AİLE YAPISI VE İLİŞKİLERİ

Cinsel sağlık; üreme sağlığı kavramının temel bileşenlerinden biridir. Cinsel sağlık bir kişinin cinsel yaşamını bir zorlama olmadan, mutlu olarak ve zarar görmeden sürdürebilmesidir.

En yaygın olarak bilinenleri; Gonore (bel soğukluğu), Sifiliz (frengi), HIV enfeksiyonu (AIDS ile sonuçlanabilen bulaşma) olmakla birlikte 30’dan fazla hastalık etkeni cinsel yolla bulaşır.

Klamidya,Gonore, Human Papilloma Virus (HPV), Hepatit B, Genital Herpes gibi bazı enfeksiyonlar belirtisizdir. Belirtisiz enfeksiyonlar kolaylıkla diğer kişilere bulaşabilir.

AIDS; Belirtiler mikrop vücuda girdikten yıllar sonra ortaya çıkmaktadır. Testlerle anlaşılması için yaklaşık 3 ay geçmesi gerekmektedir. Geçmeyen soğuk algınlığı benzeri şikayetler, nedeni belli olmayan kilo kaybı, ishal, lenf bezlerinde şişlik, ağızda beyaz lekeler, deri-ağız-burun ya da makatta sedef rengi yumrularla anlaşılır.

Trikomonas; Cinsel ilişkiden 3-28 gün sonra ortaya çıkar. Bazı kişilerde belirti görülmez. Kadınlarda köpüklü (kabarcıklı), kötü kokulu, yeşilimsi vajinal akıntı olurken erkeklerde penisten akıntı gelir.

Klamidya; Cinsel ilişkiden 7-21 gün sonra enfeksiyon ortaya çıkarken, kadınların çoğu ve erkeklerin bir kısmında belirti görülmeyebilir. Vajinal akıntı, adet kanaması dışında vajinal kanama, idrar yaparken yanma ya da ağrı, karın alt kısmında ağrı, bazen ateş ve bulantı görülür. Erkeklerde ise penisten beyaz su gibi bir akıntı gelmesi, idrar yaparken ağrı ya da yanma olabilir.

Anne ve Çoçuk Sağlığını Olumsuz Etkileyen Riskli Gebelikler

18 yaşından önceki gebelikler,

35 yaşından sonraki gebelikler,

2 yıldan kısa aralıklarla olan gebelikler,

4 ve daha fazla sayıda olan gebelikler riskli gebeliklerdir.

Takvim Yöntemi; Yumurtlama gününün matematiksel hesaplanması ve o dönemde gebeliğe karşı önlem alma esasına dayanır.

Diyafram; İnce kauçuktan yapılmış, rahmin ağzını örten şapka şeklinde vajen derinine yerleştirilen bir bariyer yöntemdir.

Üreme hakları ilk 1968 de Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konferansında insan haklarının bir alt kümesi olarak belirlenmiştir.

Riskli cinsel davranışlara örnekler; sık cinsel eş değiştirmek, birden fazla cinsel eşe sahip olmak, son bir yıl içinde cinsel yolla bulaşan hastalık geçirmiş olmak, seks işçileri, onların müşterileri ya da kimlerle ilişkisi olduğu bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide bulunmak, para, mal, yiyecek, ilaç karşılığında cinsel ilişkiye girmek, vajinayı kurutucu maddeler kullanmak, cinsel yolla bulaşan hastalık belirtisi olduğu görülen ya da bilinen kişiyle cinsel ilişkiyi sürdürmektir. Cinsel yolla bulaşan hastalık belirtisi olduğu görülen ya da bilinen kişiyle cinsel ilişkiyi kesmek gerekir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Hepatit B; virüs vücuda girdikten sonra 6 hafta-6 ay sonra belirtiler görülür. Halsizlik, baş ağrısı, ateş, bulantı, kusma, iştahsızlık, karında hassasiyet, koyu renk idrar, açık renk dışkı, derinin ve göz akının sararması görülür. Klamidya; cinsel ilişkiden 7-21 gün sonra enfeksiyon ortaya çıkarken, kadınların çoğu ve erkeklerin bir kısmında belirti görülmeyebilir. Vajinal akıntı, adet kanaması dışında vajinal kanama, idrar yaparken yanma ya da ağrı, karın alt kısmında ağrı, bazen ateş ve bulantı görülür. Erkeklerde ise penisten beyaz su gibi bir akıntı gelmesi, idrar yaparken ağrı ya da yanma olabilir. Bel Soğukluğu (Gonore); kadınlarda sarı ya da beyaz vajinal akıntı, her zamankinden daha ağrılı adet kanaması, idrar yaparken ya da dışkılarken ağrı, karın alt bölümünde ağrı ve kramplarla anlaşılır. Erkeklerde penisten koyu sarı ya da beyaz akıntı, idrar yaparken ya da dışkılarken ağrı ya da yanma ile belirti verir. Frengi (Sifiliz); üç dönemi vardır ve her dönemde ayrı belirtiler verir. İlişkiden 3 hafta- 3 ay sonra cinsel organ, makat veya ağızda ağrısı yaralar ortaya çıkabilir, vücutta yumrular oluşabilir (1. Dönem). Yaralardan 3-6 hafta sonra vücutta kaşıntısız deri döküntüleri (2. Dönem) görülür. AIDS; belirtiler, mikrop vücuda girdikten yıllar sonra ortaya çıkmaktadır. Testlerle anlaşılması için yaklaşık 3 ay geçmesi gerekmektedir. Geçmeyen soğuk algınlığı benzeri şikayetler, nedeni belli olmayan kilo kaybı, ishal, lenf bezlerinde şişlik, ağızda beyaz lekeler, deri-ağız-burun ya da makatta sedef rengi yumrularla anlaşılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Cinsel perhiz, vajinal yıkama, laktasyonel amenore metodu doğal (geleneksel) aile planlaması yöntemleri, diyafram bariyer yöntemleri, deri altı kapsüller ise hormon içeren doğum kontrol yöntemleridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

18 yaşından önceki gebelikler, 35 yaşından sonraki gebelikler, 2 yıldan kısa aralıklarla olan gebelikler, 4 ve daha fazla sayıda olan gebelikler riskli gebeliklerdir. Annenin çalışıyor olması bir risk değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bazal vücut ısısı yöntemi; yumurtlamadan sonra salgılanan progesteron hormonu, ısı artırıcıdır ve vücut ısısını 0,2°C-0,5°C arasında yükseltip bir sonraki adet dönemine kadar yaklaşık 11-17 gün yüksek ısıda tutar. Doğru cevap E seçeneğidir.

Vajinal yıkama; geleneksel yöntemlerdendir. Ancak doğum kontrolüne etkisi yoktur. Cinsel birleşmeden hemen sonra vajina duvarı ve kanalındaki spermleri yıkayıp atma düşüncesiyle vajinanın yıkanması esasına dayanır. Laktasyonel amenore yöntemi; emzirmenin gebeliğin oluşmasını engelleyici etkisi uzun zamandan beri bilinmektedir. Ancak bu etkinin derecesi koşullara göre değişmektedir. Bebek tam emzirme koşuluna göre emzirildiğinde, emzirmenin % 99.5 oranında etkili, doğru kullanılmadığında %98 etkili bir doğum kontrol yöntemi olduğu kabul edilmektedir. Bazal vücut ısısı yöntemi; yumurtlama dönemi vücut ısısı izlenerek saptanabilir. Yumurtlama muhtemelen ilk ısı yükselişinden önceki gün gerçekleşir. Cinsel perhiz; gebelikten korunma amacıyla bilinçli olarak penis ve vajina birleşmesini içeren cinsel ilişkinin bir süre ertelenmesi ya da tümüyle ilişkiden vazgeçilmesi durumudur. Takvim yöntemi; yumurtlama gününün matematiksel hesaplanması ve o dönemde gebeliğe karşı önlem alma esasına dayanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Endonezya, Sri Lanka, Tayland ve Meksika’da 40 yıldır kullanılan, emniyeti, etkililiği ve kabul edilebilirliği hakkında en fazla çalışma yapılmış uzun etkili hormonal doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Düzenli olarak sağlık personeli tarafından 3 ayda bir kas içine (kola ya da kalçaya) enjekte edilenler kadınlık hormonlarından birini (progesteron) içerir. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler. Kadının yumurtlamasını engeller. İğne yapıldıktan sonra iğne yeri ovulmamalıdır. İğneler zamanında ve düzenli olarak her 3 ay da bir yapılmalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kondom; doğum kontrolüne erkeklerin katılımını sağlanması, hiçbir yan etkisinin olmaması, erken boşalmanın önlenmesi, penisin etrafını sararak hafif turnike etkisi ile sertleşmeyi kolaylaştırması, vajen kuruluğu olanlarda kayganlaştırıcı etkisinden yararlanılması, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmada en etkili yöntemlerden biri olması nedeniyle diğer yöntemlere göre avantajlıdır. Ucuz ve kolay bulunabilir. Kondom kullanan erkeklerde, sertleşmenin daha uzun sürebilmesi kadının orgazma ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tüp ligasyonu; doğum kontrolü amaçlı kadında yumurtayı taşıyan tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Diyafram; ince kauçuktan yapılmış, rahmin ağzını örten şapka şeklinde vajen derinine yerleştirilen bir bariyer yöntemdir. Rahim içi araç (RİA), rahim içine yerleştirilen, genellikle bakır ya da hormon içeren, küçük plastik bir cisimdir. Kondom; kaput, lastik, prezervatif ya da kondom olarak isimlendirilen, 0.06 mm kalınlığında, silindir şeklinde ve açık ucunun kenarı, kullanımı kolaylaştırmak için kalın olan, kapalı ucunda meninin toplandığı bir boşluğu olan kılıftır. Vazektomi; erkeğin tohum kanallarının ameliyatla bağlanmasıdır. Artık çocuk istemeyen aileler için son derece etkin ve güvenli bir yöntemdir. Doğru cevap D seçeneğidir.