AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 29

Sosyal bir kurum olarak aile, hemen her toplumda var olmuş ve insanlığın geçirdiği tarihsel süreçte farklı yapılanma biçimleriyle değişim göstererek farklı biçimlerde tanımlanmıştır.

Aile, biyolojik ilişkiler sonucu insan türünün devamını sağlayan, toplumsallaşma sürecinin başladığı, karşılıklı ilişkilerin belirli kurallara bağlandığı, o güne dek toplumda oluşturulmuş özdeksel ve tinsel zenginlikleri kuşaktan kuşağa aktaran, biyolojik, psikolojik, ekonomik, toplumsal ve hukuksal gibi yönleri bulunan toplumsal bir birim (Sayın, 1990, s. 2) olarak tanımlanabilir.

Değişen toplum dinamiği artık ebeveynler ve çocuklardan ve/veya diğer aile üyelerinden oluşan aile tablosunu değişikliğe uğratmıştır.

Aileyi anlayabilmek amacıyla ailenin temel özelliklerine de bakmak gerekir. Bu bağlamda ailenin temel özellikleri şöyle sıralanabilir (Maclver ve Page, 1949):
• Aile evrenseldir; aile bütün sosyal ilişkiler içinde evrensellik özelliği göstermektedir.
• Aile duygusal bir temele dayanır.
• Aile kökeni organik bünyemizde olan karmaşık duygularımızla temellendirilmiştir. Bunlar; nesli devam ettirme isteği, annelik, arkadaşlık, ebeveynlik duygularıdır.
• Aile şekillendirme özelliğine sahiptir

Aile yapısının güçlü ve sağlıklı olması, ailenin işlevlerini yerine
getirip getirememesi ile ilgilidir.

Her aile yapısının paylaştığı kaçınılmaz bazı temel görevlerinden söz etmek olasıdır. Bunlar; biyolojik, psikolojik ve ekonomik görevlerdir.

Ailenin işlevleri en genel anlamda;
• Biyolojik (üreme, cinsellik ve neslin devamı gibi)
• Sosyal (statü sağlamak, çocukların eğitimini planlamak, eğitim vermek, boş zaman faaliyetlerini gerçekleştirmek gibi)

Toplumsallaşma ailede başlar.

İnsanlar, özellikle bebekliklerinde çok uzun süreli bir bakım ve güvenliğe ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaçların karşılanmasından birincil olarak aile sorumludur.

Birleşik/Bütünleşik aile: Evlenen tüm oğulların eş ve çocuklarıyla baba evinde birlikte yaşamaları ile oluşan aile biçimine denir.

Çocuk kelimesi Türk Dil Kurumu’nun Türkçe sözlüğünde; “(1) küçük yaştaki erkek veya kız, (2) soy bakımından oğul veya kız, evlat, (3) bebeklik ile erginlik arasındaki gelişme döne­minde bulunan oğlan veya kız, uşak, (4) genç erkek, (5) büyükler arasında daha az yaşlı olan kişi, (6) büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yapabileceği gibi davranan kimse, (7) belli bir işte yeteri kadar deneyimi ve yeteneği olmayan kimse” anlamlarında ifade edil­mektedir (Türk Dil Kurumu, 2016a). Türk Dil Kurumu tarafından yapılan tanımlamalar incelendiğinde çocuk kavramının yaş, cinsiyet, biyolojik gelişim dönemi, davranış, bilgi ve beceri bağlamında tanımlandığı görülmektedir. 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na (2005) göre çocuk “daha erken yaşta ergin olsa bile, on sekiz yaşını doldurmamış kişiyi” ifade etmektedir.

İlköğretim birinci sınıf, tipik olarak ilk çocukluk döne­minin sonuna denk gelir.

Geç ergenlik dönemi ise on beş - on dokuz yaş arasında, ergenlerin kariyer seçimini yapmaya başladığı çevreleriyle ilişki kurma becerilerini geliştirdiği döne­me işaret etmektedir.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme

Çocuk hakları, “çocukların yaşları, güçleri, konumları ve içinde yaşadıkları koşullara bağlı olarak haksızlığa uğramalarının kolay olması dolayısıyla, toplumsal tehdit ve sömürüden kurtarılmaları ve uzak tutulmaları amacıyla tüm dünyada geçerli olması gereken kararlar demetidir.''

Yirminci yüzyıl “çocuk” kavramının daha çok tartışıldığı ve tüm dünyada önemli bir belge olarak kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ortaya çıktığı bir dönemdir. Söz­leşmede; çocuğun yaşam hakkı, korunması ve gelişimi bakımından öncelikli bir kurum olarak aile ele alınmıştır.

Çocuk adaletini yetişkin adaletinden ayrı kılan esas, ço­cuğun gelişimi amacıyla korunmasını sağlamak ve cezalandırma yerine rehabilitasyona öncelik verilmesidir.

Çocuk Koruma Kanunu’nun beşinci maddesinde koruyucu ve destekleyici tedbirlerden bahsedilmektedir. Koruyucu ve destekleyici tedbirler, çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir. Söz konusu tedbirlerin yerine getirilmesi ile ilgili olarak;

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı,

Milli Eğitim Bakanlığı,

Sağlık Bakanlığı,

Kamu kurum ve kuruluşlarından söz edilmektedir.

Çocuk Mahkemeleri: Bu mahkemeler “çocuk mahkemesi” ve “çocuk ağır ceza mahkemesi” olarak kurulmuştur. Mahkemeler, hem suça sü­rüklenen çocuklarla ilgili yargılamaları yapmak, hem de Çocuk Koruma Kanunu ve diğer kanunlarda yer alan tedbirleri almakla görevlidir.

Maddi yaşam koşullarının çocuk sağlığına etkisinin araştırıldığı bir çalışmada, çocuk sağlığını tehdit eden en büyük riskin olumsuz ekonomik koşullar olduğu rapor edilmektedir. Yoksulluk çocuğun yaşam kalitesini düşürmektedir. Yoksul bölgelerde yaşayan çocuklar, zengin böl­gelerde yaşayanlara göre daha çok risk altındadır. Çocuğun ekonomik düzeyi, yaşadığı ev, mahalle ve kent bölgesel sınırları belirlemektedir. Görüldüğü üzere sosyal eşitsizlikler çocukların iyilik halinin önünde temel engellerdendir.

Çocukların refah düzeyini artıran sistemlerden ve en önemlilerinden birisi T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca verilen hizmetlerdir.