AKDENİZ UYGARLIKLARI SANATI - Deneme Sınavı - 19

Ortodoksluk bağı yüzünden Bizans’ın mirasçısı ve bu nedenle Üçüncü Roma olma savıyla ortaya çıkmış olsa da gerçek Üçüncü Roma, günümüz tarihçilerinden İlber Ortaylı’nın da sık sık vurguladığı gibi, İstanbul’un alınışından sonraki Osmanlı İmparatorluğu’dur.

Kartaca’nın Roma’ya yönelttiği tehdit güneyden kuzeye yönelik bir tehditti. Akdeniz tarihinde Roma İmparatorluğu’nun Kartaca’yı yenilgiye uğratmasıyla birlikte kuzey-güney doğrultusunda bir kırılmanın önü uzun süre için alınmış oldu.

Doğu Akdeniz merkezli bir dünya, sosyolog Max Weber’in deyişiyle “bir kıyısal uygarlık” olma özelliği taşıyordu. Doğu Akdeniz’in dışında, Batı Akdeniz ve Karadeniz’de de koloniler vardı ama asıl örüntü, asıl dokuma Doğu Akdeniz’deydi.

Doğu Akdeniz’in neresinden bakılırsa bakılsın, burada en önemli ticari ve kültürel merkez Mısır’ın Akdeniz’e açılan kapısı konumundaki İskenderiye idi. Üstelik İskenderiye örnek bir ticaret limanı olarak örgütlenmişti.

Akdeniz aynı zamanda bir adalar denizidir. Kıbrıs, Rodos, Girit, Sicilya, Malta, Korfu, Cebelitarık gibi adalar büyük ve/veya stratejik adalardır.

İspanya yarımadası açıklarındaki Balear adaları ile Korsika ve Sardinya hem karayla bağlantıları açısından hem de stratejik bakımdan elverişsiz konumları nedeniyle genel olarak tarihte pek bir önem taşımamışlardır.

Akdeniz dünyası, on altıncı yüzyılda Kıbrıs’ın şekeri, Sicilya’nın buğdayı gibi tüketim açıklarını kapatmayı görev edinmişti.

On dokuzuncu yüzyılda İskenderiye, İzmir, Selanik ve Trabzon gibi yeniden canlanan liman kentlerinin yanında, Port-Said, Beyrut, Patras, Samsun, Mersin, İskenderun gibi neredeyse hiç yoktan gelişen bir öbek liman kentinin yıldızı parladı.

Braudel, Akdeniz’in Avrupa’yı ikiye böldüğünden dem vurur. Bu bölünmüşlük o denli derine işlemiştir ki kuzeyden Avrupa, güneyden ise kısaca Akdeniz diye söz etmek uzun bir süre yaygın bir alışkanlık olmuştur.

Bugün artık Akdeniz denince ilk akla gelen Fransız tarihçi Braudel, adının bu denizle özdeşleşmesine yol açan ünlü yapıtını, İkinci Dünya Savaş’ının gölgesinde geçen 1940’lı yıllarda kaleme almıştır.

Fransız tarihçi Braudel, adının bu denizle özdeşleşmesine yol açan ünlü yapıtını, İkinci Dünya Savaş’ının gölgesinde geçen 1940’lı yıllarda kaleme almıştır.

Fernand Braudel’in Akdeniz konulu ve ancak 1947 yılında savunabildiği doktora tez çalışmasını, büyük ölçüde İkinci Dünya Savaşı sırasında, Almanların elinde savaş tutsağıyken, tarihi bir Hansa limanı olan Lübeck’te kaleme aldığı bilinir.

Fernand Braudel’in Akdeniz konulu ve ancak 1947 yılında savunabildiği doktora tez çalışmasını, büyük ölçüde İkinci Dünya Savaşı sırasında, Almanların elinde savaş tutsağıyken, tarihi bir Hansa limanı olan Lübeck’te kaleme aldığı bilinir.

Akdeniz (Mediterraneum) sözcüğünün aslı iki kara arasındaki deniz anlamına gelmektedir.

Braudel’e göre, Akdeniz’i Akdeniz yapan, coğrafyanın değişmez fiziki özellikleri değil, asıl beşeri özellikleridir.

Gerçekten de, uzun on altıncı yüzyılda, Azor Adaları’ndan Yeni Dünya’ya, Kızıl Deniz’den Basra Körfezi’ne, hatta Baltık Denizi’nden Nijer’e değin pek çok yer, geçici bir süre için de olsa Akdeniz dünyasının çekim alanına girmiştir.

İtalya, her iki kıyısı da Akdeniz’de tek yarımadadır. Bu oldukça dar ülkenin biri doğuda, bir batıda olmak üzere kuzeyden güneye uzanan birer kıyısı vardır.

Bizde Akdeniz dendi mi akla asıl adı Cevat Şakir Kabaağaçlı olan Halikarnas Balıkçısı (1886-1973) gelir.

Fransız tarihçi Braudel, adının bu denizle özdeşleşmesine yol açan ünlü yapıtını, İkinci Dünya Savaş’ının gölgesinde geçen 1940’lı yıllarda kaleme almıştır. Doğru cevap E'dir.

Her şeyden önce, on yedinci yüzyıla değin, bütün Akdeniz havzası ortak bir yazgıyı paylaşıyordu. Günümüzde Akdeniz ve Akdenizlilik üzerine yazan Predrag Matvejevic de dönüp dolaşıp bu yazgı sözcüğüne geliyor: “Akdenizli doğulmaz, Akdenizli olunur. Akdenizlilik bir miras değildir, çabayla elde edilir. Bir seçimdir, bir üstünlük değil.  Gerçek Akdenizlilerin sayısı hızla azalmaktadır.  Bu bir tarih ya da gelenek, coğrafya ya da köken, anı ya da inanç sorunu değildir; Akdeniz aynı zamanda bir yazgıdır.”  (Matvejevic, 1999:  115) Bu tarih ve yazgı birliği Akdeniz’e bir bütünlük kazandırmıştır. Doğru cevap A'dır.

Bu bağlamda, Braudel, Osmanlı İmparatorluğunun uzun on altıncı yüzyılda Akdeniz dünyasının Doğu yarısına yerleşerek Batıyı dengelediğinin bilincindedir.