AİLE SAĞLIĞI

Gerontolojistler yaşlanma sürecini; biyolojik, sosyolojik ve psikolojik olmak üzere üç gruba ayırmaktadırlar:

Sosyo-kültürel açıdan yaşlılık, kişinin toplumsal rol, statü ve beklentilerinin değişmesidir. Yaşlanmayla beraber rol değişikliği ve rol kaybı ortaya çıkar. Toplumsal ve aile yaşantısında da önemli değişikler olur. Prestij, yakın ilişkiler, arkadaşlar, saygınlık ve sosyal destek azalır. Yaşlılıkta en önemli değişikliklerden biri emekliliktir. Emeklilik; gelirde azalma, sosyal konum kaybı ve bakıma muhtaç hale gelme olarak yorumlanabilir. Eğer beklenilen zamanda emeklilik gerçekleşmiş, yaş- lının yeterli geliri var ve yaşlı yeni bir uğraş edinmiş ise emekliliğe uyum sağlar ve bu dönem daha stressiz olarak geçirilebilir. Yaşlılıkta sosyal temas giderek daha da azalır. Güvenli ve yakın ilişkiler, kişinin kendini iyi hissetmesi ve ruh sağlığı açısından önemlidir. Yaşlılığa uyum sağlayabilmede yakın çevreye önemli görevler düşmektedir.

Yaşlanmayla birlikte anlamlı miktarda kas kaybı başlar. Kas içlerinde ya da çevresinde yağ birikimi artar. Ömrün sonuna doğru vücuttaki kas kitlesinin neredeyse yarısı kaybedilir. Bu durumun sonuçları ise kas kuvvet kaybı, kas kuvvet kaybının yol açtığı hareket kaybı, yürüyüş ve denge bozukluklarıdır. Yaşlılarda beslenme bozuklukları ve metabolik faaliyetlerdeki azalmaya bağlı olarak kemikler daha kırılgan hale gelirler. Bağ dokusunda azalma ve kıkırdak dokuda esneklik kaybı vardır.

Yaşlılıkta 2 ayrı osteoporoz formu ayırtedilmektedir. Bunlardan ilki kadınlarda görülür ve “Menopoz sonrası osteoporoz” adı verilir. Genellikle 51-65 yaşları arasında gelişir. İkincisi, “yaşa bağlı osteoporoz”dur (senil osteoporoz) ve 65 yaşından sonra ortaya çıkar. Yaşa bağlı osteoporozun kadın ve erkeklerde görülme oranı eşittir.

Davranış değişikliği: Yaşlı banyoya girdiğinde aynada kendisini yabancı olarak görebilir ve eve gelen bir hırsızın karşısında olduğunu düşünerek bağırabilir. Gündüz gördüğü hayaller ya da duyduğu sesler nedeniyle korkup taşkın davranışlar sergileyebilir.

3.Derece: Deri yüzeyinden itibaren deri altı dokuya doğru tam kalınlıkta doku kaybı oluşmuştur. Deri, bağ dokusu, kas dâhil tüm yapılar etkilenmiştir. Kemik doku sağlamdır.

Fazla bilginin, tek seferde verilmesi konsantrasyon güçlüğü oluşturarak, kafa karışıklığına neden olabilir. Bu nedenle uzun ve ayrıntılı cümleler kullanmak yerine anlatılmak istenen bilgiyi parçalara bölerek, belli bir düzende vermek daha işlevsel olacaktır.

Huzurevi, bakımevi gibi kurumlarda yaşayan yaşlıların yanı sıra evde hayatını sürdüren yaşlılar için verilecek rehabilitasyon hizmetleri kapsamında gün içi değerlendirilebilecek bazı aktivitelere aşağıda yer verilmiştir:

Sofrayı yaşlı ile beraber kurmak ve kaldırmak yemeğe ilgisini geliştirir ve yaşlının kendine öz güvenini arttırır. Masada mutlaka limon veya portakal türü meyveler bulunmalıdır. Özellikle limon, tükürük salgısını arttıracağından yemeklerin sindirimi daha kolay olacaktır. Yaşlıların sıcak ve soğuk algılamalarının bozulmuş olacağını düşünerek yemek ve içeceklerin sıcaklıkları kontrol edildikten sonra yaşlıya sunmak gerekir.

Aile merkezli hizmet anlayışı çerçevesinde sağlık hizmetlerinin sunumundaki gereklilikler şunlardır: hasta ve yakınlarını değerlerine, tercihlerine ve ihtiyaçlarına saygı, iş birliğine dayalı hizmet, bilgi, iletişim ve eğitim, fiziksel rahatlık, duygusal destek, hasta yakınlarının varlığıdır. Maddi destek bu gereklilikler arasında yer almaz.

Prognoz bir hastalığın seyri hakkında öngörü, tahmin ve iyileşme şansı olup olmadığını ifade eder. Diğer bir deyişle prognoz hastalığın seyrini ve ne kadar süre devam edeceğini tahmin etme olarak tanımlanabilir.

Hekim-hasta iletişiminde izlenmesi gereken öncelikli adım hastanın durumunu ve prognozu basit bir dille açıklamaktır.

Zaman kısıtlaması ayaktan muayeneyi kapsayan tedavi birimlerinde iletişim güçleştiren en önemli sorundur.

Hasta ve yakınlarının yaşlı olduğu durumlarda hekimin izlemesi gereken süreç şu adımları içermektedir: daha fazla zaman ayırmalı, dikkat dağıtacak durumlardan kaçınmalı, göz seviyesinde ve yüz yüze gelecek biçimde oturmalı, dinlemeli, yavaş, açık ve yüksek sesle konuşmalı, kısa ve basit cümleler kurmalı, bilgiyi basitleştirmeli, yazılı olarak sunmalı, görsel materyaller kullanmalı.

Hekim-hasta yakını ilişkisinde en yaygın olanı direktif modeldir. Bu modelde hekim hastanın tedavi sürecine ilişkin tüm sorumluluğu alır ve gerek duyduğu konuları hasta yakını ile paylaşır.

Yoğun bakım birimlerinde strese neden olan etkenler çevresel etkenler, hastayla ilgili etkenler ve hasta yakınıyla ilgili etkenlerdir. Çevresel etkenler yabancı ses ve görüntüler, yabancı ve hızlı eylemler, izole edilmiş bir ortam, personel arasında uzlaşmazlık, iletişim eksikliği/yokluğudur.

Proaktif yaklaşım; potansiyel risklerin öngörülerek belirlenmesi, değerlendirilmesi ve takip edilmesi neticesinde hasta yakınlarının önceden bilgilendirilmesini içerir. Böylelikle hasta yakınlarının gerçekleşebilecek her duruma hazırlıklı olmaları sağlanır.

İletişim kanalı mesajın iletilmesini sağlayan ortam olarak tanımlanmaktadır. Telefon, e-posta, sosyal medya iletişim kanalları arasında sayılabilir.

Büyük harflerden sakınmak, duyguları yansıtan ifadeler kullanmak, reklam içeren materyallerden sakınmak, kurumsal e-posta adresini kullanmak e-posta aracılığıyla iletişimde izlenmesi gereken adımlardandır. İletişim bilgilerini yazmaktan kaçınmanın aksine iletişim bilgilerini eklemek iletişimde izlenmesi gereken adımlardandır.

Aile merkezli hizmet anlayışı, sağlık hizmetlerinin sunumunda bazı gereklilikler ileri sürer. Bunlar:
- Hasta ve yakınlarının değerlerine, tercihlerine ve ihtiyaçlarına saygı: Hasta ve yakınlarının ihtiyaçları temelinde en ideal tedavi ve bakım sürecini sağlamaya yönelik olarak hasta ve yakınları ile bilgi paylaşımının sağlanması,
- İş birliğine dayalı hizmet: Verimli hizmet sunumu için gerekli olan kişilerin ve kaynakların bir araya getirilmesi,
- Bilgi, iletişim ve eğitim: Bilgilendirme ve iletişim sağlamak amacıyla kişilere özgü̈ yazılı-görsel materyallerin kullanılması,
- Fiziksel rahatlık: Şikâyetlerin minimize edilmesi amacıyla fiziksel rahatlığın sağlanması,
- Duygusal destek: Anksiyete ve stres gibi olumsuz duyguların altında yatan nedenlerin açığa çıkarılarak belirlenmesi,
- Hasta yakınlarının varlığı: Hastanın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak hasta yakınlarının tedavi ve bakım sürecine dâhil edilmesi. Doğru cevap B’dir.