AİLE SAĞLIĞI

Engellilik; normal bir kişinin bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinden belirli bir oranda ve sürekli olarak kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu kişinin normal yaşam gereklerine uyamama durumudur.

Genel olarak dil bozuklukları dili anlama algılama, duygu ve düşünceleri formüle edememekten kaynaklanan bozukluklardır. Nedenleri ise anatomik (yarık damak ve dudak, larenjektomi vb), fizyolojik (müsküler distrofi vb), nörolojik (serebral palsi, parkinson vb), biyokimyasal (anoxia vb), psikolojik/psikiyatrik, gelişim sürecindeki aksaklıklara bağlı (öğrenme güçlüğü, okuma güçlüğü vb), olumsuz çevresel etmenlere bağlı, hiçbir nedene bağlanamayan ya da karmaşık nedenlere bağlı (zihin engeli vb) olabilir.

İşitme kayıplarının sınıflandırılması konusunda da şu ayrım dikkati çeker:1- İletim tipi işitme kaybı: Dış kulak yolu ve orta kulak kaynaklı patolojiler nedeniyle oluşan işitme kaybıdır.2- Sensörinöral işitme kaybı: İşitme kaybı koklea ve daha sonraki bölümleri içeriyorsa sensorinöral işitme kaybı olarak tanımlanır.3- Mikst (karışık) işitme kaybı: İletim ve sensörinöral işitme kayıplarının bir arada görülmesidir. 4- Santral işitme kaybı: Problem beynin korteks adı verilen bölgesindedir. 5- Fonksiyonel/organik olmayan işitme kaybı: Kişinin herhangi bir nedenle işitme kaybı var gibi davranması ya da gerçekten işitme kaybının olduğuna inanması ile ortaya çıkan durumdur.

Yaşlılığa bağlı olarak ortaya çıkan işitme bozukluklarına “Presbikuzi” denilmektedir. Bu kişilerin en çok yakınmaları sorunun şiddetine göre, gelen sesi duydukları; ancak anlayamadıkları şeklindedir. Presbikuzili hastaların rehabilitasyonunda ilk uygulama genel olarak uygun işitme cihazı kullanımıdır. İşitme cihazı kullanımı işitme kaybının yol açtığı negatif etkileri ortadan kaldırır ve kişinin yaşam kalitesini artırır.

IQ düzeyine göre sınıiandırılacak olursa; hafif düzeyde zihinsel gelişme geriliği IQ düzeyi 50-55 ile yaklaşık 70 arası olanları, orta düzeyde zihinsel gelişme geriligi 35-40 ile yaklaşık 50-55 arası olanları, ağır düzeyde zihinsel gelişme geriliği 20-25 ile yaklaşık 35-40 arası olanları, ileri düzeyde zihinsel gelişme geriliği ise 20-25’in altında olanları tanımlamaktadır.

Ölümü yaklaşan hasta ve ailesinin içinde bulunduğu süreç literatürde “terminal dönem” olarak adlandırılır. Diğer bir deyişle “terminal dönem”, hastanın hastalıgının geri döndürülemez olduğunun farkına varmasıdır. Bu dönemde hastalar ölümün yaklaştığını bilirler ve genellikle terk edilme, bedensel değerini kaybetme ve ağrıdan korkarlar. Bitirilmemiş işler, bakımdan yoksun kalan çocuklar ve kayıplara bağlı keder hastada kaygı oluşturur. Hasta, içinde bulunduğu durumu kendi yetersizliğinin bir sonucu gibi görerek suçluluk duyar.

Dünya Saglık Örgütünün 2010 yılı verilerine göre dünya genelindeki ölümlerin sebebini en çok bulaşıcı olmayan kronik hastalıklar oluşturmaktadır.

Kronik hastalıklar genel olarak şu başlıklar altında sıralanabilir: Metabolik hastalıklar (Diyabet), Kas iskelet sistemi hastalıkları (Juvenil romatoid artrit, osteoporoz), Nörolojik hastalıklar, Kan hastalıkları (Eksikliklere bağlı kansızlıklar, pıhtılaşma bozuklukları vs), Kalp hastalıkları, Hipertansiyon, Onkolojik hastalıklar (Lösemiler, lenfoma, akciğer kanseri vs), Solunum hastalıkları (Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, Astım, Kistik fibrosis), Diğer (Bulaşıcı sarılık, AIDS ve HIV).

Kronik hastalıklar sıklıkla ilerleyici, genellikle de fiziksel, psikolojik ve gelişimsel bozukluklara eşlik etmektedir. Kronik hastalık süreci göreceli olarak stabil (sabit, değişken olmayan) olabilir ya da remisyon (hastalık belirtilerinin sönmesi) ve rekürrens (hastalığın geri dönmesi) dönemleri görülebilir. Bu kişiler geleceğin belirsizliği, hastalığın tekrarlaması, ilerlemesi ve ölüm olasılığı ile karşılaşabilirler.

Komplikasyon: Bir hastalığın gidişi sırasında, hastalığa eklenen ve hastalığı ağırlaştıran tablodur.

Hasta-hekim ilişkisinde etkili unsurlar; hastanın yaşı, cinsiyeti, eğitim düzeyi, sosyokültürel özellikleri, kişilik yapısı, psikolojik durum şeklinde özetlenebilir.

Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yapılan araştırmaya göre (2003) ülkemiz nüfusunun yüzde 12’si engelli kişilerden oluşmaktadır. Engellilik, doğuştan ve kazanılmış olarak iki ana grupta toplanabilir. Doğuştan olan engellilikte doğum öncesi, doğum sırası ve anne ile ilgili faktörler belirleyicidir.

Konuşurken “görmek” ya da “kör” gibi kelimeleri kullanmaktan çekinilmemek ve hastanın yanından ayrılacağı zaman hasta sözlü olarak bilgilendirilmelidir.

“Artikülasyon”, sesin gırtlak üstü düzenekte yer alan organlar yardımıyla konuşma sesleri olarak şekillendirilip üretilmesidir, Artikülasyon bozuklukları nedenleri; konuş-mada yer alan organlardaki yapısal bozuktular, işitme engeli, zekâ engeli, gelişim etkileri ve yanlış öğrenmedir.

Eğer hasta sizi anlamadıysa konu tekrar edilmeli, tekrarlarda da mümkünse aynı cümle kullanmalıdır, Çünkü kelimeleri değiştirmek hastalarda karışıklığa yol açar.

Sensörinöral işitme kaybı: İşitme kaybı koklea ve daha sonraki bölümleri içeri¬yorsa sensorinöral işitme kaybı olarak tanımlanır.

Eğer birey söylenen kelimeleri anlamamışsa sağlık çalışanı mesajı tekrarlarken aynı cümleyi tekrar etmek yerine farklı kelimelerle yeni bir cümle kurmalıdır; çünkü duyma yetersizliği olan hastalar söylenilen kelimeleri anlamak için dudak hareket¬lerini okumaya gereksinim duyarlar ve bazı basit kelimeleri daha iyi okuyabilirler.

Zihinsel engelli bireyle iletişim kurarken fiziksel uyaranlar (oyuncaklar, resimler, sesler vb), duygusal (göz göze gelme, okşama, dokunma vb.) ve sözel iletişim (konuşma, çevresi ve çevresindekileri tanıtıcı bilgi verme vb.) kullanılabilir. Konuşurken verilen mesajların anlamlı, basit, özel ve dikkatle seçilmiş olmasına özellikle dikkat edilmelidir.

Kanser hastalarında tanıyı reddetme, reaktif depresyona girme, başına gelen bu kötü olay nedeniyle çevresini suçlama gibi sorunlar görülebilmektedir. Hastalığın ilerlemesi ile birlikte ölüm korkusunun hâkim olduğu dönemde hastalar sağlık çalışanlarının ve özel¬likle hekiminin yeterince ilgilenmediği düşüncesine kapılıp suçlayıcı tavır takınabilmektedirler.

Dünya Sağlık Örgütünün 2010 yılı verilerine göre dünya genelindeki ölümlerin sebebini en çok bulaşıcı olmayan kronik hastalıklar oluşturmaktadır.