AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 2

Koordinasyon Merkezinin Görevleri

Koruyucu aile ve evlat edindirme hizmetinden yararlandırılamayacak çocuklara öncelik tanımak,

Çocuklar arasında cinsiyet, yaş ve kardeş olma durumunu değerlendirmek, aynı evde kalması uygun bulunan en küçük ve en büyük çocuk arasındaki yaş farkının en fazla üç yaş olmasını, seçilecek çocukların kardeş olması durumunda ise yaş farkı aramamak,

Çocuk evine kabul edilen çocuğun uyumu için gerekli mesleki çalışmaları yapmak,

Çocuk evinde bakılan çocukların, çocuk evinden ayrılacak çocuğun, yeni yaşantısına hazırlanması, toplum içinde izlenmesi konusunda gerekli çalışmaları yürütmek,

Çocuk evinde hizmetin verimliliğini artırmak ve personelin çocukların özelliğine uygun davranış geliştirmelerini sağlamak amacıyla çocuk evi personeline eğitim programları ve seminerler düzenlemek,

Çocukların sağlık dosyalarının oluşturulmasını sağlamak,

Çocukların psikolojik, sosyal ve bedensel yönden gelişimlerinin sağlanması amacıyla sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler düzenlemek.

5395 Çocuk Koruma Kanunu’nda, suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuk ‘Suça Sürüklenen Çocuk’ olarak ifade edilmektedir. Aynı kanunda, bedensel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da suç mağduru çocuğu ‘Korunma ihtiyacı olan çocuk’ olarak tanımlamaktadır.

Emniyet Çocuk Şube Müdürlüğü "korunmaya muhtaç olan, ihmal ve istismara maruz kalan, bulunan, evden veya kurumdan kaçan, mülteci, refakatsiz, sokakta yaşayan, sokakta çalıştırılan, oturduğu yeri haber vermekten aciz, hakkında koruma, ıslah ve/veya tedavi tedbiri alınan, suça maruz kalan, suç işlediği şüphesi altında bulunan, kimliği tespit edilemeyen çocuklara yönelik” hizmetleri yürütmekle görevlidir.

Korunmaya ve yardıma muhtaç bir çocuk tespit edildiğinde öncelikle Cumhuriyet Savcısının talimatları alınır ve bu talimatla işlemler yürütülür. Tespit edilen çocukların öncelikle Çocuk Şube Müdürlüğünde görevli bir sosyal çalışmacı bulunuyorsa sosyal çalışmacı tarafından ön görüşmeleri yapılır. Bu görüşmede çocuğun korunmaya ve yardıma muhtaçlık durumu tespit edilmeye çalışılır. Ayrıca herhangi bir suça maruz kalıp kalmadığı araştırılır. Çocuğun bir suça maruz kalmadığı tespit edilirse varsa ailelerine ya da kanuni temsilcilerine bilgi verilir. Daha sonra kanuni temsilcisine teslim edilir. Bu kişilere ulaşılamazsa çocuk Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirilir ve bu kuruma bağlı İlk Kabul Merkezine teslim edilir. Çocuk ile sosyal çalışmacı tarafından yapılan görüşmede çocuğun bir suçun mağduru olduğu ya da herhangi bir suça karıştığı tespit edilirse Cumhuriyet Savcısına bilgi verilerek ve yine savcının talimatları doğrultusunda gerekli adli işlemlerine başlanır.

Gelişimle ilgili temel kavramların bilinmesi çocuk ve ergen gelişiminin daha anlaşılır olması bakımından önemlidir. Temel kavramların doğru, uygun ve açık bir biçimde kullanılması, bireylerde çocuk ve ergen gelişimiyle ilgili ortak bir bilincin oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu nedenle öncelikle büyüme, olgunlaşma, hazır bulunuşluk ve gelişim kavramlarıdır.

Koordinasyon merkezinin görevleri;

• Koruyucu aile ve evlat edindirme hizmetinden yararlandırılamayacak çocuklara öncelik tanımak,
• Çocuklar arasında cinsiyet, yaş ve kardeş olma durumunu değerlendirmek, aynı evde kalması uygun bulunan en küçük ve en büyük çocuk arasındaki yaş farkının en fazla üç yaş olmasını, seçilecek çocukların kardeş olması durumunda ise yaş farkı aramamak,
• Çocuk evine kabul edilen çocuğun uyumu için gerekli mesleki çalışmaları yapmak,
• Çocuk evinde bakılan çocukların, çocuk evinden ayrılacak çocuğun, yeni yaşantısına hazırlanması, toplum içinde izlenmesi konusunda gerekli çalışmaları yürütmek,
• Çocuk evinde hizmetin verimliliğini artırmak ve personelin çocukların özelliğine uygun davranış geliştirmelerini sağlamak amacıyla çocuk evi personeline eğitim programları ve seminerler düzenlemek,
• Çocukların sağlık dosyalarının oluşturulmasını sağlamak,
• Çocukların psikolojik, sosyal ve bedensel yönden gelişimlerinin sağlanması amacıyla sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler düzenlemek.

E seçeneğinde belirtilen ifade ise sosyal çalışmacının görev, yetki ve sorumlulukları arasında yer almaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İhtisaslaşma durumuna göre altı tip Çocuk Destek Merkezi sınıflandırılmıştır. Refakatsiz Sığınmacı Çocuklara Yönelik Çocuk Destek Merkezleri: 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 3. maddesinin birinci fıkrasının (m) bendinde tanımlanan refakatsiz çocuklara, aynı Kanun’un 66. maddesi gereğince hizmet veren merkezler oluşturulmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Çocuk kelimesi Türk Dil Kurumu’nun Türkçe sözlüğünde; “(1) küçük yaştaki erkek veya
kız, (2) soy bakımından oğul veya kız, evlat, (3) bebeklik ile erginlik arasındaki gelişme döneminde bulunan oğlan veya kız, uşak, (4) genç erkek, (5) büyükler arasında daha az yaşlı olan kişi, (6) büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yapabileceği gibi davranan kimse,
(7) belli bir işte yeteri kadar deneyimi ve yeteneği olmayan kimse” anlamlarında ifade edilmektedir (Türk Dil Kurumu, 2016a). Türk Dil Kurumu tarafından yapılan tanımlamalar incelendiğinde çocuk kavramının yaş, cinsiyet, biyolojik gelişim dönemi, davranış, bilgi ve beceri bağlamında tanımlandığı görülmektedir.
5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na (2005) göre çocuk “daha erken yaşta ergin olsa
bile, on sekiz yaşını doldurmamış kişiyi” ifade etmektedir. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi (1989) uyarınca, çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılmaktadır

Çocuk polisi çocuğun suça maruz kalmaması için;
a. Çocukların çalışmaları mevzuatla yasaklanmış umuma mahsus ve umuma açık yerlerde çalıştırılıp çalıştırılmadığını kontrol etmek,
b. Çocuklara satılması mevzuatla yasaklanmış malların kendilerine satılıp satılmadığını araştırmak,
c. Çocukların girmesi mevzuatla yasaklanmış umuma açık yerlere girip girmediklerini araştırmak,
d. Mevzuata aykırı hareket ettiği tespit edilen yerler ve işletmecisi hakkında gerekli işlemlerin yapılması için ilgili birimlere bildirmekle görevlidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Duygusal/psikolojik istismar: Çocuğun ruh sağlığını ve gelişimini bozan, reddetme, aşağılama, tehdit etme, suçlama gibi söz ve davranışlara süreğen olarak maruz kalmasıdır. Sıklıkla diğer istismar biçimlerine eşlik eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ergenlik, gelişim sürecinde çocukluktan ilk yetişkinlik dönemine geçiş dönemidir ve
yaklaşık on – on iki yaşlarından başlayarak on sekiz – yirmi bir yaşlarında kadar devam
eder. Ergenlik, kilo ve boydaki ani artış, vücut hatlarında değişiklik ve cinsel özelliklerin gelişimi gibi hızlı fiziksel değişimler gözlenir. Gelişimin bu döneminde bağımsızlık ve
kimlik arama belirgindir. Düşüncelerin daha mantıksal, soyut ve idealist olduğu görülür.
Aile dışında geçirilen zaman artmaya başlar (Santrock, 2014a, s.17). İlk ergenlik dönemi on iki – on dört yaşları arasında soyut düşünmenin başladığı ve cinsel olgunlaşmanın görüldüğü bir dönemdir ve ilk ergenlik döneminde olan çocuklar anne-babalarından bağımsızlık kazandıkça akranlarıyla ilişkilerini artırmak başkalarıyla daha fazla ait olma duygusu geliştirmek isterler. Geç ergenlik dönemi ise on beş – on dokuz yaş arasında, ergenlerin kariyer seçimini yapmaya başladığı çevreleriyle ilişki kurma becerilerini geliştirdiği döneme işaret etmektedir (Yazgan İnanç, Bilgin, Kılıç Atıcı, 2013, s.71).

Eğitsel faaliyetler için uzun süreli ayıklığın hedeflendiği SAMBA (Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Programı) uygulanmaktadır. SAMBA programı denetimli serbestlikleortak bir çalışma ile yürütülür. Bu programın amacı: Alkol veya madde konusunda kişinin bilgilenmesini sağlamak, değişim motivasyonunu sağlamak, bulaşıcı hastalıklardan korunmayı sağlamak ve zarar azaltmak. Yinelemeyi engelleyecek becerileri kazandırmak, öfke ve stresle başa çıkma becerisini öğretmek, etkili iletişim yöntemlerini öğretmek, kişinin alkol/madde kullanımı ile ilgili düşünce hatalarının farkına varmasını sağlamak.

Gelişim süreci biyolojik, bilişsel ve sosyoduygusal olmak üzere üç temel sürecin birbiriyle olan yoğun bağlantılarıyla devam eder (Santrock, 2014a, s.17). Biyolojik süreçler, bireyin vücudundaki fiziksel değişimlere işaret eder. Anne-babadan kalıtımla geçen genlerin, beyin gelişiminin, boy ve kilo artışlarının, motor beceri gelişimlerinin ve hormonal değişimlerin tümü biyolojik süreçlerdir. Bilişsel süreçler, çocuğun düşünce ve zekâ değişimlerini kapsamaktadır. Sosyoduygusal süreçler ise, bireyin duygularındaki, kişiliğindeki, başkalarıyla ilişkilerindeki ve sosyal çevrelerindeki değişimleri içermektedir. Anne-baba ile olan iletişim, akranlarla olan ilişkiler, sosyal etkinliklerden keyif alma ve cinsiyet rol yönelimi sosyoduygusal süreçlerle ilgilidir (Santrock, 2014b, s.15).

Klinikte çocuklar her hafta bir sorumluluk üstlenmektedir. Tedavi üç ayrı dönemden oluşmaktadır. İlk dönem ilişki kurma dönemidir. Bu dönemde mekâna alışma, kurallarla yaşamayı öğrenme ve tedavi ekibinin madde kullanan çocukla terapötik bir ilişkinin kurulması hedeflenmektedir. İkinci dönem ise değişim dönemidir. Bu dönemde motivasyon kazanma, başa çıkma yetileri, maddeden uzaklaşma sayılabilir. Üçüncü dönem ise geliştirme dönemidir. Bu dönem sosyal rehabilitasyonu, yani topluma geri dönme dönemidir. Tedaviden sonra izlem büyük önem taşımaktadır.

Bu servisteki meslek elemanları (sosyal çalışmacı ve psikolog) hükümlü veya tutukluya kuruma girişte şu hizmetleri vermektedir. Kuruma yeni gelen hükümlü-tutukluyla geçici kabul bölümünde ilk 3 gün içinde ilk görüşme yapılır ve kendisi ve kurumda yürütülen psikolojik hizmetler tanıtılır. Uzmana hangi durumlarda ve nasıl başvurabileceği anlatılır ve genel bilgiler ile varsa daha önce yaşadığı psikolojik rahatsızlıkları ve gördüğü tedaviler, herhangi bir madde bağımlılığı olup olmadığı gibi bilgiler alınır. Elde edilen bilgiler hükümlü-tutuklu tanıma formuna kaydedilir.

Aşağıdaki tablo çocuk haklarının uluslararası metinler bağlamında geçirdiği süreci
görmemiz açısından önem taşımaktadır

1921 Uluslararası Çocuk Koruma Birliği
1924 Cenevre Çocuk Hakları Beyannamesi
1959 BM Çocuk Hakları Bildirgesi
1975 Evlilik Dışında Doğan Çocukların Hukuksal Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi
1979 Uluslararası Çocuk Yılı
1980 Evlilik Dışında Doğan Çocukların Tanınmasına Dair Sözleşme
1985 Pekin Kuralları (Yargılama)
1989 Çocuk Hakları Sözleşmesi (Genel)
1990 Riyad Kuralları (Önleme)
1990 Havana Kuralları (İnfaz)
1996 Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi
1998 Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi
2000 ÇHS Ek Protokolleri
2001 Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşme
2005 BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nin Mağdur ve Tanık Çocukları Kapsayan Adli Olaylara İlişkin
Rehber İlkeler
2007 Çocuk Hakları Komitesi’nin 10 Numaralı Genel Görüşü (Çocuk Adaletinde Çocuk Hakları)
2008 Avrupa Konseyi Çocukların Evlat Edinilmesine Dair Sözleşme (Gözden Geçirilmiş)
2010 Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Çocuk Dostu Adalete Dair Rehber İlkeleri
(2010 – Rev.2011)
2011 Avrupa Konseyi Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi
2012 Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek İletişim Usulü ile İlgili İhtiyari Protokol

Çocuk hakları, kanunen veya ahlaki olarak dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan
sahip olduğu, eğitim, sağlık, barınma, fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürüye karşı korunma gibi hakları tanımlayan evrensel bir kavramdır

Çocuğa uygulanacak denetimin yöntemi, denetim görevlisince, sosyal incelemeyi yapan uzman veya mahkeme nezdindeki sosyal çalışma görevlisi ile birlikte, görevlendirmeyi takip eden on gün içinde hazırlanacak bir planla belirlenir. Denetim planı hazırlanırken şunlar dikkate alınır:
• Çocuk hakkında alınan tedbirin amacı, niteliği ve süresi,
• Çocuğun ihtiyaçları,
• Çocuğun içinde bulunduğu tehlike halinin ciddiyeti,
• Çocuğun ana ve babası, vasisi, bakım ve gözetiminden sorumlu kimse tarafından çocuğa verilen desteğin derecesi,
• Suça sürüklenmesi sebebiyle tedbir alınmış ise suç teşkil eden fiilin mahiyeti,
• Çocuğun görüşü.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler çocuk suçluluğunun önlenmesi amacıyla bazı yönlendirici temel
ilkeleri, çocuk adalet sisteminin uygulanması hakkında asgari standart kuralları ve özgürlüğünden yoksun bırakılmış çocukların korunmasına ilişkin kuralları farklı tarihlerde kabul etmiştir. Bu kurallara ilişkin bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilecektir

RİYAD KURALLARI
PEKİN KURALLARI 
HAVANA KURALLARI

Çocuk adalet sistemiyle yetişkin adalet sisteminin birbirinden ayrı tutulmasının iki önemli tarafı vardır (Baykara Acar,
2013, s.169-173; Mulvey ve Iselin, 2008, s:16):
• Çocuğun, yetişkinlerin kriminal davranışlarına ve olumsuz rol modellerine maruz
kalmasını önlemek,
• Çocuğa yarar sağlayacak müdahalelerde bulunarak suç davranışını hayatlarında
geride bırakmaları ve bunu sürdürmeleri için çocuklara şans tanımaktır