AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI - Deneme Sınavı - 10

Erken Modern Dönemde düşünsel yapıya insanı merkez alan hümanizm (insancıllık) akımının hâkim olduğunu görüyoruz. Orta Çağ'daki feodal-dinsel ideolojiyi esas alan skolastik (Antik Yunan Dönemi düşünürü Aristoteles’in felsefesi ile Hristiyan din bilgisinin birleştiği geleneksel düşünce biçimi) düşünceye karşı, bu dönemde insanı temel alan akla dayalı bilimsel düşünce gelişmeye başlayacaktır. Döneme damgasını vuran Rönesans'ın ideolojisini hümanizm akımı oluşturacaktır. Hümanist düşünce sisteminde her şey yeniden incelenip sorgulanmaya başlanacak, insanın evren hakkındaki düşünceleri değişecek ve insan evrenin merkezinde yerini alacaktır. İnanan insanın yanısıra düşünen ve sorgulayan insan önem kazanacaktır. Bu hümanist insan, bağımsız olma arzusundadır. Hatta ırk, kavim ve aile bağlarından bile kurtulma çabası içindedir. Böylece birey, kendisini sınırlayan düşünsel zincirleri birer birer kırmaya başlayacak ve kendi ideolojisini yaratma çabası içine girecektir.

Avis hanedanı 1451 'de Kuzey Afrika'da Fas bölgesinde bulunan Cuta'yı ele geçirdi. Cuta'nın ele geçirilmesinde Kral Henri'nin (Henrique 1394 -1460) çok büyük çabası görüldü. Küçük yaşta şövalye olan I. Johann'ın oğlu Henri, Sahra'da yaşayan “karaderili” halkları arayıp bulmayı ve onların arasında Hristiyanlığı yaymayı ideal edinmişti. Aynı zamanda yeni yerler keşfetmek konusunda duyduğu istek ve ideali yakın çevresine de aşıladı. Afrika sahillerinde elde edilmiş olan Cuta Portekizliler’in deniz aşırı ülkelere açılmasında temel bir üs oldu.

B şıkkında Bartholomeu Diaz, C şıkkında Amerigo Vespucci, D şıkkında Vasco de Gama, E şıkkında ise Magellan'dan söz edilmektedir.

Rönesans, İtalya'da Floransa merkezli olarak ortaya çıkmıştır, İtalya'da ortaya çıkmasının nedenleri arasında; ekonomik gelişmişlik, antik geleneğin varlığı, Bizanslı bilginlerin eski Yunan edebiyatının metinlerini buraya getirmeleri ve bunların incelenmesi ile ilk genel kitaplıkların ve edebiyat derneklerinin burada kurulması sayılabilir.

Rönesans döneminde gelişen perspektif anlayışı ise doğrusal (lineer) bir çizgide gelişen perspektiftir. Doğaya baktığımız zaman mesafe uzaklaştıkça görülen nesne de ufalır. İşte Rönesans ressamları bu özelliği tablolarına, fresklerine taşımak isterler. Yani iki boyutlu yüzeye derinlik vererek adeta tabloyu bir tiyatro sahnesinde oyun izlerken gibi görmemizi isterler. Böylece gerçeklik duygusunu verdiklerini düşünürler. Derinlik duygusunu verebilmek için de çeşitli görsel düzenlemeler yaparlar: örneğin sarayların zeminindeki dama taşı kaplamaları önden arkaya küçülterek verirler, arka plana bir yapı veya yapıya giren bir kapı ve kemerini resmederek derinlik sağlamaya çalışırlar. İnsan figürünün hacimsel özelliklerini antik dönem sanatçıları gibi anatomiyi takip ederek vermeye çalışırlar.

1471 de Portekizliler Ekvator çizgisini aştılar. 1488 de kaptan Bartholomeu Diaz, Afrika'nın güneyindeki en son burnu dönüp Hint Okyanusuna çıktı. Kaptan, yaşadıklarından etkilenerek buraya Fırtınalar Burnu adını verdi ise de Portekiz Kralı II. Jan daha sonra yolculuk yapacak denizcileri düşünerek buranın adını Ümit Burnu şeklinde değiştirdi.

Palladio, Venedik Cumhuriyeti’nin mimarıydı. İnşa ettiği villalarıyla tanınan bu mimar anıtsal eserler de vermişti. Özellikle oranlamalarıyla dikkat çeken Palladio’nun eserleri bir diğer Modernizm öncesi mimarı olan Mimar Sinan’ın eserleriyle akılcılık bakımından karşılaştırılır.

Latin deniz gücünün oluşturduğu tehdit Konstantinopol'ün fethedilmesiyle birlikte sona ermedi. Yenilmesi en zor iki Hristiyan deniz gücü (Venedikliler ve St. Jan Şövalyeleri) sebatla yerlerini korudular ve bunlar ancak on beşinci yüzyılın sonu ve on altıncı yüzyıl boyunca gerçekleşen bir dizi çarpışma sonucunda ortadan kaldırılabildiler.

1516 ve 1517'de Osmanlılar Suriye ve Mısır'da Memlukları yenilgiye uğrattılar. Sadece birkaç yıl sonra St. Jan Şövalyeleri Rodos'u Sultan Süleyman'a teslim ettiler ve Batı Akdeniz'e doğru çekilmeye başladılar.

Venedik savaşlarının nedenlerinden biri Akdeniz’de ticaret yollarının kontrolü ile ilgilidir. Birinci ticaret ekseni, Osmanlı-İran iktisadi ilişkilerinin kurulduğu doğu-batı eksenidir. Tebriz, Halep, Şam, Diyarbakır, Konya, Bursa hattından oluşur. Daha doğuda Hindistan ve Çin, batıda ise 17. yüzyıla kadar Güney ve Doğu Avrupa vardır. Doğudan ipek ve baharat gelir, batıdan ise tekstil ürünleri ve altın gönderilir. Ticaret müslümanların elindedir. Bu ticaret yolu Osmanlı için 16. yüzyıla kadar en işlek ticaret yoludur. İkinci ticaret ekseni Doğu Akdeniz’de kuzey- güney eksenidir. Osmanlı, Suriye, Mısır iktisadi ilişkileri bu eksenden yürütülmüştür. Bu ticaret yolu 16.yüzyılın başından itibaren Mısır’ın fethi ile Osmanlı’nın kontrolüne geçmiş ve canlanmaya başlamıştır.

Avrupa 17. yüzyılın ilk yarısında Otuz Yıl Savaşı'nın sefaletine gömülür ve korsanlar denizlere hükmeder. Korsanların üstünlüğünü mümkün kılan şey gerek Osmanlıların ve gerekse İspanyolların 16. yüzyıl boyunca neredeyse sürekli savaştıktan sonra bir ateşkese varma kararını almalarıydı. Her iki imparatorluk da dikkatini başka yerlere, Osmanlılar Doğu'ya, İspanyollar ise Yeni Dünya'ya çevirmişti.

Jules Mansart, Le Vau’nun inşa ettiği Versailles Sarayına yeni eklemeler yaptı ve Hassa Mimarı olarak Paris’teki tüm inşaatlarda sözü oldu. Günümüzde çağdaş bir havaalanı büyüklüğünde yer kaplayan Versailles Sarayının planı, bahçeleri kanalları, havuzları, heykelleri ve tüm süslemeleri Güneş Kral efsanesine göre biçimlenmişti. Kralın yatak odasının penceresi doğuya bakmakta ve Kral her sabah güneş gibi Fransa’nın hatta tüm Avrupa’nın üzerine doğmaktaydı.

Ressam Charles le Brun Versailles’ın birçok büyük salonun bezediği gibi, Kralliyet Halı Atölyesinin de başına atandı. XIV. Louis üslûbunda mobilyaları tasarlayan ise Charles Boulle’du. André le Notre ise bahçelerin düzeninden sorumluydu. Bahçedeki heykelleri Antoine Coysevox klasik üslûp ile yeni gelişmeğe başlayan Barok üslûpta yapmaktaydı. Les Francine bahçedeki havuzları, çeşmeleri ve su yollarını düzenledi. Ressam Rigaud ise XIV Louis’nin portre ressamıydı ve bundan sonra tüm Avrupa’da kabul görecek Kral portreciliğin modelini oluşturdu.

Dünyanın en eski imparatorluğu olan Bizans, 1453'de Konstantinopolis'in düşmesi ile yıkılmış, doğuda iktidar Osmanlı Devletine geçmişti. İlk aşamada Osmanlı devleti Avrupa devletlerinin yayılma siyasetine engel teşkil etmiyordu. Ancak 15. yüzyılın sonunda Avrupa içlerine kadar fütuhat alanını genişleten Türklerle Batılılar çıkar çatışmasına girdiler. Ayrıca Batılılar için en önemli konuyu Osmanlı Devleti'nin doğu ticaret yolları üzerinde kurulmuş olması teşkil ediyordu.

Doğu Akdeniz'de en önemli siyasal değişim Osmanlı Türklerinin atılımıydı. Balkanlar’a ilk kez 1354'te giren Türklerin ilerleyişi, Timur karşısında uğradıkları yenilgiyle (Ankara, 1402) bir süre durdu. Ama 1421'den sonra Bizans İmparatorluğu kalıntılarını silip süpürmeye bir kez daha koyuldular. Konstantinopolis'in 29 Mayıs 1453'teki düşüşüyle güçlenen Osmanlılar izleyen dönemde Balkanlar'daki bölük pörçük toprakları alarak, İtalya içlerine ulaşmaya çalıştılar. İtalya’da Otranto'da püskürtülmekle birlikte, Hristiyan Avrupa için büyük bir tehlike oluşturmaya devam ettiler. Bu genişleme Akdeniz tarihi açısından 1571’deki İnebahtı Deniz Savaşına kadar sürecekti.

B şıkkı fırtınalar burnu adını "Ümit Burnu" olarak değiştirmiştir; c şıkkı Ümit Burnu'nu geçip Hindistan'a giden kişidir; d şıkkı Hint Okyanusunu geçebilmek için haritalar yapan kişidir; e şıkkı Magellan boğazına adını veren kişidir. Cevap A şıkkıdır.

Rönesans İtalya'da Floransa merkezli olarak ortaya çıkmıştır. Cevap A şıkkıdır.

Cevap A şıkkıdır.  Michalengelo'ya aittir.

Diğerleri Floransalı ressamlardır. Cevap c şıkkıdır.

Diğerleri Rönesans dönemi ressamlarındandır. Cevap A şıkkıdır.

Bellini 1478'te Venedik cumhuriyeti tarafından Fatih Sultan Mehmet'in portresini yapmak üzere İstanbul'a gönderilmiştir. Cevap a şıkkıdır.

17. yy en yoğun görüldüğü dönemdir. Cevap E şıkkıdır.

A şıkkı İstanbul'un fethi; b şıkkı Bellini'nin Fatih sultan Mehmet'in portresini yaptığı tarih; C şıkkı Hafsi hanedanının devrilmesi; e şıkkı Fransız İhtilali'nin tarihidir. Cevap d şıkkıdır.