AİLE SAĞLIĞI

Bir hastalığın seyri hakkında öngörüyü, tahmini ve iyileştirme şansı olup olmadığını, hastalığın seyrini ve ne kadar süre devam edeceğini tahmin etmeye prognoz denir.

Tedavi birimlerine yalnız gitmek istemeyen hastalar kronik hastalığı olandır. Akut hastalığı olanlar değildir.

Hastanın durumunu ve prognozunu basit bir dille açıklamak hekim-hasta yakını iletişiminde ilk adımdır.

Duyacağı yanıttan korkan hasta yakını soru sormaktan kaçınır.

Araştırma bulgularına gör, eğer hekim kesintiye uğramadan dikkatini ilk 60 saniye hasta yakınına yönlendirirse görüşme süresince anlamlı bir zaman dilimi geçirdiğine yönelik olumlu bir etki yaratır.

Tedavi ve bakım sürecine ilişkin seçeneklerin sabit değil değişken olduğunu kabul etmek ideal sağlık personeli-hasta yakını ilişkisinin temel ilkelerinden müzakere başlığı altında ele alınır.

Hasta yakınından detaylı bilgi edinme ihtiyacı söz konusu olduğu durumlarda defalarca soru sormak yerine hasta yakınının ifade ettiği düşünceleri hekimin tekrarlamasına yansıtma denir.

Hasta yakınları genellikle hasta, aile bireyleri ve sağlık hizmeti sunan personel arasında irtibat sağlayan kişi görevini üstlenen kişilerdir. Bu doğrultuda, günümüz sağlık hizmetlerinde aile merkezli hizmet anlayışı giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Aile merkezli hizmet anlayışı, sağlık hizmetlerinin sunumunda bazı gereklilikler şunlardır: Hasta ve yakınlarının ihtiyaçları temelinde en ideal tedavi ve bakım sürecini sağlamaya yönelik olarak hasta ve yakınları ile bilgi paylaşımının sağlanması, verimli hizmet sunumu için gerekli olan kişilerin ve kaynakların bir araya getirilmesi, bilgilendirme ve iletişim sağlamak amacıyla kişilere özgü yazılı-görsel materyallerin kullanılması, şikâyetlerin minimize edilmesi amacıyla fiziksel rahatlığın sağlanması, anksiyete ve stres gibi olumsuz duyguların altında yatan nedenlerin açığa çıkarılarak belirlenmesi, hastanın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak hasta yakınlarının tedavi ve bakım sürecine dâhil edilmesi.

Bu bilgiler ışığında doğru seçenek (C)dir.

Acil servislerde hasta yakını ile iletişim, tedavinin amaçlarını açıklama ve prognozla ilgili bilgi verme adımları ile başlar. Hasta yakınlarına bilgi aktarırken sakin bir ortamın sağlanmış olması gerekir. Ancak böyle bir ortamın sağlanması acil servislerde oldukça güçtür. İletişim engellerine rağmen hasta yakınlarına yönelik tedavi ve bakım sürecine ilişkin bilgilendirme yapmak önemlidir. Günümüz tıbbi yaklaşımlarına göre sadece teşhis koymak ve tedavi sürecini yönetmek yeterli değildir. Hasta ile iletişimin ötesinde hasta yakınları ile olan iletişim de kaçınılmazdır. Aile merkezli yaklaşımda hasta; ailesi, kültürel özellikleri ve değerleri ile birlikte bir bütün olarak değerlendirilir. Doğru seçenek (D)dir.

Hekim–hasta yakını ilişkisinde hekimin iletişimi kolaylaştıracak aşağıdaki unsurlara önemle yaklaşması gerekmektedir: 

a. Hekimin ilk görüşmede kendisini tanıtması, b. Canayakın bir biçimde kurulan diyalog, c. Hasta yakınlarının mahremiyetine saygı, d. Hasta yakınlarının duygusal durumlarına yönelik hassasiyet.

Hasta yakınları genellikle sağlık kurumunda geçirilen süreci manevi açıdan yüklü olarak değerlendirmektedir. Sağlık kurumunun hasta yakınları için yabancı bir ortam olduğu gerçeğinin farkında olmak gerekmektedir. Hasta yakınları ile yargılayıcı bir üslupla diyalog kurmamalıdır. Doğru seçenek (E)dir.152

Çocuk hastalar ile iletişim biraz daha karmaşık bir süreçtir. Bu süreç içerisinde çocuğu dikkate almak ve tepkilerini değerlendirmek gerekmektedir. Ancak aynı durum hasta yakını için de geçerlidir. Açıklama yaparken çocuğu bir bütün olarak gözlemlemek gerekirken ailesi ile de iletişim kuruyor olmak kaçınılmaz bir zorunluluktur. Çocuk hastası olan hasta yakınları ile iletişimin temel ilkelerini şöyle sıralamak mümkündür: • Hasta yakınına saygı ile yaklaşılır. • Hasta yakını ile tarafsız iletişim kurulur. • Hasta yakınına objektif bilgi sunulur. • Hasta yakınına kontrol gücü sağlanır.

Doğru seçenek (B)dir.

Hekim–hasta yakını ilişkisinde kabul görmüş dört model vardır. Modellerden ilki ve en yaygın olanı “direktif model”dir. Bu modele göre hekim, hastanın tedavi sürecine ilişkin tüm sorumluluğu alan kişidir ve gerekli duyduğu konuları hasta yakını ile paylaşır. Bir diğer model “informatif model”dir. Buna göre hekim, hasta ve hasta yakınının düşüncelerini dikkate almadan sadece bilgi aktarımını sağlayan kişi rolündedir. Üçüncü model “kolaylaştırıcı model”, dördüncü ve son model ise “iş birlikçi model”dir. Son iki modelde hekim, hastanın düşüncelerini hasta yakını ile beraber ortaya çıkarmaya ve belirlemeye çalışır. İki model arasındaki tek fark, iş birlikçi modelde hekimin önerilerini aktararak karar verme sürecine dahil olmasıdır. “İş birlikçi model” hekim-hasta yakını ilişkisinde uygulanması gereken ideal yaklaşımı yansıtmaktadır.

Hasta yakını, hastanın durumu ile ilgili her ayrıntıyı bilmek ve tedavi sürecine ilişkin olası risklere karşı hazırlıklı olmayı istemektedir. Durumun gizlenmesi ve yetersiz bilgilendirme daha ciddi sorunların yaşanmasına neden olabilmektedir. Tedavi sürecinde hasta yakını ile sıkça iletişim kurmak durumunda olan sağlık personelinin başında hekim ve hemşireler gelir. Hasta yakını– hemşire ilişkisinde hemşireler, çoğunlukla hasta yakınına ne kadar bilgi sunacakları konusunda sıkıntı çerisindedirler. Hekimin açıklamasına karşıt bir paylaşımda bulunmaktan kaçınır ve de hasta yakınlarına boş umut vermekten çekinirler. Hemşirenin amacı bakım sürecinde hasta yakınının desteğini kazanmak olmalıdır. Hemşire tarafından düzenli bir biçimde yapılan kısa açıklamaların hasta yakınlarının endişesini azalttığı görülmektedir.

Yoğun bakım birimleri ciddi hastalıkları olan hastaları iyileştirmek için standart tıbbi müdahalelerin uygulandığı ve uzaktan bakınca karmaşık görünen ortamlardır. Bu birimdeki hizmet kalitesinin en önemli ögesi iletişimdir. Yoğun bakım birimi, hasta yakınlarının kabul edilmediği bir ortam olması sebebiyle hasta yakınları tarafından iletişim ihtiyacının en yoğun hissedildiği birimlerdir. Hasta karar alma sürecinde aktif rol alabilecek durumda olmadığından hasta yakını bu süreçte kendisini vekil konumunda değerlendirir. Araştırmalar yoğun bakım birimlerinde hekim–hasta yakını iletişiminin önemini ortaya koymaktadır. Araştırmalar yoğun bakım biriminde bekleyen hasta yakınlarının anksiyete ve depresyon belirtileri gösterdiğini ortaya koymaktadır. Stres faktörlerinin çeşitliliği bu durumun nedeni olarak düşünülebilir. Doğru seçenek (D)dir.

Yabancı ses ve görüntüler, yoğun bakım birimlerinde hasta yakınları için strese neden olan çevresel etkenlerden biridir. Doğru seçenek (A)dır.

Terminal (son) dönem, çaresi olmayan bir hastalık nedeniyle hastanın son zamanlarını yaşadığı, ölüme yakın olduğu dönem olarak tanımlanır. Hasta yakınlarının bu süreçle baş edebilmesi için desteğe ihtiyaçları vardır. İletişim, bu süreci kolaylaştıracak önemli bir unsurdur. Terminal dönemde hekim–hasta iletişimi, hekim–hasta yakını iletişimi ve sağlık hizmeti sunan personelin kendi arasındaki iletişim birbiriyle uyumlu olarak sürdürülmelidir. Terminal dönemde sağlık hizmeti sunan personelin bazı temel yetkinliklere sahip olması beklenmektedir. Bunlar, empati kurmak, dinlemek, bilgi sunmak, stres faktörlerini ve ihtiyaçları belirleme ve hasta yakınının ihtiyaçlarını diğer sağlık personeline açıklamak şeklinde sıralanabilir. Bu bilgilere göre, doğru ifadenin yer aldığı seçenek (E)dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap E'dir.

Acil serviste görev yapan hekim için üç süreç
önem taşımaktadır:
1. Anamnez,
2. Görüşme,
3. Hasta yakınını teşhis ile ilgili bilgilendirme.

Tedavi birimlerine yalnız gitmek istemeyen hasta profillerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Kadın hastalar,
• Kronik hastalığı olanlar,
• Yaşlı hastalar,
• Şive farklılığı olan hastalar,
• Sağlık okuryazarlığı seviyesi düşük olan hastalar.