AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET

Çocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu, eğitim, sağlık, barınma, fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi hakları tanımlayan evrensel bir kavramdır.

Çocuk hakları;

Biyolojik kökenini bilme

Sosyal güvenlik 

Eğitime ulaşma

Ayrımcılığa uğramama

İfade özgürlüğü 

Kimliğin korunması

İsim ve tabiiyet

Çocuk bakım hizmetleri

Sağlık ve sağlık hizmetleri

Çocuğun yüksek yararı

Yaşama ve gelişme

Düşünce, vicdan din özgürlüğü

Yirminci yüzyıl “çocuk” kavramının daha çok tartışıldığı ve tüm dünyada önemli bir belge olarak kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ortaya çıktığı bir dönemdir. Sözleşmede; çocuğun yaşam hakkı, korunması ve gelişimi bakımından öncelikli bir kurum olarak aile ele alınmıştır. 1996 yılında Türkiye tarafından kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, taraf devletlerin toplumu oluşturan tüm çocukların yaşam kalitesini artırması, çocuklarla ilgili bilgileri kayıt altına alması, özellikle risk faktörlerine açık çocuk sayısının bilinmesi gerekmektedir. Taraf ülkeler, çocuklarla ilgili işlemlerin denetlenmesi, ailelere ve çocuklara yönelik temel hizmetlerin sunulması konusunda, ülke olarak yükümlülüklerini yerine getirmelidir.

Hayatta kalma hakkı: Çocuğun yaşam hakkını ve var olmak için gereken temel ihtiyaçlarını vurgular. Bunlar arasında beslenme, barınma, yeterli bir yaşam standartı ve sağlık hizmetlerine erişim yer almaktadır.

HAVANA KURALLARI: 

Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları’dır. Genel Kurul tarafından 14 Aralık 1990’da ilan edilmiştir. Çocukların özgürlüğünden yoksun bırakılmayacağı asgari yaş sınırını belirleme, çocuğun insan haklarına saygı gösterme, yetişkinlerden ayrı tutma, kurumlarda çocuğun bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimini ve toplumun üyesi olarak potansiyelini artıracak faaliyet ve programlar oluşturma, bağımsız denetim mekanizmaları oluşturma sorumluluğu vermiştir. Havana Kuralları, kapsamında temel bakış açısı, gözaltında olan veya yargı önüne çıkarılmayı bekleyen çocukların haklarını, çocukların tutuldukları kurumların idaresi ve personele ilişkin düzenlemeleri içerir.

Sulh Ceza Mahkemesi: Sulh ceza mahkemesi tek hâkimlidir ve adliye teşkilatı bulunan her yerde sulh ceza mahkemesi kuruludur. İş durumunun gerekli kıldığı hallerde sulh ceza mahkemesinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Sulh ceza mahkemesi üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını veya adli para cezasını gerektiren suçlara ilişkin davalara bakar.

Aile Düzenine Karşı Suçlar: Bir çocuğun soy bağını değiştirmek ya da gizlemek, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olmak suçtur (TCK, 231/1,2). Büyütmek, okutmak, bakmak, gözetmek ya da meslek ve sanat öğretmekle yükümlü olduğu kişi üzerinde, terbiye hakkından doğan disiplin yetkisini kötüye kullanan kişiye bir yıla kadar hapis cezası verilir (TCK, m.232/1,2). Aile olmak nedeniyle kişilere yükümlülükler yükleyen hukuk, bakım, destek olma ve eğitim yükümlülüğünü yerine getirmeyenleri şikâyet üzerine cezalandırır. Bu konularda şikâyet etme koşulu aranmıştır (TCK, m.233/1).

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sunulan kurum bakım hizmetlerinin yanı sıra;
• Koruma altına almadan aile yanında destek,
• Aileye döndürme,
• Evlat edindirme,
• Koruyucu aile yanında bakım sağlama
• Özel kreş ve gündüz bakım evi hizmetleri de sunulmaktadır (Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2015).

Sosyal hizmet uzmanının, çocukları mahkemedeki duruşmaya hazırlama, çocukların görüşleri alınırken yanında bulunma, mahkemenin takdiri ile çocukların görüşlerini alma, boşanma, velayet, kişisel ilişki düzenlemesi, evlat edinme, evliliğe izin davalarında çocuklar ve diğer taraflar ile görüşmeler gerçekleştirme, okul ve ev ziyaretleri yapma gibi görevleri vardır. Ayrıca çocuğa psiko-sosyal destek sağlamak üzere gerekli rehberliği yapmak, çocuğun örselenmemesi için gerekli önlemleri alma görevi bulunmaktadır.

Asliye Ceza Mahkemesi: Asliye ceza mahkemeleri tek hâkimlidir. Asliye ceza mahkemesi sulh ceza mahkemesinin ve ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlara ilişkin davalara bakmakla görevlidir.

Büyüme: Bireyin fiziksel yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen niceliksel değişiklikleri belirtmektedir. Biyolojik olarak bireyin boyunun uzaması, ağırlığının artması, organlarının hacminde görülen değişiklikler olarak ifade edilebilir. Olgunlaşma: Büyüyen organizmanın kendinden beklenen işlevleri yerine getirebilecek fizyolojik güce erişmesidir ve bireyin kalıtsal yapısıyla sınırlıdır.

Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek belli bir kapasiteye sahip olmasıdır. Gelişim görevleri, insanın belli bir gelişim döneminde gerçekleştirmesi gereken davranışlardır.
Gelişim: İnsanın fiziksel, duyuşsal, sosyal ve bilişsel özellikleri bakımından düzenli bir
biçimde büyümesi, gelişmesi ve beklenilen görevleri yapabilecek seviyeye gelmesidir.

Büyüme: Bireyin fiziksel yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen niceliksel değişiklikleri belirtmektedir. Biyolojik olarak bireyin boyunun uzaması, ağırlığının artması, organlarının hacminde görülen değişiklikler olarak ifade edilebilir. Doğru cevap A'dır.

Gelişim: İnsanın fiziksel, duyuşsal, sosyal ve bilişsel özellikleri bakımından düzenli bir biçimde büyümesi, gelişmesi ve beklenilen görevleri yapabilecek seviyeye gelmesidir.Doğru cevap D'dir.

Olgunlaşma: Büyüyen organizmanın kendinden beklenen işlevleri yerine getirebilecek fizyolojik güce erişmesidir ve bireyin kalıtsal yapısıyla sınırlıdır. Doğru cevap E'dir.

Çocuk kelimesi Türk Dil Kurumu’nun Türkçe sözlüğünde; “(1) küçük yaştaki erkek veya kız, (2) soy bakımından oğul veya kız, evlat, (3) bebeklik ile erginlik arasındaki gelişme döneminde bulunan oğlan veya kız, uşak, (4) genç erkek, (5) büyükler arasında daha az yaşlı olan kişi, (6) büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yapabileceği gibi davranan kimse, (7) belli bir işte yeteri kadar deneyimi ve yeteneği olmayan kimse” anlamlarında ifade edilmektedir .

Orta Çocukluk ya da Okul Dönemi; Yaklaşık olarak ilköğretim yıllarına, altı ile on bir yaş arasındaki döneme işaret eder. Doğru cevap C'dir.

Orta Çocukluk ya da Okul Dönemi; Yaklaşık olarak ilköğretim yıllarına, altı ile on bir yaş arasındaki döneme işaret eder. Bu dönemde okuma, yazma ve aritmetik beceriler gelişir. Çocuk daha geniş bir dünya ve kültürle karşılaşır. Başarı, çocuğun dünyasında önemli bir konu haline gelirken özdenetim artmaya başlar. Psikososyal ve ahlaki gelişim hızla ilerlerken duygusal ve toplumsal uyum sürecinde aile ilişkilerinin etkisi devam etmektedir. Doğru cevap C'dir.

Birleşmiş Milletlerin bütün insanlara temin edilen haklarla ilgili görüşlerini özetleyen 30 maddeden oluşmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre adalet; “(1) yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması, türe, (2) hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, (3) bu işi uygulayan, yerine getiren devlet kuruluşları, (4) herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk” anlamlarını ifade etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Asliye Ceza   Mahkemesi: Asliye ceza mahkemeleri tek hâkimlidir. Asliye ceza mahkemesi sulh ceza mahkemesinin ve ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlara ilişkin davalara bakmakla görevlidir. Doğru cevap B'dir.

Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, çocuğa yönelik hizmetlerin uygulanmasından sorumlu temel birim olarak öngörülmüştür. Doğru cevap E'dir.