Aile Kuramları

Macionis’in (2012) belirttiği üzere aileler, birbirlerine bakabilmelerinin temini için insanları bir araya getiren toplumsal bir kurumdur. Bu niteliğiyle aile bütün toplumların ortak unsurlarındandır. Bütün toplumlarda var olmasına rağmen ailenin ne anlama geldiği ve aileden ne anlaşıldığı da tarih boyunca değişime maruz kalmış ve kültürden kültüre farklılık göstermiştir.

Aile olgusunun tarihsel, kültürel, politik, psikolojik vb. boyutlarının hepsini kapsayan bir kuram geliştirilmesi elbette mümkün değildir. Aynı zamanda ailenin açıklanışını etkileyen en önemli faktör ise toplumsal değişmedir. Olabildiğince uzun bir zamandan bu yana insanlık ailelere sahiptir ve aileler diğer toplumsal kurumlara nazaran daha hızlı değişim göstermektedir.

Marshall'a göre aile; kan, cinsel ilişki ya da yasal bağlarla birbirlerine bağlı olan insanlardan oluşmuş, mahrem ilişkilerle örülü bir gruptur.

Aile; yakın olan iki veya daha fazla bireyin birlikte yaşadığı ya da bir mekânı paylaştığı, bazı duygusal bağların kurulduğu, birbirleriyle ilgili sosyal durumlar, roller ve görevlerin üstlenildiği, sevgi, ait olma duygularının paylaşıldığı toplumsal bir birimdir.

Her aile küçük bir toplumsal sistemdir; Her ailenin
kendine özgü kültürel değerleri, ilkeleri bulunur;
Her ailenin bir yapısı vardır; Her ailenin bazı temel
fonksiyonları vardır; Her aile yaşam döngüsündeki
evreler boyunca hareket etmektedir.

Aile kuramları sosyoloji, kültürel antropoloji, psikoloji, psikiyatri ve kültürlerarası psikoloji disiplinleri kapsamında geliştirilmiştir.

Klasik dönemdeki sosyolojik yaklaşımlarda evlilik, ebeveynler ve çocuklar, aile, akrabalık ve toplum, kürtaj, ensest, eş seçimi ve boşanma gibi temel kavramlar üzerinde durulmuştur

Marksist yaklaşım, ekonomik kaynakların toplumsal gücü nasıl belirlediğini açıklayan ekonomik determinizm ve sınıf mücadelesi bağlamında aileyi ele almıştır.

Aile sosyolojisi açısından 1950 sonrası dönemde ise kuramların oluşumunda üç ayrı dönem ayırt etmek mümkündür; 1) Kavramsal çerçeve çalışmaları (1950-1966); 2) Formel teori inşası (1967-1979) ve 3) Çoğulculuk (1980 ve sonrası)

Modern endüstri toplumlarında çekirdek aile, akrabalık ve soy bağlarından ve topluluktan soyutlanmış durumdadır ve bu nedenle aşırı yüklenmiş elektrik devresi gibidir aile. İzole olmuş ailede herkes birbirinden çok daha fazla şey talep etmektedir

1. Ampirik Genellemeler
2. Nedensel Modeller
3. Orta Ölçekli Kuramlar
4. Formal Önerme Kuramları
5. Analitik Tipolojiler
6. Kavramsal Çerçeveler
7. Meta Teoriler

İşlevselciler, aileyi etkileyen iç ve dış güçleri içine alan aile süreçlerini anlamaya çalışırlar ve üretim, çocukların sosyalizasyonu, fiziksel gereksinimlerin karşılanması ve ekonomik fonksiyon gibi ailenin gösterdiği temel fonksiyonları tanımlamayı hedeflerler.

İşlevselciler ailenin temel işlevlerini şu şekilde sıralarlar: 

1. Toplumsallaştırma,
2. Cinsel etkinliğin düzenlenmesi,
3. Sosyal yerleştirme ve
4. Maddi ve duygusal güvenlik. 

Çatışma kuramcılarına göre aile güç, hâkimiyet ve çatışmanın hedefi olan bir toplumsal kurumdur. Aile, toplumsal eşitsizliğin doğurduğu sorunları yoğun bir şekilde deneyimlemektedir ve aileler toplumda güçlü gruplar tarafından kontrol edilen kıt kaynaklar için yarışmak durumundadırlar. Bu çerçevede aile, içsel çıkarlar açısından çatışmalarla doludur dolayısıyla kurumsal düzenlemelerle ailede kaynakların eşitliğini sağlayıcı tedbirler alınmalıdır.

Sembolik etkileşimcilik aynı zamanda aileyi, kapalı ve otonom sistemler olarak değil, kendisini çevreleyen toplumla duygusal bir bağlılık içinde resmetmiştir. Ailenin toplumsal örgütlenmeyi etkileyen yapısal ve kültürel değişimlerden bağımsız ele alınamayacağı üzerinde durmuştur.

Burgess, aile yaşamının, karı koca, ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkiyi sürdürmeyi sağlayan etkileşimlerle inşa edildiğini belirtmekte ve aile üyelerinin her birinin kendi kimliğini günlük aile yaşamındaki iletişimden türetebileceğini savunmaktadır.

Farklı feminizm türleri olmakla birlikte feminist yaklaşımların hepsi de çatışmacılar ve işlevselciler gibi ancak daha eleştirel bir nitelikte aileyi analizlerinin merkeze koyarlar ve çatışmacılar gibi ailenin toplumdaki eşitsizliği sürdüren özelliklerine odaklanırlar.

Doğrudan aileyi analiz etmek üzere geliştirilen kuramlardan olan aile gelişim kuramı temel olarak ailelerin zaman içinde nasıl değiştiklerine, aile evrelerine ve her aile evresinde neler olup bittiğini açıklamaya odaklanmıştır. Aile gelişiminin daha dinamik varyasyonları bile süreç de dikkate alınmasına rağmen hâlâ aşamalara ve yapıya odaklanmaktadır.

Genel sistemler kuramından hareketle sistem yaklaşımı bütüncül, amaca yönelmiş, kendi kendini sürdürme ve kendini inşa etmeyi vurgulayan bir aile bakışı sağlar. Ailenin organize olmuş bütünsel türlerinden yola çıkarak karmaşık davranışlar açıklanmaya çalışılır. Bu çerçevede her bir aile üyesini biricik ve ayrı bir alt sistem olarak düşünülmesini de vurgular.

Psikanalitik kuram; genel olarak aileyi, insanın psikolojik boyutlarının biçimlendiği, cinsiyet kimliklerinin kazanıldığı ve özellikle babanın içselleştirilmesi yoluyla toplumsala ilişkin yasanın benimsendiği bir evren olarak belirlemektedir. Aile, bir yandan bireysel dünyanın üretimini gerçekleştirirken bir yandan da uygarlığın değerler bağlamında yeniden üretimin sürecine katkı sağlamaktadır.