèche bölgeleri), İspanya’nın kuzeyi, Aşağı ve Yukarı Pireneler, sundukları eşsiz ve zengin verilerle, insanlık tarihinde üst Paleolitik’te sanatın doğuşunun ve ilk gelişim sürecinin anlaşılmasında ayrıcalıklı bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugünkü bilgilerimize göre, Akdeniz’in bu bölgesi bir yana, dünyanın hiçbir yerinde prehistorik (tarih öncesi) sanat bu denli yoğun ve güçlü değildir.

Paleolitik Çağ, IV. Jeolojik Zamanın, Buzul Çağı da denilen, Pleistosen evresi içinde yer almıştır. Pleistosen süresince dünya, dört büyük buzullaşma dönemine sahne olmuştur. Buzullar kuzey yarım kürede orta enlemlere kadar inmiş ve insan yaşamı üzerinde olumsuz etkileri olmuştur. Bununla birlikte ilk sanat görünümlerinin ortaya çıktığı Franko-Kantabrik alan, buzul takkesinin dışında kalan ayrıcalıklı yerlerden biriydi.

Uygarlık tarihi, insan soyunun yaklaşık 2,5 milyon yıl önce, dünya ikliminin günümüzdekinden tamamen farklı olduğu bir dönemde, ilk yontma taş aletini üretmesiyle başlamıştır. Bu olgu, buzul takkesinin tamamen dışında kalmış olan Doğu Afrika’da gerçekleşmiştir. Uygarlık tarihi sürecini başlatan ilk insanlar, Homo Hablisler’dir. Afrika Kıtasının dışındaki diğer kıtalarda henüz nsan yaşamı yoktur.

Üst Paleolitik sanatçılar, günümüzde de uygulanmakta olan belli başlı sanat tekniklerinin yaratıcıları olmuşlardır. Bu tekniklerin  yaratılmasında maddenin cinsinin, doğanın ve doğadaki engebelerin önemli rolü olmuştur. Bunlar aynı zamanda sanatçının üslûp ve estetik anlayışını da, büyük ölçüde etkilemiştir. Paleolitik sanat, yapılış şekilleri bakımından üç grup içinde  toplanmaktadır:

Kazıma resim (gravür)
Heykelcilik (skülptür)
• Alçak kabartma
• Yüksek kabartma
• Heykelcik (yontu)
Boyalı resim (pentür)
• Tek renkli (monokrom)
• Çok renkli (polikrom)

Paleolitik’te heykelcikler daha çok kadın tasvirleri şeklinde karşımıza çıkmaktadır. 1909 yılında Aşağı Avusturya’da Willendorf’ta bulunan ve Willendorf Venüsü olarak adlandırılmış olan kadın heykelciği bu kategorideki en ünlü eserdir. 11 cm. boyunda olup kalkerden yontulmuştur. Göğüsler, karın, kalça ve baldırlar son derece gelişkin olup, yağlı bir görünüm sergilemektedir. Cılız olan kollar, göğüs üzerine yaslanmıştır. Kolların üzerindeki bir dizi nokta, bileziği andırmaktadır. Hafifçe öne doğru eğik olan başta saç, böğürtleni anımsatmaktadır. Venüsün başındaki bu görünüm, kıvırcık bir saçı betimler görünmektedir. Bu çıplak venüsün yontulduğu süngerimsi kalkerde kırmızı aşı boyasının izleri son derece açık bir biçimde görülmektedir

Demir oksit, manganez gibi mineral yumruları ya da topakları, taş havanlara konularak gayet ince bir şekilde dövülürlerdi. Toz halindeki boya, yassı taşlar ya da kürek kemikleri üzerinde boya homojen bir pat haline gelinceye kadar, kemik bir kaşıkla, hayvan yağı ya da ilik gibi yağlı maddeler ya da reçine ile karıştırılırdı. Bu işlemde suyun kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir. Karıştırma işleminde yumurta akı ve günümüz ilkellerinde olduğu gibi sidiğin kullanıldığı da ileri sürülen savlar arasındadır (Mauduit, 1954:98). Pat halindeki bu boya maddeleri, günümüzdeki yağlı ve pastel boyaların ilk örnekleri olarak kabul edilebilirler. Kıvama sokulan boya maddesi  kullanılmak üzere, yassı taşlar ya da kürek kemikleri üzerine alınırlardı. Bunlar, günümüz sanatçılarının kullandıkları paletlerin ilk örnekleridir.

Paleolitik sanatta, bir örnek hariç dağ, ova, yağmur ve güneş gibi doğa öğeleri de yer almaz. Bunun nedeni insanların henüz tarım yapmamalarıydı. Dolayısıyla bu tür öğeler, besin ekonomisi açısından, onların ilgi alanının dışında kalmaktaydı. İnsanoğlu ancak toprağa yerleşip, tarım yapmaya başladıktan sonra yağmur duası gibi sahneleri, ya da güneş gibi öğeleri resmetmeye başlamıştır. Üst Paleolitik sanatta işlenen ender konuların yanı sıra yoğun olarak işlenen konular, önem sırasına göre hayvanlar; insanlar; simgesel işaretler ve bitkiler olarak sıralanabilirler.

Paleolitik sanatta yoğun olarak işlenen hayvan türleri; bizon (Bos pricus), öküz (Bos primigenius), at (Equus prezewalski), mamut (Elephas primigenius), kıllı gergedan (Rhinocerus tichorhinus), ayı (Ursus spelaeus), mağara aslanı (Felis spelaeus), rengeyiği (Rangifer tarantus), alageyik (Cervus elaphus), antilop (Antilop saïga) şeklinde sıralanabilir.

Paleolitik plastik sanatının en ilginç örneklerinden biri, Tuc d’Audoubert (Tük Doduber) mağarasının dip kısımlarındaki taban killeri içine şekillendirilmiş olan erkek ve dişi bizon yüksek kabartmasıdır (Resim 2.16). Mağaranın dip kısımlarında, gözden ırak bir yerde yapılmış olması, bunun ayinsel bir anlam taşıdığının göstergesidir.

İnsan soyu, her ne kadar 2,5 milyon yıl önce alet üreten bir varlık haline geldiyse de sanatçı olabilmek için, günümüzden yaklaşık olarak 40 bin yıl öncesine ulaşmayı beklemek zorunda kalmıştır. Bunun başlıca nedeni, belki de başlangıçta insanoğlunun imgesel yetisini resim yoluyla dışa vurarak somutlaştırabilmesi için gerekli olan koşullar, gerek zihinsel gelişim gerek kültürel birikim süreçleri bağlamında, yeterli değildi. Ayrıca, yaşama yeni başlayan ilk insanların son derece basit bir donanımla
doğada tutunmak için verdikleri çetin yaşam mücadelesi, böyle bir yetinin, varsa bile, dışa vurulmasını engellemiş olabilir.