AİLE YAPISI VE İLİŞKİLERİ

‘Evlilik’ kavramı ‘aile’ kavramına göre daha belirgin bir kavramdır. Aile bir grup veya örgüt, evlilik ise karşı cinsten iki kişinin birlikte yaşamak, yaşantıları paylaşmak, çocuk yapmak ve yetiştirmek gibi amaçlarla oluşturdukları birlikteliktir.

Bir yasam biçimi olarak evlilik olgusuna, birbirinden çok farklı kültürlerde evrensel düzeyde rastlanması, evliliğin kişisel ve toplumsal çeşitli işlevleri yerine getirmesinden ve toplumsal bir kurum olmasından kaynaklanmaktadır. Bu işlevler; • Cinsel yaşamı sağlıklı ve meşru yoldan düzenler. • Soy çizgisinin belirler, çocuğa yasal bir baba sağlar. • Cinsiyet rollerini ve iş bölümünü belirler. • Ekonomik üretim ve tüketim etkinliklerinin düzenler, yaşam koşullarının yükseltilmesinde ekonomik destek sağlar. • Bireylere güven, korunma, dayanışma içinde olduklarını hissetmek, sevmek ve sevilme arzularına cevap verme olanağı sunarak duygusal destek sağlar. • Miras, sosyal güvenlik gibi yasal hakların elde edilmesini sağlar. • Bireylere toplumsal statü sağlar.

Evlilik kurumu temel üç motivasyona dayanır: Biyolojik Motivasyon: Uzun süreli beraber yaşama ve kendi cinsinden nesiller üretme arzusu, karşı cins ile ilişki hazzı, beraberliği ve kendini koruma arzusudur. Psikolojik Motivasyon: Arzu duyduğu karşı cins tarafından beğenilme, sevilme, sevme, seçilme, kendi çocukları ile beraberliğin sürekli oluşundan duyulan güven ve hazdır. Sosyal Motivasyon: Toplumun beklentilerine, yasalarına uyarak yaşamanın verdiği rahatlık, toplumda kabul edilen değerlere uyumla kazanılan saygınlık hazzı ve güvendir.

Evlenme biçimleri çevre ve eş sayısına göre gruplandırılabilir. Çevreye göre evlilikler, grup içi evlilik (endogami) ve grup dışı evlilik olarak (ekzogami) sınıflandırılır. Evlilik biçimi, ölçüt eş sayısı olduğunda ise tek eşle evlilik (monogami) ve çok eşle evlilik (poligami) olarak sınıflandırılır.

Kavuncu (2011), Olson’un (1981) bin evli çifti gözlemleyerek dokuz tip evlilik belirlediğini bildirmektedir. 1. Kocanın yönlendirdiği bağımsız tip evlilik; En genel evlilik tipidir. Erkek söz sahibidir, eşler arasında tartışmalar azdır. 2. Kocanın yönlendirdiği ortak evlilik; Duygusal ilişki orta düzeydedir. Eşler arasında tartışma olsa da çözümler erkeğin tercihi yönünde kabul edilir. Çiftler birbirinin ailesiyle iyi geçinir. 3. Paylaşılmış liderlikte ortak evlilik; Bu evlilik tipinde ortalama düzeyde aşk ve çatışma vardır. Eşler kararları ortak almaktadır. 4. Kadının yönlendirdiği bağımsız tip evlilik; Kadının görüşü ve tercihleri ön plandadır. Kocanın ekonomik olanağı zayıftır, koca kendi ailesi ve eşinin ailesi ile iyi geçinir. 5. Kocanın yönlendirdiği bağımlı evlilik; Eşler arasında birkaç evlilik sorunu olmakla birlikte çiftler arası yoğun duygusallık yaşanmaktadır. 6. Kadının yönlendirdiği cana yakın evlilik; Eşler arasında ortalama düzey duygusal ilişki vardır. Erkek zaman zaman eşinin liderliğini paylaşır. 7. Kadının yönlendirdiği yüzleştirici evlilik; Eşler arasında duygusal yakınlık orta derecededir. Çiftler birbirinin ailesi ile iyi geçinir. Sorun nadirdir. Kadın ev kadını ve anne rolündedir 8. Kocanın yönlendirdiği yüzleştirici evlilik; Eşler arası ilişki de erkek baskındır. Erkek eşinin çalışmasını istemez. Koca kayınvalide ile sorun yaşar. 9. Kocanın yönlendirdiği çatışmalı evlilik; Eşler arasında sorunlar çoktur. Kadın aile gelirinden memnun değildir, çalışıyorsa işinden memnun değildir. Çiftler birbirinin ailesi ile sorunlar yaşamaktadır.

Uysal ilişki; Kızgınlık ve incinme duygularını saklayıp mutlu görünmeye çalıştıkları ilişkidir.

Patron ve kölesi türü kontrol eden ilişki; Erkek baskın, kadın ise ona itaat eden eştir.

Paylaşılmış liderlikte ortak evlilik; Bu evlilik tipinde ortalama düzeyde aşk ve çatışma vardır. Eşler kararları ortak almaktadır.