AİLE VE ÇOCUKLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 13

Tanışma/bağlantı kurma aşaması sosyal hizmet uzmanı ve ailenin bir araya geldiği aşamadır.

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi göre 18 yaşından küçük olan herkes çocuktur

Büyüme: Bireyin fiziksel yapısında zamana bağlı olarak meydana gelen niceliksel değişiklikleri belirtmektedir. Biyolojik olarak bireyin boyunun uzaması, ağırlığının artması, organlarının hacminde görülen değişiklikler olarak ifade edilebilir.

Çocuk kelimesi Türk Dil Kurumu’nun Türkçe sözlüğünde; “(1) küçük yaştaki erkek veya
kız, (2) soy bakımından oğul veya kız, evlat, (3) bebeklik ile erginlik arasındaki gelişme döneminde bulunan oğlan veya kız, uşak, (4) genç erkek, (5) büyükler arasında daha az yaşlı olan kişi, (6) büyüklere yakışmayacak, daha çok küçüklerin yapabileceği gibi davranan kimse, (7) belli bir işte yeteri kadar deneyimi ve yeteneği olmayan kimse” anlamlarında ifade edilmektedir (Türk Dil Kurumu, 2016a).

İlk Çocukluk ya da Okul Öncesi Dönem; Bebeklik dönemi sonrasında beş ya da altı yaşına kadar olan gelişimsel dönemi ifade etmektedir ve “okul öncesi yılları” da denilmektedir. Bu dönemde fiziksel, bilişsel ve dil gelişimi hızlı bir biçimde devam eder, küçük çocuklar yeterliliklerini artırırlar ve öz bakımlarını gerçekleştirmeyi öğrenmeye başlarlar. Okula hazır olmayı sağlayan becerileri geliştirir, akranlarıyla oyun oynamak için daha fazla zaman harcarlar. Anne – baba – çocuk ilişkisinin niteliği bu dönemde gerçekleşen toplumsallaşma süreci açısından oldukça önemlidir. İlköğretim birinci sınıf, tipik olarak ilk çocukluk döneminin sonuna denk gelir.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
Çocuk hakları, “çocukların yaşları, güçleri, konumları ve içinde yaşadıkları koşullara bağlı olarak haksızlığa uğramalarının kolay olması dolayısıyla, toplumsal tehdit ve sömürüden kurtarılmaları ve uzak tutulmaları amacıyla tüm dünyada geçerli olması gereken kararlar demeti”dir (Tomanbay, 1999).
Çocuk hakları 18 yaş altındaki bireylerin haklarıdır. Çocukluk, insan yaşamında özel bir
süreç olduğu için çocuklar ve gençler için ayrı bir dizi hak geliştirilmiştir. 20 Kasım 1989’da, Birleşmiş Milletler, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi (ÇHS) kabul etmiştir. Bu sözleşme şu anda devletlerin imzaladığı ve onayladıktan sonra yasal olarak uymaları gereken uluslararası bir antlaşmadır. İnsan haklarının her alanını bir araya getiren ilk bağlayıcı uluslararası yasal belgedir

Hayatta Kalma Hakkı: Çocuğun yaşam hakkını ve var olmak için gereken temel ihtiyaçlarını vurgular. Bunlar arasında beslenme, barınma, yeterli bir yaşam standartı ve sağlık hizmetlerine erişim yer almaktadır.
Gelişme Hakkı: Çocukların tam potansiyellerine erişebilmeleri için neye ihtiyaç duyduklarını özetler; örneğin, eğitim, dinlenme, kültürel faaliyetler, bilgiye erişim, düşünce, vicdan ve din özgürlüğü gibi.
Korunma Hakkı: Çocukların her türlü istismar, ihmal ve sömürüden korunmalarını gerektirir. Mülteci çocuklar için özel koruma, çalışan çocuklar için güvenceler, herhangi biri istismar veya sömürüye maruz kalmış çocukların korunması ve rehabilitasyonu
gibi konuları ele almaktadır.
Katılım Hakkı: Çocukların toplumlarında ve topluluklarda aktif bir rol oynayabilmeleri gerektiğini kabul eder. Bu haklar görüşlerini ifade etme ve yaşamlarını etkileyen konularda söz sahibi olma haklarını da kapsar. Yetenekleri geliştikçe, sorumluluk sahibi
yetişkinliğe hazırlanmaları amacıyla, çocuklara daha çok katılma fırsatının verilmesi gerekir.

HAVANA KURALLARI

Amacı: İnfaz

Bilgi: Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş  Milletler Kuralları’dır. Genel Kurul tarafından 14 Aralık 1990’da ilan edilmiştir.

Kapsamı: Çocukların özgürlüğünden yoksun bırakılmayacağı asgari yaş sınırını belirleme, çocuğun insan
haklarına saygı gösterme, yetişkinlerden ayrı tutma, kurumlarda çocuğun bedensel, zihinsel ve sosyal gelişimini ve toplumun üyesi olarak potansiyelini artıracak faaliyet ve programlar oluşturma, bağımsız denetim mekanizmaları oluşturma sorumluluğu vermiştir. Havana Kuralları, kapsamında temel bakış açısı, gözaltında olan veya yargı önüne çıkarılmayı bekleyen çocukların haklarını, çocukların tutuldukları kurumların idaresi ve personele ilişkin düzenlemeleri içerir.

Çocuk Mahkemesi: Türkiye’de çocuk mahkemelerinin kurulması ilk defa 1979 yılında 2253 sayılı “Çocuk Mahkemelerinin Kuruluş Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun” ile öngörülmüştür. Bu kanun “ceza hukuku ağırlıklı” iken, 2005 tarihli ve 5395 sayılı “Çocuk Koruma Kanunu” hem suç öncesi koruma, hem de suç sonrası güvenlik tedbirleri ile cezalandırma yönlerini birlikte düzenlemiştir. Çocuk mahkemesi tek hâkimden oluşur (ÇKK, m. 25/1).

Çocuk Adalet Sistemi içerisinde sosyal hizmet uzmanının rol ve sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir (Çocuk Adalet Sistemi Çalışanları Eğitim Programı: Hukukçular İçin
Eğitim Kitabı, 2013):
• Görevlendirildikleri çocuk hakkında sosyal inceleme yapmak, hazırladıkları raporları kendilerini görevlendiren merciye sunmak (ÇKK, m.34)
• Suça sürüklenen çocuğun ifadesinin alınması veya sorgusu sırasında yanında bulunmak (ÇKK, m.34).
• Mahkeme veya hâkim tarafından çocuğun sorgusu veya çocuk hakkındaki diğer
işlemler sırasında çocuğun yanında bulunmak üzere görevlendirildiğinde, çocuğa
bu süreçte haklarını öğretmek, yargılama süreci hakkında bilgilendirmek ve kendini güvende hissetmesi, süreci anlaması ve görüşlerini serbestçe ifade etmesi için
ona yardım etmek (ÇKKY, m.13).
• Çocuk Koruma Kanunu kapsamında mahkemeler ve çocuk hâkimleri tarafından verilen diğer görevleri yerine getirmek (ÇKK, m.34).
• Çocuğa psiko-sosyal destek sağlamak üzere gerekli rehberliği yapmak, çocuğun
örselenmemesi için gerekli önlemleri almak (ÇKKY, m.18).
• Suça sürüklenen çocuğun ifadesinin alınması veya sorgusu sırasında adalet mekanizmasının işleyişinden olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla çocuğun yanında
bulunmak, çocuğun hakları ile kendisine yöneltilen suçlama dâhil olmak üzere yargılama süreci hakkında anlayabileceği bir dilde bilgilendirilmesini sağlamak, korunma ihtiyacı olan çocuklar hakkında da benzeri işlemleri ifa etmek (ÇKKY, m.19).
• Sosyal inceleme, gözetim ve denetim yapmasını engelleyen durumların ortaya çıkması halinde durumu derhal görevlendirildikleri merciye bildirerek gerekli önlemlerin alınmasını istemek (ÇKKY, m.19).
• Çocukla ilgili kararların yerine getirilmesinde veya çocuğun kapasitesinin araştırılması ile görevli adli mercilerce tayin edilen uzmanlar dâhil olmak üzere ilgili kurum ve kuruluş yetkilileri ile çocuk hakkındaki kararın amaca ulaşmasını sağlamak üzere işbirliği yapmak ve uzmanlık alanına giren konularda görüşlerini bildirmek suretiyle bu kişilere yardımcı olmak (ÇKKY, m.19).
• İşbirliği yapılabilecek toplumsal kaynakları ve işbirliği olanaklarını araştırmak ve
geliştirmek (ÇKKY, m.19).
• Koruyucu ve destekleyici tedbir kararı verilen çocuk hakkında mahkeme veya çocuk hâkimince kendisine görev verildiği hallerde kararın uygulanması, takibi ve denetimine ilişkin inceleme yapmak (ÇKKY, m.19).

Ebeveynlik Evresi dönemi Duvall’in Aile Yaşam Döngüsü Modelinde dört evreye ayrılmıştır:
Bebekli aileler, okul öncesi dönemde çocuğa sahip aileler, okula giden çocukları olan aileler ve ergenlik çağında çocukları olan aileler. Doğru yanıt B'dir.

Doğru cevap C'dir.

İnsancıl/yaşantısal kuram aile çalışmalarına da uyarlanarak insancıl/yaşantısal aile danışması yaklaşımı ortaya çıkmıştır. İnsancıl aile danışmasının en önemli temsilcisi bir sosyal hizmet uzmanı olan Virginia Satir’dir. Doğru yanıt A'dır.

Doğru cevap E'dir.

Korunmaya Muhtaç Çocuklarla ilgili her türlü bakım hizmeti; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu’nun 3. maddesi (b) bendine göre; muhtaç çocuk;
“Beden, ruh ve ahlâk gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup;
a. Ana veya babasız, ana ve babasız,
b. Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan,
c. Ana ve babası veya her ikisi tarafından terk edilen,
d. Ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karsı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuk, korunmaya muhtaç çocuktur.”

Doğru cevap C seçeneğidir.

Danışmanlık tedbiri; çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye yönelik tedbirlerdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Çocukları toplumdan ve (var olduğu takdirde) ailelerinden soyutladığı için uygun bulunmayan Kışla Tipi Kurumda; çocukların hem bakımlarının hem de mesleki eğitimlerinin bir arada gerçekleştirildiği büyük binalar inşa edilmektedir. Çok sayıda çocuğun barındığı bu kışla tipi yapıların ortaya çıkardığı çok sayıdaki sakıncalar nedeniyle bu tür hizmetler zamanla daha küçük ve sevimli binalarda sürdürülmeye başlanmıştır. Artık bu tür kurumlar dönüştürülmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.