AİLE YAPISI VE İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 4

Ailede anne ve babanın üç temel sorumluluğu bulunmaktadır. Bunlar, • Kendilerine bakmak, özen göstermek, • Eşleriyle olan birlikteliğe özen göstermek, • Çocuklarının bakımını üstlenmek, onlarla ilgilenmektir.

Çocuğun hayatının her dönemine dahil olmak isteyen anne ve babalar, sıklıkla çocuğun tüm
sorunlarını çözmeye çalışırlar. Aşırı koruyucu anne ve babalığın bir türü olan çocuklara ve çok yakın
olarak tepede gezinilen “helikopter anne ve baba”, çocuklarının deneyimlerine ve sorunlarına aşırı
yakın olan ve önüne çıkan özellikle eğitim kurumları ile ilgili tüm engelleri kaldırmaya çalışan anne ve
babadır.

Kardeşler arasında olumlu ilişkilerin kurulması ve sürdürülmesiyle ilgili çabalar çocuğa bir kardeşi
olacağını haber verme aşamasında başlar. Bu dönemde;
• Çocuğun bebekliği ile ilgili fotoğraf ve oyuncakları ile ilgili anıları paylaşma. O dönemde
onunla ne kadar ufak göründüğü, o zamanlar yürüyemediği hakkında konuşma.
• Beraberce ne kadar küçük olduğunu anlaması için yeni doğan bebeğin kıyafetlerini seçme.
• Çocuğa bebeğin kullanacağı beşik, bebek arabası, biberon, emzik gibi eşyaları gösterme
• Çocuğa abla ya da abi olma konularını içeren hikayeler okuma.
• Varsa yeni doğum yapmış bir arkadaşı çocukla beraber ziyaret ederek, çocuğun bebeği
görmesini sağlama.
• Hastaneden eve gelişte ona bir hediye verme.
• Eve girerken bebeği bir başkasının taşınmasını sağlayarak, annenin abi ya da ablayı
kucaklaması sağlanarak hamilelik döneminden başlayarak çocuğun kardeş olgusuna
hazırlanması gerekir.

Ailede, çocuğa verilen değer iki boyutta incelenmektedir.

Maddi değer: Çocuğun maddi değerinden kastedilen çocuğun yaşlılık güvencesi olarak görülmesi,
büyüdüğünde aileye ekonomik katkıda bulunması beklentisidir.

Psikolojik değer: Çocuğun aileye maddi katkısı önemli değildir. Çocuğun duygusal bir değeri vardır.
Çocuktan sadece duygusal ilgi beklenmektedir.

Bazen ekonomik bazen de sosyal nedenlerle ailelerde büyükanne, büyükbaba, teyze, hala, amca gibi
akrabalar da bulunabilir. Ailede diğer bireylerle birlikte yaşama daha çok kırsal kesimde görülmektedir.

Anne sevgisi koşulsuz ve karşılıksız bir sevgi türüdür. Erken dönemlerde bu sevgiden yoksunluk,
çocuğun gelişiminde kalıcı olumsuz etkiler yapabilmektedir. Anne çocuk ilişkisini inceleyen
araştırmacılar, anne ile çocuk arasında kurulan güçlü bağ için "duygusal ortak yaşama" terimini
kullanmışlardır. Bu kavramın karşıtı ise "anne yoksunluğu" olarak tanımlanmaktadır

Çocukların her yönden sağlıklı gelişimi, anne ve baba yoksunluğundan uzak, sevgi ve saygının
dengeli ve tutarlı yaşandığı bir ortamı gerektirir. Sevgi, karşılıksız ve koşulsuz verildiğinde değerlidir.
Sevgi, çocuğu kabul etmeyi, benimsemeyi, şefkat göstermeyi, ona değer vermeyi, hiç yakınmadan sabırla onu büyütüp yetiştirmeyi içerir. Sevginin her yaştaki önemi tartışılamaz. Ancak çocuğa hiç sevgi gösterilmemesi kadar aşın sevgi gösterilerinin de aynı derecede olumsuz etki yapacağı unutulmamalıdır.

Bazı aile bireylerine hatta ev hayvanlarına karşı aşırı ilgi gösterilirken diğer bazı aile bireylerine karşı
empati yoksunluğu, anlayışsızlık ve duyarsızlık vardır. Yani; aile bireylerinden biri istediğinden çok daha
fazla alırken diğeri ikinci plana itilir.
Bazı aile bireylerine kötü davranışta bulunduklarını kabul etmezler ya da inkar ederler.
Diğerlerinden gelen eleştirileri yeterince tolere edemezler.
Fiziksel, duygusal veya cinsel tacizi, duygusal olarak ifade etmede yetersizdirler.
Diğer insanların hoşlanmayacağı bir sınırı amaçlı olarak ihlal etme gibi davranışlarla diğerlerinin
sınırlarına saygı göstermezler.
Çok fazla kavga ederler veya aile bireyleri ile gereksiz tartışmalarda bulunurlar.

Aile bireylerinden birine veya bir kaçına cinsiyeti, doğum sırası, ailedeki rolü ve yetenekleri
nedeniyle eşit olmayan yaklaşımda bulunurlar.
Anormal derece de aşırı kıskançlık gösterirler veya diğerlerinin davranışın kontrol etmeye çalışırlar.
İşlevsel olmayan ailelerde genellikle çocukların lehine olarak algılanan “evliliği bu şartlarda devam
ettirme” genellikle bu çocukların zararınadır.
Ayrılmak isterler fakat ekonomik, kültürel, dini veya kanuni nedenlerle yapamazlar.
Çocuklar evde olanlar hakkında dışarıda konuşmaktan korkarlar.
Özellikle eğlence aktivitelerinde ve sosyal olaylarda birlikte vakit geçirme eksiktir.
Çocuklarda dahil toplumda birbirlerini sahiplenmezler ve/veya birbirlerini görmeyi reddederler.

Dünyadaki gelişmelere paralel olarak aile tipleri değişmektedir. Geleneksel geniş ailelerin yerini modern çekirdek aileler almakta, çeşitli geleneklerin etkisi ile oluşan aile tiplerine giderek daha az rastlanmaktadır.

Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) ailenin dar anlamdaki tanımı olan ‘kadın ve erkek eşten meydana gelen topluluk’ şeklindeki tanıma atıfta bulunan maddeleri bulunmaktadır. Ancak biraz daha geniş bir biçimde ‘aile, kadın ve erkek eşler ve çocuklardan oluşmaktadır’ şeklindeki tanıma atıfta bulunan maddeleri de bulunmaktadır. TMK’nun velayeti düzenleyen maddeleri, aileyi bu tanımı üzerinden ele almaktadır. En geniş anlamda ailenin tanımı ‘kadın ve erkek eş, çocuklar ve aynı çatı altında ev birliğine tabi yaşayan kan bağı ile bağlı hısımlar’ şeklindeki tanım da TMK’da yer bulmaktadır. TMK’nun ‘ev düzeni’ ile ilgili maddeleri bu tanımla ilgilidir.

Türk Dil Kurumu’na göre aile kavramının aşağıdaki anlamlara geldiği belirtilmektedir;
1. Evlilik ve kan bağına dayanan, karı, koca, çocuklar, kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum içindeki en küçük birlik
2. Bu tanım aile kavramının en fazla kullanıldığı durumla ilgili karşılığı olmakla birlikte evlilik ve kan bağına dayanan ifadeleri nedeni ile kapsamı dar tutulmuş bir tanımdır.
3. Aynı soydan gelen veya aralarında akrabalık ilişkileri bulunan kimselerin tümü
4. Bu tanım günlük dilde ‘sülale’ olarak kullanılan sözcüğe yakın bir anlam ifade etmektedir.
5. Birlikte oturan hısım ve yakınların tümü
6. Burada aile kavramı beraber ikamet etme gibi son derce dar bir kapsama alınmıştır.
7. Eş, karı
8. Özellikle erkeklerin hem eşleri hem de çocuklarından beraber söz ederken ya da sadece eşlerini kastederek kullandıkları anlamı ifade etmektedir.
9. Aynı gaye üzerinde anlaşan ve birlikte çalışan kimselerin bütünü
10. Dernek, topluluk, spor takımları, okullar, kurum ve kuruluşlar veya camialar zaman zaman ne kadar yakın olduklarını anlatabilmek için aile kavramını kullanırlar.
11. Temel niteliği bir olan dil, hayvan veya bitki topluluğu, familya
12. Sadece insanlardan söz edilirken değil, diğer canlılar veya dil gibi sınıflandırılan kavramlardan söz edilirken de aile kavramı kullanılır.

Canatan ve Yıldırım (2011), Aile Sosyolojisi isimli kitapta Cohen’e ait ‘doğum, evlilik, evlatlık edinme veya tercih yoluyla bir ilişkisi olan ve bir hanede birlikte yaşayan iki veya daha fazla kişinin oluşturduğu küme ailedir’ şeklindeki tanımı aktarmaktadırlar. Bu tanım, ailenin kuruluşunu evliliğe bağlamaması, kan bağı olması gibi bir zorunluluğu dışlaması, anne – babadan birsinin bulunduğu aileleri
hatta aynı cinsiyetten kişilerin kurduğu aileleri de içermesi bakımından oldukça kapsayıcı bir tanımdır.

Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) ailenin dar anlamdaki tanımı olan ‘kadın ve erkek eşten meydana gelen topluluk’ şeklindeki tanıma atıfta bulunan maddeleri bulunmaktadır.

Berksun (2008), tarafından aile tipleri aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.
1. Aile içi egemenliğin anne ya da babada olmasına göre;
a. Ataerkil aile
b. Anaerkil aile
c. Eşitlikçi aile

Yerleşim yerine göre aile tipleri
a. Gecekondu ailesi
b. Büyük kent ailesi
c. Kasaba ailesi
d. Köy ailesi
e. Göçebe aile

Aşağıda bu sınıflandırmada yer bulamamış aile tipleri verilmiştir.
1. Alternatif yaşam biçimlerinden doğan aile tipleri
    a. Tek anne ve baba aile
    b. Babasız aile
    c. Üvey aile
    d. Birlikte yaşama

Ataerkil aile denilen aileye Roma ailesi de denmektedir. Bu aile tipinde egemenlik tam olarak erkektedir. Ailenin tüm yapılanması baba ve babanın geldiği ailenin dini ve kültürel değerleri ile şekillenmektedir.

Burada öncelikle sık karşılaşılan, yukarıda kısaca değinilmiş olmakla birlikte, modern çekirdek aile ve geleneksel geniş ailenin işlevlerinden söz edilecektir. Kongar (1998), geleneksel geniş ailenin işlevlerini şöyle sıralamıştır:
1. Ekonomik işlev: Geleneksel geniş aile bir üretim ve tüketim birimidir. Gereksinime duyulan mal ve hizmetler bu aile tarafından üretilir ve tüketilir. Gelir tek elde toplanır ve giderler tek elden yapılır. Ayrıca, özellikle tarıma dayalı toplumlarda görüldüğü gibi bu ailede oldukça gelişmiş bir iş bölümü ve işbirliği vardır.
2. Saygınlık işlevi: Geleneksel geniş aile üyeleri toplumsal statülerini ailelerinden alırlar. Kişiler öncelikle hangi aileye mensup oldukları üzerinde değerlendirilir, o ailenin olumlu ya da olumsuz özelliklerinin yarattığı sonuçlardan etkilenirler.
3. Koruma işlevi: Geleneksel toplumlarda, çağdaş toplumlarda olduğu gibi bireyi koruyan çeşitli kurumlar olmadığı için, kişinin korunma işlevini de aile üstenmiştir. Bu bağlamda aile hem maddi hem manevi anlamda koruyucu bir işlev görür.
4. Dinsel işlev: Geleneksel geniş ailede, aile üyelerine sadece dinsel bir eğitim verilmekle yetinilmez, aynı zamanda, tam bir dinsel birlik olarak üyelerin ibadetleri de denetlenir.
5. Eğlenme ve dinlenme işlevi: Geleneksel geniş ailede, aile üyeleri tüm boş zamanlarını diğer aile üyeleriyle paylaşırlar. Eğlenme ve dinlenme işlevi aile tarafından organize edilir. Düğünlere beraber gidilmesi, bayram ziyaretlerinin beraber yapılması veya misafirlerin birlikte karşılanması örnek olarak verilebilir.
6. Eşler arasında sevgiyi sağlama ve çocuk yapma işlevi: Kuşakların sürekliliği işlevi tüm aile biçimlerinin temel işlevidir. Bu işlev, aile üyeleri arasında sevgiyi ve saygıyı, bireylerin psikolojik doyumunu sağlamaktadır.

Pek çok iletişim tanımı vardır. Ortak ve üzerinde uzlaşılan bir iletişim tanımı; katılanların, bilgi ya da sembol üreterek birbirine ilettikleri ve bu iletileri anlamaya yorumlamaya çalıştıkları bir süreçtir.