AİLE YAPISI VE İLİŞKİLERİ

Backman (1981), ilişkinin gelişip şekillenmesinin 4 aşamadan geçtiğini bildirmektedir: İlk karşılaşma ve farkına varma, Seçim aşaması, İkili ilişkiyi geliştirme, İlişkiyi devam ettirip ettirmeme kararı.

Evlilik uyumu ile ilişkili faktörle üçe ayrılır; 1. Bireysel Özellikler - Uyumu bozanlar: Stresle başa çıkma güçlüğü, işlevsel olmayan düşünceler, aşırı tepkisellik, aşırı kızgınlık ve saldırganlık, tedavi edilmemiş depresyon, uzun süredir devam eden huzursuzluk (irritabilite), aşırı utangaçlık Uyuma olumlu katkısı olanlar: Dışadönüklük, esneklik, özgüven, iddialılık, teslimiyet ve aşkdır. 2. Çift Özellikleri - Uyumu bozanlar: Negatif ilişki tarzları. Uyuma olumlu katkısı olanlar: İletişim becerileri, çatışma çözme becerileri, kaynaşma, yakınlık, güç paylaşımı veya kontrolü ve uzlaşmadır. 3. Çevresel Etmenler - Uyumu bozanlar: Aile kökeninin etkileri, aile sürecinin izleri, iş stresi, anne ve baba olmanın stresi, dışarı uğraşlarının gerilimi, diğer stresörler (borçlanma, sağlık sorunları). Uyuma olumlu katkısı olanlar: Aileden bağımsızlaşabilme, anne ve babanın evliliği, anne ve baba ile arkadaşların desteğidir.

Evlilikte, eşlerin ailelerinin evlenen çiftin hayatına ve ilişkisine karışmasının sebebi, ebeveynlerin evlenen çocuklarını yetişkin gibi görmemesidir.

Farklı müzik tercihi evlenilecek kişide olması istenmeyen özelliklerden biridir.

Kişinin kendi için uygun eşi seçmeden önce kendisini tanıması gerekir. Kişi kendini tanıdıktan sonra bir eşte bulmayı arzu ettiği özellikleri belirleyebilir.

Bir kadının birden çok erkekle evlendiği evlilik biçimi poliandri olarak adlandırılır.

Eşlerin arasında ortalama düzey duygusal ilişkinin olduğu, erkeğin zaman zaman eşinin liderliğini paylaştığı evlilik biçimi, kadının yönlendirdiği cana yakın evlilik biçimidir.

Eşin kendi cinsinden nesiller üretme arzusu, biyolojik motivasyonun kapsamındadır.

Anadolu’da rastlanan karşı cinsten çocukları olan dulların bu çocukları evlendirmek şartı ile yapmış oldukları evlilik sonucu kurulan aileye “Taygeldi Ailesi” denmektedir.

Çiftlerden birinin, diğerinin düşünce, duygu ve ihtiyaçlarını önceden tahmin etmesi beklentisi evlilikte gerçek dışı beklentilere örnektir.

Yeniden yapılandırma, eşler arası çatışmaların çözümündeki olumlu yaklaşımlardan biridir.

Evlilik kurumu temel üç motivasyona dayanır.
Biyolojik Motivasyon: Uzun süreli beraber yaşama ve kendi cinsinden nesiller üretme arzusu, karşı
cins ile ilişki hazzı, beraberliği ve kendini koruma arzusudur.
Psikolojik Motivasyon: Arzu duyduğu karşı cins tarafından beğenilme, sevilme, sevme, seçilme,
kendi çocukları ile beraberliğin sürekli oluşundan duyulan güven ve hazdır. Sosyal Motivasyon: Toplumun beklentilerine, yasalarına uyarak yaşamanın verdiği rahatlık, toplumda
kabul edilen değerlere uyumla kazanılan saygınlık hazzı ve güvendir.

Tek Eşle evlilik (Monogami): Bir kadının bir erkekle ve bir erkeğin bir kadınla evlenmesidir. Tek eşle evlilik, çiftler arasında ilişkiler kadar ebeveyn çocuk arası ilişkilerinde düzenli bir şekilde yürütülmesine olanak sağlar.

Bu evlilik biçimlerinin dışında kadının ölümü halinde dul kalan erkeğin karısının kardeşiyle evlenmesi yani enişte-baldız evliliği “Sorarat” ve erkeğin ölümü halinde dul kadının kocanın kardeşiyle evlenmesi yani kayınbirader-yenge evliliğinin “Levirat” görüldüğü topluluklara da rastlanmaktadır.  Anadolu’da rastlanan karşı cinsten çocukları olan dulların bu çocukları evlendirmek şartı ile yapmış oldukları evlilik sonucu kurulan aileye “Taygeldi Ailesi” denmektedir. Ayrıca yine başlık parasının yaygın olduğu bölgelerde evlilik çağında hem kızı hem de oğlu olan ailelerde iki ailenin karşılıklı olarak kız ve oğullarını evlendirmesine de “Berder Ailesi” denmektedir.

Kavuncu (2011), Olson’un (1981) bin evli çifti gözlemleyerek dokuz tip evlilik belirlediğini
bildirmektedir. Bu evlilik tipleri ve özellikleri:
1. Kocanın yönlendirdiği bağımsız tip evlilik; En genel evlilik tipidir. Erkek söz sahibidir, eşler
arasında tartışmalar azdır.
5. Kocanın yönlendirdiği bağımlı evlilik; Eşler arasında birkaç evlilik sorunu olmakla birlikte
çiftler arası yoğun duygusallık yaşanmaktadır.
8. Kocanın yönlendirdiği yüzleştirici evlilik; Eşler arası ilişki de erkek baskındır. Erkek eşinin
çalışmasını istemez. Koca kayınvalide ile sorun yaşar.
9. Kocanın yönlendirdiği çatışmalı evlilik; Eşler arasında sorunlar çoktur. Kadın aile gelirinden memnun değildir, çalışıyorsa işinden memnun değildir. Çiftler birbirinin ailesi ile sorunlar
yaşamaktadır.

Yine çift terapisi alanında çalışan Shostrom ve Kavanaugh (1971), altı ilişki tipinden bahsetmektedir.
1. Anne ve oğul türü besleyici ilişki; Kadın hem çocuklarına hem de kocasına annelik yapmaktadır.
2. Baba ve bebeği türü destekleyici ilişki; Erkek çekici bir eş bularak onu çevresi için bir gösteri
aracı olarak kullanmaktadır
3. Şirret kadın ve iyi adam türü meydan okuyan ilişki; Bu ilişki tipi, sürekli şikayet eden bir kadın
ancak onu dikkate almayan adamın çatışmalı ilişkisini yansıtmaktadır.
4. Patron ve kölesi türü kontrol eden ilişki; Erkek baskın, kadın ise ona itaat eden eştir.
5. Yüzleştirici ilişki; Her iki eş kendi egemenliğini kurmaya çalışır ancak ikisi de sevilmemekten
ve incitilmekten korkar.
6. Uysal ilişki; Kızgınlık ve incinme duygularını saklayıp mutlu görünmeye çalıştıkları ilişkidir.

Backman (1981), ilişkinin
gelişip şekillenmesinin 4 aşamadan geçtiğini bildirmektedir.
1. İlk karşılaşma ve farkına varma 2. Seçim aşaması 3. İkili ilişkiyi geliştirme 4. İlişkiyi devam ettirip ettirmeme kararı

Evlilik uyumu ile ilişkili faktörle üçe ayrılır;
1. Bireysel Özellikler:
Uyumu bozanlar: Stresle başa çıkma güçlüğü, işlevsel olmayan düşünceler, aşırı tepkisellik, aşırı kızgınlık ve saldırganlık, tedavi edilmemiş depresyon, uzun süredir devam eden huzursuzluk
( irritabilite), aşırı utangaçlık Uyuma olumlu katkısı olanlar: Dışadönüklük, esneklik, özgüven, iddialılık, teslimiyet ve aşkdır.
2. Çift Özellikleri:
Uyumu bozanlar: Negatif ilişki tarzları
Uyuma olumlu katkısı olanlar: İletişim becerileri, çatışma çözme becerileri, kaynaşma, yakınlık, güç paylaşımı veya kontrolü ve uzlaşmadır
3. Çevresel Etmenler:
Uyumu bozanlar: Aile kökeninin etkileri, aile sürecinin izleri, iş stresi, anne ve baba olmanın stresi, dışarı uğraşlarının gerilimi, diğer stresörler ( borçlanma, sağlık sorunları ) Uyuma olumlu katkısı olanlar: Aileden bağımsızlaşabilme, anne ve babanın evliliği, anne ve baba ile arkadaşların desteğidir.

Özgüven’e (2001) göre; uyma, işbirliği (bütünleştirme), uzlaşma, kaçınma (ilgisiz kalma) ve hükmetme (zorlama) olmak üzere eşlerin beş farklı çatışmayı ele alış davranışı bulunmaktadır.

Beşinci evre ise etkileşim senaryosu evresidir. Yani eğer eşler çatışmadan kaçınmak yerine çatışmaya girerlerse etkileşim senaryosu gelişir. Çatışmaya ilişkin tartışmaya girildikten sonra, eşler çatışmanın neden çıktığını ve duygularını analiz ederler ve sorunlarını çözdüklerini ya da eşleri hakkındaki olumsuz görüşlerinin doğrulandığını düşünürler.