AİLE SOSYOLOJİSİ

Ataerkil Aile yapısı post-modern çağın bir ürünü değildir.

Modern ailenin ortaya çıkmasında uzun süreli ve sosyal etkileşimin güçlü olduğu birincil ilişkiler bakın değildir.

Demografik dönüşüm kuramına göre 1.aşamada yüksek doğum ve ölüm oranları gerçekleşir.

Aileye özgü kültürel pratikler aile yapısında toplumsal değişimlerden en az etkilenenidir.

Kağıtçıbaşı'nın araştırmasına göre çocuğun ekonomik, psikolojik ve sosyal olmak üzere üç farklı değer türü tanımlanmıştır. Çocuğun ev işleri yapması çocuğa ekonomik değer atfedilmesini anlatır.

Erkek çocuğa tercihin düşük olması Bağımsızlık Aile modelinde görülür.

Geleneksel Karşılıklı Bağımlılık Modelinde toplumsal ve ailesel düzeyde tipik bir ilişkisellik kültürü vardır.

Çekirdek Aile

Doğurganlığın düşük olması

Akraba Olmayan

Türkiye’de orta sınıfın büyümesi, göç, sağlıksız kentleşme, yoksulluk, küreselleşmenin kültürel etkileri gibi büyük çaplı sosyal gelişmelerin Türk aile yapıları üzerindeki etkileri, 1990’lı yıllarda iyice görünür hâle gelmiştir. Bu tarihten sonra, Türkiye’deki aile yapısı ve aile yaşantısı değişimlerini yakından takip etmek üzere geniş çaplı sosyal araştırmalar gerçekleştirilmektedir. 

Modernlik; endüstrileşme, kapitalizm, kentleşme, sekülerleşme, demokrasinin yayılması ve üretim yöntemlerinde bilimsel ölçütlerin kullanılmasını içeren bir dizi toplumsal süreçten oluşmaktadır (Giddens ve Sutton, 2016: 29). 

Modernlik, tarımsal üretimin esas olduğu geleneksel toplum yapısından, endüstri üretiminin esas olduğu modern toplum yapısına dönüşümü ifade eder. 

Bu sırada modernliğin bir diğer sonucu olan hızlı nüfus artışı da tarımda istihdam olanaklarını daraltmıştır. 

Demografik değişimler, aile ilişkilerini ve bu ilişkilerin oluşturduğu ağlarda yer alan bireylerin rollerini çeşitli şekillerde etkiler. Örneğin, doğurganlık oranlarının azaldığı dönemde dünya gelen kişilerin, geçmiş kuşaklara nispetle, ailelerinde daha az sayıda kardeşleri olacaktır. Bu durum, bu kişileri diğer akrabalarıyla olan ilişkilerini ve bağlarını güçlendirmeye yöneltebilir. Benzer bir durum hiç çocuk ya da torun sahibi olmayan kişiler için de geçerlidir. Evliliklerin boşanma ile dağılması, sadece birlikte yaşayan kişilerin birbirinden ayrılmaları anlamına gelmez. Bu süreçte ayrılan kişilerin bağlantıda olduğu ve destek aldığı eşi tarafından akraba sayıları da azalır. Doğurganlık ve ölümlülük oranlarının azalmasıyla ailelerin yaşlı (65 ve daha yukarı yaş) ve çok yaşlı (80 ve daha yukarı yaş) üyelerinin sayısı artar. Ailenin daha genç üyeleri ve genellikle de kadınlar, bu kişilerin bakımı ve bu kişilere ilişkin diğer sorumlulukların yerine getirilmesi konusunda sorumluluk üstlenirler. Yaşlı kişilerin çocukları ve genç akrabaları arasındaki ilişkiler, bu sorumlulukların nasıl ve ne şekilde yerine getirileceğine yönelik uzlaşmaya bağlı olarak yeniden şekillenebilir. Demografik gelişmeleri etkileyen göç unsuru da aile ağı içinde etkileri uzun süren değişimler meydana getirir (United Nations Economic Commission for Europe (UNECE), 2010: 6-7). 

Bebek ve çocuk ölümlülük oranlarının yanı sıra, yetişkin yaşlardaki ölüm oranlarının azalmasıyla birlikte, 65 ve daha yukarı yaşlara daha fazla sayıda kişi ulaşır. Nüfusta yaşlı bağımlılık oranları geçmişe göre artar. 

Nüfus projeksiyonlarına göre 21. yüzyılın ortasında dünya nüfusunda her 6 kişiden biri yaşlı olacaktır. 

Ataerkillik: Toplumun kurum ve alanlarının tümünde ya da bazılarında erkeklerin kadınlar üzerindeki sistematik hâkimiyetidir. Günümüzde modern sosyolojide feminist kuramlar toplumlarda erkek egemenliğinin devamının ne şekilde sağlandığını açıklamada öncü olmakta ve buna ilişkin yeni kavramlar geliştirmektedir (Giddens and Sutton, 2016:195). 

1990’lı yılların sonunda bir kadının doğurgan olduğu dönem boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısı 2,6 iken günümüzde doğurganlık nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,1 civarındadır. 

Türkiye’de göç eden nüfus sayısal olarak artmaya devam etmektedir. 2007-2008 yılları arasında göç eden nüfus 1,9 milyon iken 2018-2019 arasında 2,3 milyon kişiye yükselmiştir.