AİLE SOSYOLOJİSİ

Geriatri yaşlı hastaların tedavisi ve rehabilitasyon çalışmalarını ve yaşlılıkta ortaya çıkan hastalıkları çalışırken, gerontoloji yaşlılara bütüncül bir yaklaşımla yaşamın her alanına yönelik günlük yaşamın sürdürülmesi, sosyal ilişkiler, bakım ve bakım evinde yaşam koşulları aktif yaşlanma ve özellikleri gibi bir çok durumunu ele almaktadır.

Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının %10’u geçmesi nüfusun yaşlanmasının bir göstergesidir. Nüfusun yaşlanmakta olduğunu gösteren başka göstergelerde bulunmaktadır. Bunlar “ortanca yaş” ve “yaşlı bağımlılık oranı”dır. Ortanca yaş, bir ülke nüfusu yaşa göre küçükten büyüğe doğru sıralandığında tam ortadaki yaştır. Yaşlı bağımlılık oranı, çalışma çağındaki (15-64 yaş arası) yüz kişiye düşen yaşlı sayısını ifade etmektedir.

Dünya nüfusunu etkileyen dört büyük unsur bulunmaktadır. Bunlar nüfusun artması, nüfus yaşlanması, kentleşme ve uluslararası göçtür. Bunların her biri gelecekte sürdürülebilir kalkınma üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmaya devam edecektir. Nüfus yaşlanması insanın başarı hikayesidir. Halk sağlığı, tıp, ekonomik sosyal gelişme, hastalık kontrolü, kazalardan korunma, prematüre doğum ve düşüklerin azaltılmasının bir yansımasıdır.

Cicero (M.Ö. 106-43) ise yaşlılığa özel bir yer vermiştir. “İhtiyarlık” adlı eserinde yaşlılığı ayrıntılı
bir şekilde çalışmıştır. İlk çağda yaşlılık dönemine ulaşmak toplumun geneli için alışılmış bir durum
olmamış, tanrının özel kişilere verdiği bir ayrıcalık olarak değerlendirilmiştir.

Aile Konvoyu: Birden çok kuşağın bir arada oluşundan ortaya çıkan ilişkiler sistemidir.

En küçük çocuk da evlendikten sonra orta yaş dönemini tamamlamak üzere olan çift için artık evleri
“boş yuva” hâlini almıştır. Yaşlı karı-koca için sosyal olarak ailenin görevi yerine getirilmiştir. Çocukların yuvadan ayrılması yaşlı çiftlere zor gelebilir. Bu durum gerontolojide “boş yuva sendromu” olarak tanımlanır. Boş yuva sendromu, çocukları evden ayrılmış olan çiftin çocukları
tarafından terk edilmişlik, görevini tamamlamış olmak, çocuk bakım yüklerinin hafiflemesi, yıllar
sonra eşlerin birbirlerini yeniden keşfetme heyecanı gibi değişik duygular hissetmesidir. Boş yuva dönemi modern çekirdek ailede gelişen bir süreçtir.

Kuşaklararası çatışma sadece modern zamana, günümüze ait değildir. Kuşaklararası çatışma her
dönemde ve toplumda görülebilir. Geleneksel toplumda sosyal değişmenin yavaş oluşu kuşaklar
arasındaki ilişkiyi fazla etkilemezken, modern toplumda hızlı toplumsal değişme kuşakların birbirinden farklılaşmasına ve birbirini anlamaz hale gelmesine neden olmuştur. Sosyolojik yönüyle kuşak çatışması bir anlamda geleneksel değerlerle modern değerlerin çatışmasıdır. Ebeveynler
ve çocukları arasında eğitim, beğeniler, toplumsal beklentilerin yerine getirilmesi ve normatif kurallara uyma konularında sorunlar, çatışmalar çıkması beklenen bir durumdur.

Yaşlı istismarı, yaşlıyı tehdit eden ona zarar veren her türlü davranışı içermektedir. Psikolojik, bedensel, ekonomik ve sosyal yönlerin herhangi biri yönünden tehdit altında olması yaşlının istismar edilmesi demektir. Örneğin bilerek sağlığını bozacak yiyecekler vermek, rızasını almadan yaşlının parasını kullanmak ya da tuvalet ihtiyacını azaltmak için aç ya da susuz bırakmak istismar etmektir. Her türlü ihtiyaçlarının gereği gibi karşılanmaması, zorunlu ihtiyaçlarına duyarsız kalınması ise ihmal edilmesi demektir.

Evde bakım, ev halkının gündelik hayatı içinde herhangi bir özellik ve profesyonellik taşımayan,
devletten herhangi bir destek almadan gerçekleşen bakım şekli olarak anlaşılabilir. Ancak evde bakım, bireyin yaşadığı yerde ve ihtiyacına uygun koruyucu bakım tedavi ve rehabilitasyon ile sosyal bakım hizmetlerini kapsamaktadır. Son yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerde yaşlı bakımının
kurumlara veya ev dışına taşınması yerine yaşlının evinde “yerinde bakım” anlayışı çerçevesinde
profesyonel hizmeti yaşlının ayağına götürmek ve bakımla ilgili kişileri ücretlendirmek biçimine dönüşmektedir.