AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET

Aile alanına somut kuramsal katkılar veren sosyal hizmet uzmanları arasında Virginia Satir, Insoo Kim Berg, Steve de Schazer, Richard Stuart, Michael White gibi çok bilinen öncüler yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

Hesapçılar her şeyi analiz ederler. En ufak bir duygu belirtisi göstermezler. Bazen
bunlara ‘süper mantıklılar’ da denir. Bunlar akıllı ve mantıklıdırlar ancak insanlara karşı
soğuk ve mesafelidirler ve bu kişiler, fiziksel olarak bir bilgisayar gibi katı ve sakindirler.
Sanki belkemiklerinden başlayarak ense arkalarına doğru uzanan uzun ve sert bir demir
çubuk vardır. Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap E'dir.

Duygusal ifadeler ön planda olsa da Satir’in yaklaşımının temel taşı, benlik saygısı veya kendilik değeridir. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap D'dir.

Aile sosyal hizmeti kapsamındaki uygulamalar; danışmanlık, eğitim ve savunuculuk ça- lışmalarını içeren üç grupta sınıflandırılır.

Aileye yönelik müdahale becerilerinizi geliştirmeyi hedeflediğimiz bu bölümde aile siste- mi kuramları çatısı altında, dört kuramsal yaklaşımın temel becerileri üzerinde örneklerle duracağız. Nichols (2013), Murdock (2013) ile Dallos ve Draper’dan (2012) derleyerek mesleki beceri boyutlarını ele alacağımız kuramsal yaklaşımlar aşağıdadır:

• Yaşantısal aile danışmanlığı (Virginia Satir)
• Yapısal aile danışmanlığı (Salvador Minuchin)
• Bowen aile danışmanlığı (Murray Bowen)
• Stratejik aile danışmanlığı (Jay Haley)

Aile sistemi kuramlarının ilki, kronolojik olarak- yaşantısal aile danışmanlığı kuramıdır. Yaklaşımı geliştiren kişi bir sosyal hizmet uzmanı olan Virginia Satir’dir.

Yaşantısal aile terapisi yaklaşımı danışmanlığın insancıl kanadını temsil eder. Temel vur- gu ise burada ve şimdi deneyimidir. Kişilerarası etkileşimsel dinamiklerden daha çok duy- gusal deneyimlere odaklanan bir yaklaşım olduğunu söyleyebiliriz. Sistemleri ve eylemi ele alan yaklaşımlarla karşılaştırıldığında, bireyin duygularını ön plana çıkartan bir model sunar. Yaşantısal yaklaşımda duygusal ifadelerin ön plana çıkarılması, günümüzde ege- men olan sorun çözme odaklı ve indirgemeci davranışçı yaklaşımların karşısında yararlı bir denge unsuru olarak durur. Bu yaklaşımın temel önermesi, aile sorunlarının kökenin- de yatan nedenin duygusal bastırma olmasıdır.

Bireyler stresli olduklarında iletişimlerinde genellikle dört problemli örüntüden birine başvururlar: Bunlar yatıştırma, suçlama, hesap yapma ve dağıtma olarak gruplandırılmıştır.

Yatıştırıcılar daima başkalarının onayını almaya çalışan “evet efendim”cilerdir. Karşı- sındakini memnun etmeye çalışırlar ve özür dilerler. Virginia Satir bu pozisyonu anlaya- bilmek için şu beden duruşunu denemeyi önerir. Dizinizin birisini yere değdirirken bir elinizi yalvarırcasına uzatın, ensenizi dik tutun ve başınızı yukarı doğru uzatın.

Suçlayıcılar diktatör patronlardır, sert ve gergindirler, sesleri soğuk ve yüksektir. İri elleri kalçalarındadır ellerinin işaret parmağı size doğrudur.

Hesapçılar her şeyi analiz ederler. En ufak bir duygu belirtisi göstermezler. Bazen bunlara ‘süper mantıklılar’ da denir. Bunlar akıllı ve mantıklıdırlar ancak insanlara karşı soğuk ve mesafelidirler ve bu kişiler, fiziksel olarak bir bilgisayar gibi katı ve sakindirler. Sanki belkemiklerinden başlayarak ense arkalarına doğru uzanan uzun ve sert bir demir çubuk vardır.

Dağıtıcılar kafa karıştırıcılardır, söylediklerinin bir anlamı yoktur. Şarkı söyler gibi bir ses tonuna sahiptirler ve hiçbir zaman belli bir noktaya odaklanmazlar. Satir’in bunları tanımlamak için gösterdiği imaja göre yana eğik olan başı sürekli hareket halindedir ve de kollar, beden ve ağız farklı yönlere doğru uzanmaktadır.

Yaşantısal aile danışmanlığını dört unsuru bakımdan özetlememiz mümkündür:

• İçtenlik ve kabul,
• Güçlü yaşantısal şimdi ve burada teknikleri,
• Profesyonelin keşfetme çabası,

• Profesyonelin rahat ve insancıl yapısı.

Yapısal aile danışmanlığını genel olarak şu becerileri kazandır- masıyla akılda tutmalıyız:

Katılma ve uyum sağlama (dahil etme)

Canlandırma

Yapısal harita çıkarma

Etkileşimlere odaklanma ve bunları değiştirme

Sınır çizme

Dengeleri değiştirme

Kısır varsayımları sorgulama

Bowen aile danışmanlığında sosyal hizmet uzmanının kullanabileceği geniş bir beceri lis- tesi yoktur. Aile sistemlerinin işleyişini anlamanın şu ya da bu prosedürden daha önemli olduğuna inanılır. Bu yaklaşımda en önemli beceri uzmanın süreç soruları sormasıdır.

Süreç Soruları

Süreç soruları insanların kendi içlerinde ve aralarında olup bitenleri keşfetmeye yönelik olarak tasarlanmıştır.

• Kocanız sizi ihmal ettiğinde tepkiniz ne oluyor?
• Karınızın eleştirilerinde size en çok sinirlendiren ne oluyor?
• Kızınız bir erkekle çıktığında neler hissediyorsunuz?
• Çocuğunuz size bağırdığında ne yapıyorsunuz?

Stratejik aile danışmanlığında sınırlı sayıda da olsa ağırlıklı olarak davranışsal yönelimli bazı becerilere başvurulur. Bu yaklaşımın kullanıldığı bir aile çalışmasında öncelikli adımlardan bir tanesi ailenin çözebileceği bir problemi saptamalarına yardımcı olmak- tır. İlk tanışma seansında aile üyelerinin mümkünse tümünün bulunması çok önemlidir. Bunu diğer yaklaşımlar için de söyleyebiliriz. Bununla birlikte aile içi şiddet şüphesi oluş- tuğunda aile üyelerinin tümünün görüşmeye gelmesini istemek uygun değildir.

Hiç şüphesiz aileden yalnızca bir kişiyi görerek belirli bir değişim gerçekleştirmek olanaklıdır, fakat bu yeterince derinlikli bir çözüm olmayacaktır. Müdahale sürecinin, sosyalleşme, soruna odaklanma, etkileşime girme, amaç oluşturma ve yapılacakları belirleme olmak üzere dört aşaması vardır.

Sosyalleşme aşamasında profesyonel, aileyle genel geçer konulardan konuşarak hem onların ısınmasını ve rahatlamasını sağlar hem de onları tanıma fırsatı bulur. Aile üyele- rinin her birinin kendisini değerli ve önemli hissetmesini sağlamak için tümünün sürece katılması öncelikli olarak dikkate alınır. Bu aşamada ailenin davranışları incelenerek ebe- veynlik stili, ailenin genel havası, aile içindeki güç ilişkileri ve tipik roller hakkında birçok bilgi toplanması beklenir. Bu noktada ailenin yaşadığı sorunların neler olduğuna ilişkin bazı geçici hipotezler oluşturmaktan çekinilmemeli ve tabii ki bunlar aileyle paylaşılma- dan yapılmalıdır.

İletişim kuramına dayanan stratejik aile danışmanlığında temel olan, ailede zarar verici iletişim örüntülerini değiştirmektir. Bu hedefe davranış içeren, doğrudan veya dolaylı yönergeler vererek ulaşılmaya çalışılmaktadır. Yaklaşımın biliş ve davranış yönelimli olması ve doğrudan soruna odaklanması söz konusu- dur. İçgörü ve anlayış geliştirmekten ziyade etkileşim biçimini değiştirmeyi mümkün kılan yönergeler pra- tik biçimde kullanılabilmektedir.