AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 22

Suç Mağduru Çocuklara Yönelik Çocuk Destek Merkezleri: Kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiilin kendisine karşı işlenmesi sonucu mağdur olan ve bakım tedbiri kararı verilen çocuklardan psiko-sosyal desteğe ihtiyaç duyduğu tespit edilen çocukların temel ihtiyaçlarını karşılamak.

Çocuk Şube Müdürlükleri korunmaya ve yardımcı muhtaç çocuklarla, ilgili yönetmeliğin 8. maddesine göre işlemlerini yürütmektedir. Bu maddeye göre; çocuk polisi, mevzuatın verdiği yetkiye göre; korunmaya muhtaç olduğundan şüphe edilen, ihmal ve istismara maruz kaldığı ihbar edilen, evden veya bulunduğu kuruluştan kaçan, suça maruz kalan, suç işleme eğiliminde olan, sokakta yaşayan, sokakta çalıştırılan, oturduğu yeri haber vermekten aciz, kendini ifade edemeyen, kimliği tespit edilemeyen, buluntu, mülteci ve refakatsiz çocukların;
a. Kimlik tespitini yapmak,
b. Muhafazasını sağlamak,
c. Kanuni mümessillerini araştırmak,
d. Haklarında yetkili idari veya adli makamlarca verilen kararın niteliğine göre ilgili kuruluşa veya kanuni mümessiline teslimini yapmak ile görevlidir.

Fiziksel istismar: Çocuğun anne baba, öğretmen, bakıcı gibi çocuğa bakmakla yükümlü kişiler tarafından gerçekleştirilen dayak atma, yakma, ısırma, sarsma, kaynar suyla haşlanma gibi olaylar sonucunda kaza dışı her türlü yaralanmasıdır.
Fiziksel istismar olarak tanımlanmış suçlar: Çocuğun aç veya susuz bırakılması, uykusuz bırakılması, zor koşullarda çalışmaya mecbur edilmesi gibi ona karşı merhamet ve şefkatle bağdaşmayacak nitelikte kötü muamelede bulunulması (TCK m. 232). Çocuğun bedeninde sigara söndürülmesi veya diğer ağır yaralamalarda bulunmak, günlerce bir odaya kapatmak gibi kötü muamele boyutunun ötesine geçen davranışlara maruz kalması (TCK m. 86, 94, 96, 109).

Ekonomik İstismar: Çocuğun gelişimini engelleyici, haklarını ihlal edici işlerde ya da düşük ücretli iş gücü olarak çalışması veya çalıştırılması “Ekonomik İstismardır”

Çocuklar Açısından Denetimli Serbestlik Uygulanabilecek Hâller
• Hapis cezasının ertelenmesi,
• Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlar,
• Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak,
• Örgüt suçlarında etkin pişmanlık hãli,
• Adli kontrol tedbiri,
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması,
• Koşullu salıverme.

Çocuğa uygulanacak denetimin yöntemi, denetim görevlisince, sosyal incelemeyi yapan uzman veya mahkeme nezdindeki sosyal çalışma görevlisi ile birlikte, görevlendirmeyi takip eden on gün içinde hazırlanacak bir planla belirlenir. Denetim planı hazırlanırken şunlar dikkate alınır:
• Çocuk hakkında alınan tedbirin amacı, niteliği ve süresi,
• Çocuğun ihtiyaçları,
• Çocuğun içinde bulunduğu tehlike halinin ciddiyeti,
• Çocuğun ana ve babası, vasisi, bakım ve gözetiminden sorumlu kimse tarafından çocuğa verilen desteğin derecesi,
• Suça sürüklenmesi sebebiyle tedbir alınmış ise suç teşkil eden fiilin mahiyeti,
• Çocuğun görüşü

Ailesi olmayıp madde kullanan ve sokağa düşmüş ergen ve yetişkin bireylere yönelik 2003 yılına kadar kısa adı UMATEM olan Uçucu Maddeler Araştırma Tedavi ve Eğitim Merkezleri tedavi hizmetleri vermekteydi. 2003’ten sonra madde kullanım yaşının düşmesi ve ailesi olan çocukların da bu tür alışkanlıklar kazanmasının artından yeni yapılanmaya gidilerek sağlık bakanlığı kuruluşları bünyesinde hizmet veren ve kısa adı ÇEMATEM olan Çocuk ve Ergen Madde Bağımlılığı Araştırma ve Tedavi Merkezleri açılmıştır. Ülkemizde çoğu ilimizde olan bu merkezlerin tedavi programı eklektik yaklaşımları içermekle birlikte, daha çok bilişsel davranışçı yönteme dayanmaktadır. Tedavi en az bir ay sürmekte ve çocuğun durumuna göre kalış süresi uzamaktadır. Ergenlerle yapılan bir çalışma olması nedeniyle esnek bir program uygulanmaya çalışılmaktadır. Çocuklar gün içinde hiçbir şekilde boş kalmamakta, sürekli aktif tutulmaya çalışılmaktadır. Bunun amacı, dikkat eksikliği de olan bu çocukların kendisini oyalamayı bilmemesinden kaynaklanan sorunların çıkmasını engellemektir.

SAMBA Programı
Eğitsel faaliyetler için uzun süreli ayıklığın hedeflendiği SAMBA (Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Programı) uygulanmaktadır. SAMBA programı denetimli serbestlikle ortak bir çalışma ile yürütülür. Bu programın amacı: Alkol veya madde konusunda kişinin bilgilenmesini sağlamak, değişim motivasyonunu sağlamak, bulaşıcı hastalıklardan
korunmayı sağlamak ve zarar azaltmak. Yinelemeyi engelleyecek becerileri kazandırmak, öfke ve stresle başa çıkma becerisini öğretmek, etkili iletişim yöntemlerini öğretmek, kişinin alkol/madde kullanımı ile ilgili düşünce hatalarının farkına varmasını sağlamak.

Çocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan sahip olduğu, eğitim, sağlık, barınma, fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi hakları tanımlayan evrensel bir kavramdır.

Çocuk hakları;

Biyolojik kökenini bilme

Sosyal güvenlik 

Eğitime ulaşma

Ayrımcılığa uğramama

İfade özgürlüğü 

Kimliğin korunması

İsim ve tabiiyet

Çocuk bakım hizmetleri

Sağlık ve sağlık hizmetleri

Çocuğun yüksek yararı

Yaşama ve gelişme

Düşünce, vicdan din özgürlüğü

Yirminci yüzyıl “çocuk” kavramının daha çok tartışıldığı ve tüm dünyada önemli bir belge olarak kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ortaya çıktığı bir dönemdir. Sözleşmede; çocuğun yaşam hakkı, korunması ve gelişimi bakımından öncelikli bir kurum olarak aile ele alınmıştır. 1996 yılında Türkiye tarafından kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, taraf devletlerin toplumu oluşturan tüm çocukların yaşam kalitesini artırması, çocuklarla ilgili bilgileri kayıt altına alması, özellikle risk faktörlerine açık çocuk sayısının bilinmesi gerekmektedir. Taraf ülkeler, çocuklarla ilgili işlemlerin denetlenmesi, ailelere ve çocuklara yönelik temel hizmetlerin sunulması konusunda, ülke olarak yükümlülüklerini yerine getirmelidir.

Hayatta kalma hakkı: Çocuğun yaşam hakkını ve var olmak için gereken temel ihtiyaçlarını vurgular. Bunlar arasında beslenme, barınma, yeterli bir yaşam standartı ve sağlık hizmetlerine erişim yer almaktadır.

HAVANA KURALLARI: 

Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları’dır. Genel Kurul tarafından 14 Aralık 1990’da ilan edilmiştir. Çocukların özgürlüğünden yoksun bırakılmayacağı asgari yaş sınırını belirleme, çocuğun insan haklarına saygı gösterme, yetişkinlerden ayrı tutma, kurumlarda çocuğun bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimini ve toplumun üyesi olarak potansiyelini artıracak faaliyet ve programlar oluşturma, bağımsız denetim mekanizmaları oluşturma sorumluluğu vermiştir. Havana Kuralları, kapsamında temel bakış açısı, gözaltında olan veya yargı önüne çıkarılmayı bekleyen çocukların haklarını, çocukların tutuldukları kurumların idaresi ve personele ilişkin düzenlemeleri içerir.

Sulh Ceza Mahkemesi: Sulh ceza mahkemesi tek hâkimlidir ve adliye teşkilatı bulunan her yerde sulh ceza mahkemesi kuruludur. İş durumunun gerekli kıldığı hallerde sulh ceza mahkemesinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Sulh ceza mahkemesi üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dâhil) hapis cezasını veya adli para cezasını gerektiren suçlara ilişkin davalara bakar.

Aile Düzenine Karşı Suçlar: Bir çocuğun soy bağını değiştirmek ya da gizlemek, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olmak suçtur (TCK, 231/1,2). Büyütmek, okutmak, bakmak, gözetmek ya da meslek ve sanat öğretmekle yükümlü olduğu kişi üzerinde, terbiye hakkından doğan disiplin yetkisini kötüye kullanan kişiye bir yıla kadar hapis cezası verilir (TCK, m.232/1,2). Aile olmak nedeniyle kişilere yükümlülükler yükleyen hukuk, bakım, destek olma ve eğitim yükümlülüğünü yerine getirmeyenleri şikâyet üzerine cezalandırır. Bu konularda şikâyet etme koşulu aranmıştır (TCK, m.233/1).

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sunulan kurum bakım hizmetlerinin yanı sıra;
• Koruma altına almadan aile yanında destek,
• Aileye döndürme,
• Evlat edindirme,
• Koruyucu aile yanında bakım sağlama
• Özel kreş ve gündüz bakım evi hizmetleri de sunulmaktadır (Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2015).

Sosyal hizmet uzmanının, çocukları mahkemedeki duruşmaya hazırlama, çocukların görüşleri alınırken yanında bulunma, mahkemenin takdiri ile çocukların görüşlerini alma, boşanma, velayet, kişisel ilişki düzenlemesi, evlat edinme, evliliğe izin davalarında çocuklar ve diğer taraflar ile görüşmeler gerçekleştirme, okul ve ev ziyaretleri yapma gibi görevleri vardır. Ayrıca çocuğa psiko-sosyal destek sağlamak üzere gerekli rehberliği yapmak, çocuğun örselenmemesi için gerekli önlemleri alma görevi bulunmaktadır.

Asliye Ceza Mahkemesi: Asliye ceza mahkemeleri tek hâkimlidir. Asliye ceza mahkemesi sulh ceza mahkemesinin ve ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlara ilişkin davalara bakmakla görevlidir.

Büyüme: Bireyin fiziksel yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen niceliksel değişiklikleri belirtmektedir. Biyolojik olarak bireyin boyunun uzaması, ağırlığının artması, organlarının hacminde görülen değişiklikler olarak ifade edilebilir. Olgunlaşma: Büyüyen organizmanın kendinden beklenen işlevleri yerine getirebilecek fizyolojik güce erişmesidir ve bireyin kalıtsal yapısıyla sınırlıdır.

Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek belli bir kapasiteye sahip olmasıdır. Gelişim görevleri, insanın belli bir gelişim döneminde gerçekleştirmesi gereken davranışlardır.
Gelişim: İnsanın fiziksel, duyuşsal, sosyal ve bilişsel özellikleri bakımından düzenli bir
biçimde büyümesi, gelişmesi ve beklenilen görevleri yapabilecek seviyeye gelmesidir.

Fiziksel Şiddet
Fiziksel şiddet aşağıdaki davranışları içerir;
• İtmek, tokat atmak, ısırmak, boğmaya çalışmak, tekmelemek, yumruklamak, eşya fırlatmak
• Fiziksel kuvvet kullanarak evden çıkmasına veya eve girmesine engel olmak
• İşkence yapmak
• Bıçakla veya silahla tehdit etmek
• Hasta ya da hamileyken gerekli yardımı esirgemek

Doğru cevap C'dir.

Ailenin yoksulluğundan en fazla etkilenen grup çocuklardır. UNICEF tarafından yayınlanan “Dünya Çocuklarının Durumu 2001” raporuna göre yoksulluktan en çok etkilenen, en çok zarar görenler; yaşama, gelişme ve büyüme hakları riske atılanlar, o ailenin en küçük üyeleridir. Doğru cevap D'dir.