AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET

Her ne kadar fiziksel göstergeleri olmasa da çocuğu en az fiziksel ve cinsel şiddet kadar
etkileyen şiddet türü duygusal istismardır. Duygusal istismarın göstergeleri şunlardır:
• Çocuğa kötü muamele etmek, bağırmak ve sürekli azarlamak, reddetmek, küfür
etmek, korkutmak, değer vermemek, alay etmek, lakap takmak, tehdit etmek, sindirmek, yıldırmak.
• Aşırı emirler vermek, aşırı baskı ve otorite uygulamak,
• Çocuğun yaşıtları ile ilişkilerini kısıtlamak veya tamamen engellemek
• Çocuğu sözel olarak hırpalamak, okul başarısızlığı veya herhangi bir konudaki başarısızlığını sürekli yüzüne vurarak aşağılamak
• Çocuğu gereksiz yere ağlatmak veya duygusal tepki vermesine izin vermemek
• Yaptığı bir hata karşısında çocuğun psikolojik olarak zarar görmesine neden olacak cezalar vermek (Okulda öğretmeni tarafından veya aile içindeki bir toplantıda vb. herkesin önünde azarlamak, bağırmak, kulağını çekmek, küçük düşürücü hakaretlerde bulunmak)
• Hiçbir sorumluluk vermeden sürekli olarak işe yaramaz bir çocuk olduğunu söyleyerek aşağılamak ve itip kakmak
• Çocuğa yaşına uymayan ağır işler yaptırmak, hizmetçi gibi kullanmak
• Çocuğun anlattığı şeyleri şikâyet ve isteklerini dinlememek, aldırmamak, sorularına cevap vermemek, çocuk yokmuş gibi davranmak
• Topluma ve bulunduğu yer ve çevreye uygun olmayan giysiler giydirerek arkadaşları tarafından alay edilmesine neden olmak
• Çocuğun korktuğunu bile bile zorla bir şeyi yapmasını istemek (ata bindirmek, bir hayvanı tutmasını istemek vb.)
• Başaramayacağını bildiği halde o işi yapması için ısrar etme ve küçük düşmesine, üzülmesine bilerek sebep olmak.
• Toplumsal ve bilimsel standartların dışında istek ve davranış bekleyerek ve baskı yaparak duygusal olarak örselenmesine neden olmak (vaktinden önce yetişkin rolü vermek vb.)
• Kardeşler arasında ayırım yapma
• Kişinin kendi çıkarı için çocuğun yapmak istemediği ya da bir çocuk için uygun olmayan şeyleri yapması için zorlayarak çocuğu örselemek (dilendirmek vb.)
• Ebeveynin evliliğini kurtarmak adına kendi çıkarı için çocuğu kullanması (özellikle sorunlu evliliklerde ve aile içi geçimsizliklerde çocuğu taraf tutması için zorlamak vb.)
• Ceza veya başka bir amaçla çocuğu tek başına bir odaya kapatma, dolaba kilitleme,
• Çocuğa aşırı ihtimam ve titizlik göstererek zarar görebileceği korkusu ile toplumdan izole etme, tek başına bırakma
• İnternet, televizyon veya diğer görsel araçlarla çocuğun yaşına ve durumuna uymayan, görmemesi gereken şeyleri görmesini sağlamak (porno film, korku filmi, şiddet vb.)
• Çocuğu antisosyal davranışlara yönlendirmek, özendirmek, çocuğa kötü örnek olmak, kötü örnekleri överek o yola sevk etmek ve çocuğun suç işlemede kullanılması
• Çocuğun eğitim almasına engel olarak yaşıtlarından geri kalmasına ve kendisini küçük görmesine vb. sebep olmak
• Kendi öfke ve aczini çocuğu azarlayarak gidermeye çalışmak

Bireysel haklarının ihlali: Davranış ve düşüncelerini önemsememe, karar verme mekanizmalarını engelleme ve gücünü zayıflatma, çatışma yaratarak yaşlıyı dışlama, onun yasal ve tıbbi haklarını aramasını engelleme olarak tanımlanmaktadır.

Yaşlı bireye ait özellikler
• Bağımlılık ve yetersizlik hâli (sağlık sorunları, ekonomik nedenler vb.).
• Kalabalık aile ortamı içinde yaşaması, statü ve güç kaybına uğraması,
• Dul veya boşanmış olması,
• Yalnız yaşaması ve izole olması,
• Cazip maddi kaynağının olması,
• Mental yetersizliğin ve özürlülüğün olması,
• İleri yaşlarda olması (70-75 ve üzeri).
İstismarcıya ait özellikler
• Üstlendiği bakım rolünü benimsememesi ve zorunlu yapması,
• Bakım verdiği kişiyle zıt olması ve kırgın roller üstlenmesi,
• Kişilik problemleri(benlik saygısını yitirme, düşünce ve davranışlarını kontrol edememe)
• Parasal ve tıbbi problem, evlilik çatışması, işsizlik gibi dış faktörler,
• Madde bağımlısı olması,
• Şiddet ve istismarı çözüm olarak algılaması.

DSM IV’e göre aşağıdaki durumlardan en az bir tanesini on iki aylık bir süreçte sergileyen bir kişinin bu maddeyi kötüye kullandığı kabul edilebilir:
1. Madde temini için uğraş yüzünden önemli sosyal ve sorumluluk gerektiren aktivitelerden vazgeçmek veya bunları oldukça azaltmak.
2. Fiziksel bir zarar görme veya başka birine zarar verme riskine rağmen (örneğin, trafikte araç kullanırken) madde almak.
3. Maddenin kullanılması veya taşınmasına bağlı bazı yasal problemler yaşamak (örneğin, alkollü araç kullandığı için ceza alma veya illegal bir maddeyi taşıdığı için tutuklanma gibi).

Alkol ve madde bağımlılığında bazı risk etmenleri söz konusudur. Bunlar:
• Ergenlik/ilk gençlik döneminde olma
• Aile içi iletişim sorunları, huzursuzluk, eş çatışmasının yoğunluklu yaşandığı aileler
• Aile içi sosyal destek mekanizmalarında zayıflık
• Baskıcı bir tutumla çocukların eğitilmesi, ailede birey olma alt sisteminin diğer üyelerce desteklenmemesi
• Yoksulluk, göç ve kentsel uyum sorunları, başka bir yaşama heves etme hayalleri
• Ailede içinde bir diğer kişide madde bağımlısı olma ya da ebeveyne modellerinde madde bağımlısı olma durumu
• Sevgi ve ilgi yoksunluğu içinde büyüyen bireyler
• Arkadaş ve akran gruplarına ait olma gereksinimi ve onlardan gelen baskıcı davranışlar
• Akademik başarının düşük olması, derslere olan ilginin giderek azalması

Kornblum ve Julian (2009’den Akt. Zastrow ve Kirst Ashman, 2015) boşanmayla ilgili
bazı özellikleri şöyle sıralamıştır:
• Eşlerin yaşı: 20’li yaşlardaki çiftler boşanmaya daha fazla eğilimlidir.
• Nişanlılık süresi: Nişanlılık süresi kısa olanların boşanma oranları yüksektir.
• Evlilik yaşı: Genç yaşta evlilik boşanma için risk faktörüdür.
• Evlilik süresi: Boşanmaların önemli bir kısmı evlendikten sonraki ilk üç yıl içinde meydana gelir. Çocuklar büyüdükçe boşanma oranları artar.
• Toplumsal sınıf: Boşanmalar, düşük sosyoekonomik düzeylerde daha sıktır.
• Eğitim: Eğitim düzeyinin düşük olduğu ve kadının eğitiminin erkekten yüksek olduğu çiftlerde boşanma daha sık meydana gelir.
• Yerleşim yeri: Kentsel alanlarda kırsal alanlara göre daha yüksek boşanma oranları söz konusudur.
• İkinci evlilik: Bir kez boşanma diğer boşanmaları kolaylaştırır.
• Din: Bireylerin dindarlığı arttıkça daha az boşanma eğilimi gösterirler. Farklı inanç grupları arasındaki evliliklerle boşanma oranları aynı inanç grubundakilere göre daha yüksektir.

Arabuluculuk farklı ülke örneklerinde farklı biçimlerde uygulanabilse de bazı ortak temel ilkelerden bahsetmek mümkündür. Bunlar:
• Çıkar çatışması: Arabulucunun ele aldığı vakada herhangi bir bireysel, mesleki ya da ekonomik çıkar söz konusu olmamalıdır.
• Mesleki sınırlama: Arabulucu, kendi mesleki becerilerinin farkında olmalı, kendi deneyim ve bilgisini aşan konularda uğraşı içinde olmamalıdır.
• Tarafsızlık: Arabuluculuk sürecinde anlaşmaya varabilmek için arabulucunun tarafsız olması ve her iki taraf için objektifliğini koruması önemlidir.
• Gönüllülük: Arabuluculuk sürecine katılım ve bir anlaşmaya varma, kişilerin rızasına/özgür iradesine dayalı bir süreç olmalıdır. Eğer taraflar arabuluculuğun yarar getirmeyeceğine inanıyorsa bu süreci sonlandırma hakkına sahip olmalıdırlar.
• Gizlilik: Arabuluculuk sürecinin tümü, gizlilik esasına dayalı olmalıdır. Arabulucu, sürecin ve tarafların gizliliğini, üçüncü kişilerden korumalıdır.

Kişinin parasını yönetme, kendi parasını kendisinin yönetmesine izin vermeme, kişinin kendi kazancını sağlanmasına izin vermeme gibi ekonomik amaçlı eylemlerdir.

Duygusal istismar: Sevgi göstermeme, saygı eksikliği, küfür, hakaret, aşağılama, sürekli eleştiri, kıskançlık gibi eylemlerin yer aldığı şiddet türüdür. Örneğin bir kadının daha sessiz ve sakin bir yapıda olan eşine “pısırık” demesi ya da “sen de erkek misin!” gibi kışkırtıcı sözler söylemesi. "Dövme" ise fiziksel istismar göstergesidir.

Geleneksel kadınlık rolü: Kadına çocukluğundan itibaren her türlü sorun ve güçlüğe boyun eğmesi öğretilir. Evlendikten sonraki beklenti ise ailesinin bütünlüğünü sağlamasıdır. Bu beklentiler sonucunda kadın kendi bireysel hak ve ihtiyaçlarını ikinci plana atarak şiddete boyun eğer. Ancak burada da toplum onu şiddete boyun eğmekle suçlayabilir. Bu noktada kadın ciddi bir ikilem yaşar.

Fiziksel şiddet aşağıdaki davranışları içerir;

• İtmek, tokat atmak, ısırmak, boğmaya çalışmak, tekmelemek, yumruklamak, eşya fırlatmak

• Fiziksel kuvvet kullanarak evden çıkmasına veya eve girmesine engel olmak

• İşkence yapmak

• Bıçakla veya silahla tehdit etmek

• Hasta ya da hamileyken gerekli yardımı esirgemek

Bir çocuğun fiziksel olarak istismar edilip edilmediğini anlamak için şu soruları sormak gerekir (Zastrow ve Kirst Ashman, 2014, s. 316):

• Çocuk yaşına göre diğerlerinden daha mı sık yaralanıyor?

• Çocukta birden çok yara var mı?

• Yaralanmalar tanınabilir şekiller ya da çürük, yırtık, kırık, yanık, kafa yarası ve iç yaralanma olarak mı meydana geliyor?

• Yaralanmalar gelişim çağındaki bir çocuk için olanaksız görünen türden mi?

• Yaralanmalar için verilen açıklamaların bir anlamı var mı?

Her ne kadar fiziksel göstergeleri olmasa da çocuğu en az fiziksel ve cinsel şiddet kadar etkileyen şiddet türü duygusal istismardır.

Duygusal istismarın göstergeleri şunlardır:

• Çocuğa kötü muamele etmek, bağırmak ve sürekli azarlamak, reddetmek, küfür etmek, korkutmak, değer vermemek, alay etmek, lakap takmak, tehdit etmek, sindirmek, yıldırmak.

• Aşırı emirler vermek, aşırı baskı ve otorite uygulamak,

• Çocuğun yaşıtları ile ilişkilerini kısıtlamak veya tamamen engellemek

• Çocuğu sözel olarak hırpalamak, okul başarısızlığı veya herhangi bir konudaki başarısızlığını sürekli yüzüne vurarak aşağılamak

• Çocuğu gereksiz yere ağlatmak veya duygusal tepki vermesine izin vermemek

• Yaptığı bir hata karşısında çocuğun psikolojik olarak zarar görmesine neden olacak cezalar vermek (Okulda öğretmeni tarafından veya aile içindeki bir toplantıda vb. herkesin önünde azarlamak, bağırmak, kulağını çekmek, küçük düşürücü hakaretlerde bulunmak)

• Hiçbir sorumluluk vermeden sürekli olarak işe yaramaz bir çocuk olduğunu söyleyerek aşağılamak ve itip kakmak

• Çocuğa yaşına uymayan ağır işler yaptırmak, hizmetçi gibi kullanmak • Çocuğun anlattığı şeyleri şikâyet ve isteklerini dinlememek, aldırmamak, sorularına cevap vermemek, çocuk yokmuş gibi davranmak

• Topluma ve bulunduğu yer ve çevreye uygun olmayan giysiler giydirerek arkadaşları tarafından alay edilmesine neden olmak

• Çocuğun korktuğunu bile bile zorla bir şeyi yapmasını istemek (ata bindirmek, bir hayvanı tutmasını istemek vb.)

• Başaramayacağını bildiği halde o işi yapması için ısrar etme ve küçük düşmesine, üzülmesine bilerek sebep olmak.

• Toplumsal ve bilimsel standartların dışında istek ve davranış bekleyerek ve baskı yaparak duygusal olarak örselenmesine neden olmak (vaktinden önce yetişkin rolü vermek vb.)

• Kardeşler arasında ayırım yapma

• Kişinin kendi çıkarı için çocuğun yapmak istemediği ya da bir çocuk için uygun olmayan şeyleri yapması için zorlayarak çocuğu örselemek (dilendirmek vb.)

• Ebeveynin evliliğini kurtarmak adına kendi çıkarı için çocuğu kullanması (özellikle sorunlu evliliklerde ve aile içi geçimsizliklerde çocuğu taraf tutması için zorlamak vb.)

• Ceza veya başka bir amaçla çocuğu tek başına bir odaya kapatma, dolaba kilitleme,

• Çocuğa aşırı ihtimam ve titizlik göstererek zarar görebileceği korkusu ile toplumdan izole etme, tek başına bırakma

• İnternet, televizyon veya diğer görsel araçlarla çocuğun yaşına ve durumuna uymayan, görmemesi gereken şeyleri görmesini sağlamak (porno film, korku filmi, şiddet vb.)

• Çocuğu antisosyal davranışlara yönlendirmek, özendirmek, çocuğa kötü örnek olmak, kötü örnekleri överek o yola sevk etmek ve çocuğun suç işlemede kullanılması

• Çocuğun eğitim almasına engel olarak yaşıtlarından geri kalmasına ve kendisini küçük görmesine vb. sebep olmak

• Kendi öfke ve aczini çocuğu azarlayarak gidermeye çalışmak

Doğru yanıt A'dır.

Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre öldürülen kadınların %40-%70’i önceki veya o zamanki partnerleri tarafından öldürülmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Fiziksel şiddet aşağıdaki davranışları içerir;
• İtmek, tokat atmak, ısırmak, boğmaya çalışmak, tekmelemek, yumruklamak, eşya fırlatmak
• Fiziksel kuvvet kullanarak evden çıkmasına veya eve girmesine engel olmak
• İşkence yapmak
• Bıçakla veya silahla tehdit etmek
• Hasta ya da hamileyken gerekli yardımı esirgemek

Doğru yanıt E'dir.

Doğru yanıt E'dir.

Aktif fiziksel ihmal: Bakım verenlerin, bilerek ve isteyerek yaşlı bireyden yiyecek,
içecek, ilaç, tıbbi cihaz (protez, gözlük, işitme cihazı) gibi ihtiyaçlarını esirgemesi, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek ona duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermeleridir. Doğru yanıt E'dir.

Doğru yanıt A'dır.

DSM IV tanı ölçütlerine göre aşağıdaki belirtilerin bazılarını en az bir yıllık bir süreçte yineleyerek sergileyen bir kişi “madde bağımlısı” kabul edilebilir:

1. Maddenin keyif verici etkisini duyumsayabilmek için dozun belirgin bir şekilde arttırılması veya aynı dozun yinelenerek alınması sırasında başlangıçtaki keyif verici etkinin duyumsanamaması (yani madde etkilerine “tolerans” gelişmesi).

2. Maddeyi alış sıklığının ve alınan madde miktarın abartılı ölçüde artması.

3. Madde alınmadığı zaman yoksunluk krizinin ortaya çıkması ve krizin madde alımı ile birlikte hafiflemesi veya tamamen kaybolması.

4. Madde kullanımını kontrol etmeye veya tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması.

5. Kişinin zamanını büyük ölçüde madde bulmaya ve stoklamaya yönelik faaliyetlere harcanması.. Madde kullanımına bağlı olarak sosyal ve iş aktivitelerinin giderek azalması.

7. Kullanılan maddeye bağlı olarak fiziksel ve psikolojik arazların ortaya çıkması ve bunların kullanılan maddeden kaynaklandığını bile bile madde kullanımını sürdürmesidir.