AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI - Deneme Sınavı - 7

On dokuzuncu yüzyılda edebiyat alanında çıkan yeni tür Romandır.

Modernleşmenin genel olarak on dokuzuncu yüzyıl ortasında başlayıp, dünya düzeninin yeniden değiştiği II. Dünya Savaş’ına kadar (1945) devam ettiği varsayılır. Ancak on dokuzuncu yüzyıl başından itibaren Akdeniz bölgesine siyasi ve askeri olduğu kadar sanatsal ve kültürel bir ilgi de bulunmaktadır. Bu ilgi aslında daha çok modernleşmeye başlayan Akdeniz toplumlarının modernite süreçlerine geçmediği kabul edilen toplumları kontrol etme ve kendi siyasi, ekonomik çıkarları doğrultusunda kullanma arzusundan
kaynaklanır. Sanayileşmenin akılcı ve ölçünlü mantığı, fabrika hayatının getirdiği sıkı ve tek düze sıradanlık insanları duygulara, coşkuya ve hayal gücünün fantezilerine itmiştir. Avrupalı edebiyatçılar, sanatçılar, mimarlar içinde yaşadıkları bu durumdan kaçmak için Kuzey ve Doğu Akdeniz’deki Osmanlı tarihi coğrafyasına sığınmışlardır. On dokuzuncu yüzyıl başında görülen Oryantalizm (doğu ilgisi) akımı daha sonra gelecek olan Modernizm dönemini psikolojik olarak hazırlayan bir süreç olduğu için bu akımla beraber değerlendirilir. Buna göre doğru cevap D'dir.

Modern sanatın başlangıcını izlenimci ressamlar oluşturur. Fransa’da o döneme kadar hâkim olan sanat anlayışı 1816 tarihinde yeniden kurulmuş olan ve sanatsal etkinlikleri yönlendiren Akademinin tekelindeydi. Akademik resim anlayışını kabul etmeyen ve reddedilen ressamlar izlenimci ressamlar olmuştur. Buna göre doğru cevap A'dır.

Modern Resmin başlangıcını İzlenimci resim okulu oluşturdu. Aslında başlangıçta Claude Monet, Edgar Degas ve Camille Pissaro gibi ressamların bulunduğu bu gruba daha sonra başka ressamlar da katılacak ve sergileri Reddedilmişler adı altında 1886’ ya kadar devam edecektir. Doğru cevap B'dir.

Modern sanatının yeni estetik anlayışı ise Fransız şair Charles Baudelaire tarafından tanımlanır. Sanatın modern olanı ele almasını söyleyen şair estetik olarak güzel kavramını da modern olan her şey olarak tanımlar. Estetik sadece geçmişteki güzellik anlayışını içermez, çirkin ve kötü de güzeldir, çünkü moderndir yani güncel olarak yaşanandır. Çalışan insanlar mitolojik karakterlerden veya kahramanlardan daha gerçektir. Resim sergilerini ve Salon’ları gezerek eleştiriler yazan Baudlaire modern yaşamın ressamı olarak Constantin Guys i gösterir. Doğru cevap E'dir.

Böylece İstanbul’da ve Beyrut’ta açılan Askeri Mühendislik okularında resim dalında yetenekli olan kimi öğrenciler Paris’e eğitim için gönderildiler. Paris’e başka alanlarda da eğitim için gönderilen öğrencilerin toplu olarak eğitim almaları için Mekteb-i Osmanî isimli bir okul kuruldu. 1860–1874 tarihleri arasında açık olan bu okulda ilk Türk ressamları olarak bilinen Şeker Ahmet Paşa ve Süleyman Seyit Efendi bulundular. Buna göre doğru cevap A'dır.

Paris’te artık bu üslûbun yerine konstruktif kubizm gibi çok farklı üslûpta eserler verilse de, 1914 Kuşağı Paris’ten İstanbul’a bu üslûbu taşımış ve kendine göre bu üslûbu akademik bir yaklaşımla uygulamışlardır. Nazmi Ziya Güran, Avni Lifij, İbrahim Çallı, Feyhaman Duran, Ruhi Arel, Hikmet Onat, Namık İsmail, Ali Sami Boyar bu grubu oluşturuyordu ve İstanbul’da Galatasaray Lisesinde 1916 yılından sonra düzenli olarak sergi açtılar. Paris’teki İzlenimci ekolüne en yakın olan sanatçılar ise Nazmi Ziya Güran ve Hikmet Onat olmuşlardır. Doğru cevap E'dir.

Boyaları tüpten çıktığı gibi saf renkleriyle kullanan Matisse ve André Derain’in tabloları 1905 yılında Paris’te sergilendiğinde, sanat eleştirmeni Louis Vauxcelles tarafından Fauve ( Vahşi) olarak nitelendirildi. Bu isim daha sonra Fovizm adıyla avangard(öncü) bir akım olarak ressamların üslûbunu da tanımladı. Doğru cevap D'dir.

Paul Cezanne, Kübizme öncü olarak kabul edilir, ve resimleri Picasso ve Braque'i fazlasıyla etkilemiştir. Fakat Kübizm akımı içinde incelenmez. Buna göre doğru cevap E'dir.

Geçmişle olan bağları ve on dokuzuncu yüzyılda İtalya’ya diğer Avrupa ülkeleri tarafından yüklenen antik uygarlıklarının yükünü, sanatsal ve kültürel değerleri reddedip yeni bir toplum yaratmayı hedefleyen fütürist manifesto, İtalyan modernizmini de farklı bir aşamaya getirdi. Umberto Boccioni, Mekânda Tekil Biçimlerin Devamlılığı (1913) isimli heykeli futurizmin simgesi oldu. Carlo Carrà, Gino Severini, Giacomo Balla, Antonio Sant'Elia grubun diğer üyeleriydi. Buna göre doğru cevap B'dir.

Dadaizm her ne kadar İsviçre’nin Zürih kentinde Cabaret Voltaire isimli bir kahve de başlamış olsa da kısa zamanda Fransa, Almanya ve ABD de etkili oldu. Dadaist manifestoyu Romen asıllı bir şair olan Tristan Tzara kaleme aldı. Onun aracılığıyla Paris te bulunan Guillaume Apollinaire, André Breton, Max Jacob gibi edebiyatçılar da bu akıma katılmaktaydı. Görsel sanatlar alanında eser veren Marcel Duchamp, Picabia gibi sanatçılar da daha çok Amerika’da eser vermekteydi. Doğru cevap E'dir.

Jean Léon Gérôme‘un Paris’teki atölyesinde yetişmiş bir Osmanlı Dönemi Oryantalist ressamı ise Osman Hamdi Bey’dir (1842–1919). Ustasından oldukça etkilendiği anlaşılan Osman Hamdi Bey, İstanbul’da Sanayi- Nefise-i Şahane’nin (Güzel Sanatlar Akademisi) kuruluşunda öncü olmuştur. İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü yapmış, Eski Eser Koruma Nizamnamesini çıkartmış bir arkeolog, müzeci ve ressamdı. Osmanlı resim sanatında tablolarında büyük boy insan figürünü başarıyla kullanan ilk ressamdır. Eserlerinde Oryantalist ressamlarda olduğu gibi sahnenin geçtiği yerleri ayrıntılı bir biçimde göstermekte, halıların motifleri, çinilerin kompozisyonu, kumaşların desenleri, fotoğrafik bir gerçeklikle yansıtılmağa çalışılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Oryantalist mimari özellikler yeni bir üslûp olarak Sultan Abdülaziz döneminde İstanbul’a da gelmiş ve ilk örneklerini Beylerbeyi Sarayı’nda vermiştir. Fransız mimar ve ustalar tarafından yapılan bu işlerde Owen Jones’un Elhamra bezemeleri ve sütun başlıkları Beylerbeyi Sarayı’nda Mavi Salon’da yoğun olarak görülür. Doğru cevap C’dir.

Modern sanatın başlangıcını izlenimci ressamlar oluşturur. Fransa’da o döneme kadar hâkim olan sanat anlayışı 1816 tarihinde yeniden kurulmuş olan ve sanatsal etkinlikleri yönlendiren Akademinin tekelindeydi. Akademik resim geleneğini ve geçmiş üslûpları reddeden bu ressamlar içinde yaşadıkları dönemi gösterdikleri, tablolarında yeni konulara ve görsel ifade biçimlerine başvurdukları için yaptıkları resim türüne modern resim ve modern sanat denildi. Bu ressamların kullandıkları üslûp ise izlenimcilik olarak tanımlandı ve Modern Resmin başlangıcını İzlenimci resim okulu oluşturdu. Doğru cevap B’dir.

Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz’in batı tarzı resim sanatına gösterdikleri ilgi, Sultan Abdülaziz’in kendisinin de ressam olması, Osmanlı sarayına birçok yabancı ressamın gelip çalışmasında etkin olmuştu. Doğru cevap D’dir.

Akdeniz coğrafyası ve bu coğrafya da ki uygarlıkların yaratığı efsanevi imgelem dünyası her dönemde olduğu gibi modern sanatçıya da esin kaynağı olmaya devam etmiştir. Bu sanatçılardan biri de Katalan doğumlu mimar ve tasarımcı Antoni Gaudi‘dir (1850–1926). Alışılmışın dışında mimari eserler yapmış bu sanatçının işleri Barcelona kentini çılgın bir biçim ve renk cümbüşüne çevirmiştir. Özellikler deniz görünümlerinden etkilenen Gaudi denizin hareketliliğini, yüzeyini, dalgaların kırılmalarını, suyun akışkanlığını ve şeffaflığını, renklerin parlaklığını ve ışık altındaki kırılganlıklarını mimariye yansıtmıştır. Doğru cevap E’dir.

Kübizm 1920lerden sonra gelişecek olan Dadaizm, Gerçeküstücülük, Soyutlama, Fütürizm gibi diğer sanat akımlarının da öncüsü oldu. Doğru cevap D’dir.

Fütürizm (Italyanca Futurismo), İtalyan şair ve editör Filippo Tommaso Marinetti’nin Paris’te yayınlanan Le Figaro gazetesinde 20 Şubat 1909 günü yayınladığı bir manifesto ile başladı. Böylece ilk kez bir sanat eleştirmeninin tanımlaması ile değil ama edebiyat ve güzel sanatlar alanında bir grubun sanatsal etkinlikleri ile yapmak istediklerini herkese ilan etmesiyle bir akım tanımlanmış oldu. Bu akım aslında dönemin teknolojik gelişmesini yücelten, makinanın gücüne neredeyse tapan, modern yaşamın hızını ve enerjisini ön plana çıkaran, sürekli değişimi destekleyen bir bildiriydi. Doğru cevap A’dır.

Dadaist yaklaşım Paris’te resim eğitimi alıp Türkiye’ye dönen bir grup sanatçıyı da etkilemişti. 1933 de D grubunu kuran ressam Nurullah Berk, Abidin Dino, Zeki Faik İzer, Elif Naci, Cemal Tollu ve heykeltraş Zühtü Mürüdoğlu dadaist tavırdan etkilenerek grubun adını D grubu koymuşlardır. Ayrıca kendilerinden önce yapılan sanat eserlerini ve sanat yaklaşımını reddeden bu grup, Türkiye’deki sanat ortamına entelektüel bir yorum getirmek istemişlerdir. 1937 yılına kadar gruba katılan yeni üyelerle her yıl sergi açmışlardır. Doğru cevap C’dir.

Gerçeküstücülük akımında, insanın duygularının serbest kalmasına ve bu duyguların akıl yoluyla bastırılmaması gerektiğine inanılmaktaydı. Sanatçılar için rüya hali yaratıcılığının önemli bir durumu idi. Bu sanatçılar arasında İspanyol asıllı Juan Miro, Salvador Dali, Yunan asıllı İtalyan Giorgio de Chirico, Fransız Yves Tanguy ve gruba katılmak için gelen Belçikalı René Magritte ile Alman Max Ernst’in yapıtları sanat dünyasını uzun süre etkiledi. Gerçeküstücülük edebiyat akımları yanı sıra artık gelişmiş olan fotoğraf ve sinema sanatında da görülür. Doğru cevap B’dir.