Türkiye’de Aile Yapısı ve Kültürü

Modernlik, öncelikle ve en belirgin şekilde 19. yüzyılda sanayi toplumuna dönüşen Batı ve Kuzey Avrupa ile Kuzey Amerika’da ortaya çıkmıştır.

Modernlik, tarımsal üretimin esas olduğu geleneksel toplum yapısından, endüstri üretiminin esas olduğu modern toplum yapısına dönüşümü ifade eder.

Ayrıca, aileler kentsel alanlarda çocuğun sosyal statü edinebilme yolunun eğitimden geçtiğini fark ederek; bu alana yatırım yapmaya başlarlar. Böylece modern kentlerde çocuk sahibi olmak birçok nedenden dolayı aileleri ekonomik açıdan zorlar.

Ataerkillik: Toplumun kurum ve alanlarının tümünde ya da bazılarında erkeklerin kadınlar üzerindeki sistematik hâkimiyetidir.

Sosyolog Anthony Giddens (2012; 143), kültürel ve toplumsal yaşama ilişkin küresel değişimlerin aile yapıları üzerine etkilerini şu şekilde özetlemektedir:

1. Geniş aileler ve diğer akraba gruplarının etkileri azalmaktadır.
2. Eşini özgürce seçme yönünde eğilim yaygınlaşmaktadır.
3. Kadın hakları daha geniş toplumsal kesimlerce benimsenmektedir. Evlenmelerde ve aile içinde karar alma süreçlerinde kadınların etkinliği artmaktadır.
4. Akraba evliliği azalmaktadır.
5. Cinsel özgürlük ve cinsel yönelimler konusunda serbestlik yaygınlaşmaktadır.

6. Çocuk haklarının genişletilmesi konusunda genel bir eğilim vardır.

Türkiye’de göç eden nüfus sayısal olarak artmaya devam etmektedir. 2007-2008 yılları arasında göç eden nüfus 1,9 milyon iken 2018-2019 arasında 2,3 milyon kişiye yükselmiştir. Göçlerin yönü dikkate alındığında, günümüzde Türkiye’de iç göç daha ziyade şehirden şehire doğru göçler şeklindedir. Köyden şehi­re, şehirden köye ve köyden köye doğru olan göçlerin payı ise azalma eğilimindedir.

Hiç evlenmemiş kadınların oranı yaşla beraber hızla düşmektedir; bu oran 15-19 yaş ergenler için yüzde 95 iken, 20’li yaşların sonlarındaki kadınlar için yüzde 26’dır. Otuzlu yaşlardan sonraki kadınların ise sadece yüzde 5’i hiç evlenmemiştir

Toplam Doğurganlık Hızı: Bir kadının, belirli yaşa özel doğur­ganlık hızlarını takip edeceği var­sayımı altında, doğurganlık çağı olan 15-49 yaş grubu boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sa­yısıdır.

Kaba Evlenme Hızı: Belli bir yıl içinde her 1000 nüfus başına düşen evlenme sayısıdır

Türkiye’de erkekler için eş tercihlerinde önemsenen özelliklerin başında evlenecekleri kişinin ilk kez evlenecek olması gelmektedir.

Kadınlar açısından ise evlenecekleri kişinin bir işinin olması eş tercihinde aranan en önemli özelliktir.

Toplam resmi evlenmeler içerisindeki akraba evlilikleri illere göre incelendiğinde; 2019 yılında top­lam evli bireyler içerisinde son evliliğinde akraba evliliği yapmış 16 ve üzeri yaştaki bireylerin oranının en fazla görüldüğü il, %20,8 ile Mardin oldu. Bu ili, sırasıyla %18,2 ile Şanlıurfa ve %17,2 ile Diyar­bakır izledi.

Simetrik Aile: Bu aile yapısında, ailelerde erkekler ve kadınlar farklı türde görevleri yerine getirebilir. Fakat cinsiyetler arasında ev içi iş bölümü daha eşitlikçi şekilde gerçekleştirilir

Gini Katsayısı: Kişisel gelir dağılımını ölçmek için yaygın olarak kullanılan bir dağılım ölçüsüdür.

P80/P20: Toplumun en zengin yüzde 20’sinin gelirinin en yoksul yüzde 20’sinin gelirine oranıdır.

Yoksulluğun aile yapıları üzerin­deki belli başlı olumsuz etkileri arasında; aile bireylerinde sağlık sorunlarının ortaya çıkması, kadının ve özellikle de çocukların uygun olmayan ortamlarda çalışması, çocukların eğitimden uzaklaşması, ailenin kötü ortamlarda yaşaması, eşler arasındaki ilişkilerin bozulması, aile içi şiddet, suça eğilim, ailenin parçalanması, toplumsal çevre ile ilişkilerin bozulması ve ruh sağlığının bozulması sayılabilir

Çocuğun ekonomik değeri (maddi fayda, ekono­mik fayda) öncelikle eve ekonomik açıdan gelir ge­tirmesi ve katkı yapması, çocuğun ev işleri yapması ve yaşlılıkta anne ve babasına bakım sağlamasını ifade eder. Çocuğun psikolojik değeri, çocuğun eve neşe vermesi, duygusal açıdan doyum sağlaması ve anne-babaları birbirine yaklaştırması olarak düşü­nülmektedir. Son olarak, çocuğun sosyal değeri ise ailenin devamlılığını sağlaması, ebeveyne toplum­sal başarı ve itibar algısı vermesi gibi unsurları anla­tır.

Hanehalkı: Aile kavramına benzemek­le birlikte özünde ayrı anlamlara gelen bir kavramdır. Hanehalkı üyeleri aynı evde birlikte yaşayan, yetişkin bir kadını veya er­keği hanehalkı reisi/sorumlusu olarak kabul eden, evdeki eşyaları ve olanakları paylaşan ve akraba olan ya da akrabalık bağı bulun­mayan kişi ya da kişilerdir.

Geçici geniş aile: Hanehalkı reisi ve/veya eşi, evlenmemiş çocuğu veya çocukları, hanehalkı reisinin veya eşinin annesi ve/veya babası ile varsa diğer akrabalar yer alabilir.

Dağılmış aile: Bu aile tipinin temel karakte­ristiği hanehalkı biçiminde evli bir çiftin yer almamasıdır. Dolayısıyla ölüm, boşanma ve ayrı kalma gibi demografik olayların etkisiy­le çiftlerden her ikisinin veya birinin olma­yışıyla dağılmış aile olarak adlandırılan tip oluşmaktadır. Örneğin, tek kişi yaşayanlar veya tek ebeveynli aile bu gruba girmektedir.

Çekirdek aile: Evli bir çift ve varsa evlenmemiş çocuklardan oluşan bir hanehalkı kompozisyonuna karşılık gelmektedir.