AİLE SAĞLIĞI

Cinsel haklar, temel ve evrensel insan haklarıdır. Cinsel haklar; ulusal kanunlarda, uluslararası insan hakları dokümanlarında tanınmış olan insan haklarını içerir. Adalet, eşitlik, özerklik, şiddet ve baskıdan uzakolma, sağlık hizmeti alma, eğitim, neslin sürdürülebilmesi gibi evrensel hakları içine almaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir. Çümkü cinsel eşitlik hakkı: Cinsiyet, cinsel eğilim, yaş, ırk, toplumsal sınıf, din, fiziksel veduygusal yetersizliğe bakılmaksızın her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırır.

Cinsel istek, yaratılıştan gelen bir özelliktir. Cinsel isteğin kaynağı beyindir. Cinsel isteğin ne kadar olması gerektiği merak konusudur. Bu konuda normali ifade etmek zordur. Değişik koşullara göre isteğin düzeyi büyük farklılıklar gösterir. Normal bir kişide her gün cinsel isteklilik olabildiği gibi haftalarca cinsel isteksizlik dönemleri de bulunabilir. Erkeklerin ve kadınların cinsel istekliliklerinde de bazı farklılıklar mevcuttur. Ancak bu farklılıklar, daha çok toplumsal koşullandırmalar nedeniyle oluşmaktadır. Genç erkeklerin cinsel istekliliklerinin genç kızlarınkinden daha güçlü olduğu kabul edilir. Orta yaşa doğru, doyurucu cinsellik yaşayabilmiş  kadınlarda cinsel isteklilik , erkeklerdekine eşitlenir, hatta bazen cinsel istekleri erkeklerinkinden daha fazla olabilir. 

V. seçenekte verilen bilgi çeldirici olarak kullanılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Cinsel istekle başlayan cinsel fonksiyon, cinsel uyarılma, plato, orgazm ve gerileme fazlarından oluşur. Bunlardan plato, cinsel uyaranın varlığı, uyarılmanın devam etmesi ve cinsel hazzın artması ile ortaya çıkan cinsel tepkinin ikinci aşamasıdır. Uyarılma evresinde oluşan değişiklikler, bu evrede biraz daha artmıştır. Erkekte mezi, kadında ise vajinal salgılama daha belirgin hale gelir. Erkeklerde, prostat içindeki arka idrar yolunda ve meni kanallarında meni birikimi bu evrede daha fazladır. Plato evresinde cinsel uyarılma arttıkça, erkekte boşalma hissi ve sonra boşalma ile orgazm evresine, kadında da keza orgazm evresine geçilir. Bu evrede cinselliğe ve uyarılmaya olumsuz bir etki olursa orgazm evresine geçilmeksizin oluşan değişikliklerde giderek gerileme meydana gelir. Kişilerin özelliklerine ve davranışlarına göre plato evresinin süresi değişkenlik gösterir. Bu süre, daha çok erkeğin kontrolüne bağlıdır. Genellikle gençlerde, süre daha kısa, haz yönünden yoğun, yaş ilerledikçe süre daha uzun, haz yoğunluğu daha düşüktür. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Cinsel istismar deneyimi ve ruhsal travmalar: Cinsel istismar olaylarının mağduru kadınlarda cinsellik sorunlu olabilir. İstismarın boyutuna, kadının ruhsal durumuna, istismar olayından sonraki yaşananlara bağlı olarak cinsel fonksiyon bozukluğunun hemen her çeşidi ortaya çıkabilmektedir. Özellikle cinsel tiksinti bozukluğu ve vaginismus cinsel istismar mağdurlarında sık görülmektedir. Doğru yanıt  E seçeneğidir.

Hamile kalma korkusu cinsel hastalık bulaşabileceği endişesi ve bu konularda kadının eşine güvensizliği, cinsel uyarılma bozukluğunun önemli bir sebebidir. Özellikle doğum kontrolü için “geri çekme” yöntemi kullanılıyorsa ve kadın, eşinin kendini kontrol edebilmesinden şüphe ediyorsa cinsel uyarılma aksamaktadır fakat doğum kontrol yöntemi olarak rahim içi araç (spiral) kullanmak bunu etkilemez çünkü  günümüzde kullanılan güvenilir ve bilimsel bir korunma yöntemidir.

Bazı kadınlarda orgazm bozukluğu, cinselliğin başlangıcından itibaren mevcuttur. Hayatlarının hiç bir döneminde orgazm olmamışlardır ve orgazmın ne olduğunu bilmemektedirler. Seyrek olarak karşılaşılan bu tip bozukluklar, bazı ruhsal ve fiziksel hastalıklarda (alkolizm, diyabet vs.) ortaya çıkmaktadır. Bu tür bozukluklar, orgazm bozukluklarının yaklaşık %5’ini teşkil ederler. Doğru yanıt C seçeneğidir.

2003 yılında Dünyada 38 milyon erişkin 3 milyon çocuk HIV ile yaşamaktadır ve aynı yıl içinde yaklaşık 3,5 milyon kişi AIDS’ten ölmüştür. İlk vakanın belirlendiği 1981 yılından beri 20 milyonun üzerinde kişi AIDS’ten ölmüştür. Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre, Türkiye’de HIV/AIDS oranları 1985’te ortaya çıkan ilk taşıyıcı ve ilk vakadan bu yana artmaktadır.
2004 yılı Haziran ayına kadar Türkiye’de toplam 1802 HIV (+) olgusu saptanmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Cinsiyet, insanın kendi tercihinden bağımsız olarak döllenme sırasında ortaya çıkan, kromozomların yapısına göre belirlenen, insanlar açısından ayırt edici bir özelliktir. Cinsellik, fiziksel olarak ayırt ediciliğin yanında davranışların ve duyguların da belirleyicisidir. Cinsiyet, toplumsal rollerin, tepkilerin, duyguların dışa vurumunun da üzerinde etkendir. Cinsiyet, insanın kendi tercihinden bağımsız olarak döllenme sırasında ortaya çıkan, kromozomların yapısına göre belirlenen, insanlar açısından ayırt edici bir özelliktir. Cinsellik, fiziksel olarak ayırt ediciliğin yanında davranışların ve duyguların da belirleyicisidir. Cinsiyet, toplumsal rollerin, tepkilerin, duyguların dışa vurumunun da üzerinde etkendir.

Bireyin cinsiyetinin farkında olması, bedeni ve benliğini belli bir cinsiyette algılayışı, kabullenişi, duygu ve davranışlarının buna uygun yönlenişine cinsel kimlik adı verilir. Çocukluktan itibaren herkesin erkek ya da kız olmasına ilişkin tutumları vardır. Bu tutumlar ile ilgili olarak kişinin cinsel kimliğine göre kabullenişi pekişir, duygu ve davranışlar buna göre şekillenir.

Cinsel tercih konusunda eşcinsel nitelemesi (homoseksüel), kişinin kendi cinsiyetinde olanlara, biseksüel ise kişinin her iki cinsiyete de ilgi duymasıdır. Travesti, karşı cinsin eşyalarını kullanmaktan, kıyafetlerini giymekten, davranışlarını sergilemekten haz alan kimselere denir. Transeksüel, cinsiyetinin değişmesi gerektiğine, ruhsal olarak diğer cinsiyete sahip olması gerektiğine inanan kişidir. Bu açıklamalar kapsamında cinsel tercihin, üremenin ilk aşaması olduğunun altının çizilmesi gerekmektedir.

Sosyal cinsel sağlık sorunları; cinsel davranış ve kimlik bozuklukları, cinsel yolla bulaşan hastalıkların sosyal etkileri, evlilik dışı hamilelikler, cinsel sadakatsizlik, cinsel istismar, fahişelik, cinsellikle ilgili eğitimin aksaması ve cinsellikle ilgili bağımlılıklar olarak sıralanabilir.

Toplumsal cinsiyet nedeniyle kadınların etkilendiği bazı sağlık sorunlarından da söz etmek gerekir. Toplumun üyelerinin cinsiyete yaklaşımlarının bir sonucu olarak ortaya çıkan bu sorunlar:

Cinsel istismar aynı zamanda sosyal cinsel bir sağlık sorunudur.

Cinsel özgürlük hakkı: Cinsel özgürlük, bireylerin cinsel potansiyellerini dışa vurmalarına imkân tanır. Ancak, her türlü cinsel zorlama, sömürü ve kötüye kullanma, hayatın hangi döneminde olursa olsun cinsel özgürlüğün kapsamı dışındadır.

Cinsel isteksizlik ya da istek azalmasına sebep olan durumlar:

Plato, cinsel uyaranın varlığı, uyarılmanın devam etmesi ve cinsel hazzın artması ile ortaya çıkan cinsel tepkinin ikinci aşamasıdır. Uyarılma evresinde oluşan değişiklikler, bu evrede biraz daha artmıştır. Erkekte mezi, kadında ise vajinal salgılama daha belirgin hale gelir.

Orgazm, cinsel tepki evrelerinin arasında süre açısından en kısa fakat cinsel hazzın en fazla yaşandığı dönemdir. Cinsel hazzın odak noktası ve cinsel gerilimin amacına ulaştığı bedensel ve ruhsal bir histir. Orgazmda hissedilenler herkeste farklı olabilmekte, hatta aynı kişide farklı zamanlarda değişik derecelerde hissedilebilmektedir. Orgazmın gerçekleşebilmesi için, cinsel tepkinin önceki aşamalarının normal olarak yaşanması gerekir.

Vajina çevresindeki kasların kasılması nedeniyle, cinsel birleşmenin imkânsız ya da çok zor ve ağrılı olması “vaginismus” olarak adlandırılır. Vaginismusta vajina çevresindeki kasların kasılması kadının iradesi dışında gerçekleşmektedir. Diğer cinsel bozukluklardan farklı olarak, vaginismus normal cinsel ilişkiyi engellediği için evlilikle ilgili daha büyük problemlere neden olmaktadır. Vaginismus, çoğunlukla ilk cinsel ilişkide ortaya çıkar. Nadiren de normal cinsel yaşam süren kadınlarda tekrarlayan vajina iltihapları ve doğum sonu yırtıklarından dolayı meydana gelebilmektedir.

Cinsiyet, insanları erkek ve dişi olarak tanımlayan biyolojik özelliklerdir. Cinsiyet, döllen- me ile beraber belirlenir. Anormallikler bir yana bırakılırsa, kromozomların yapısına göre embriyo dişi veya erkektir. Kromozomların yapısına göre, erkekte testis, kadında yumur- talık gelişir. Testisten veya yumurtalıktan salgılanan hormonlara göre anne karnındaki bebeğin iç ve dış cinsel organlar, erkek veya dişi yönünde farklılaşır. Yine bu hormonların etkisi ile ergenlikte cinsiyetin diğer özellikleri gelişir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), cinselliği şu şekilde tanımlamıştır:

“Cinsellik, yaşam boyunca insan olmanın temel yönlerinden biridir ve cinsiyet; toplumsal cin- siyet kimlik ve rolleri, cinsel yönlendirme, erotizm, zevk, yakınlık ve üremeyi içerir. Cinsellik düşünce, fantezi, arzu, inanç, tutum, değer, davranış, uygulama, rol ve ilişkilerle yaşanır ve ifade edilir. Cinselliğin bu boyutların hepsini içerebilmesine karşın, bunların hepsi her zaman yaşanmaz ya da ifade edilmez. Cinsellik; biyolojik, psikolojik, sosyal, ekonomik, politik, kültü- rel, etik, hukuksal, tarihsel, dinsel ve tinsel (manevi) faktörlerin tümünden etkilenir.”

Sağlıklı cinsel yaşam için bilgi temelli, davranış ve tutum gibi özelliklerin bir arada bulunmasına gereksinim vardır.

Bunlar:

1. Cinselliğin duygusal yönleri konusunda bilinç ve olumlu davranış kabiliyeti, 2. Başkalarının kişiliklerine, bedenlerine ve değerlerine saygı,
3. Ruhsal ve bedensel cinsel beraberliği sürdürebilme,
4. Cinsiyete uygun kişilik özellikleri, topluma uyum,

5. Cinsel organların yapısı, fonksiyonlar hakkında doğru bilgiler,
6. Cinsellikle ilgili anormalliklerin farkında olma ve tedavi arama,
7. Cinsel tehlikelerin (cinsel yolla bulaşan hastalıklar, cinsel istismar) farkında olma,

kendisini ve ailesini koruyabilmedir.