AİLE SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 7

Görüşme süreci

Yönlendirici sorular sormak

Hastanın kendini hızlıca anlatması istenir

Terminal dönem

Çocuğun 3-6 yaş arasındaki dönemi oyun dönemi olarak bilinir. Bu dönemde her şeyi tanımaya, öğrenmeye ve sorduğu sorularla keşfetmeye hazırdır. Bu dönem içerisinde bir diğer önemli değişim çocuğun cinsiyetinin farkına varması ve bu yöndeki davranışlarını şekillendirmeye başlamasıdır. Ebeveynleri ve davranışlarını taklit etme, cinsiyet farkındalığı ile paralel bir gelişim izler. Kızlar annelerini, erkek çocukları babalarını gözlemler ve taklit etmeye başlar.

Tıp literatüründe “hipokondriazis” olarak adlandırılan ve kişinin bünyesinde bir rahatsızlık olduğu konusunda ısrar eden hasta profili gündelik hayatta “hastalık hastası” olarak bilinir. Bu hasta grubuna mensup kişiler neredeyse 5-6 ayrı sağlık kuruluşunda defalarca tetkik edilmiş ancak hiçbir sonuca ulaşılamamıştır. Bu kişiler sağlıkla ilgili medyada ne duyar ya da okurlarsa aynı hastalığın kendilerinde de olduğuna inanma eğilimindedirler. Her türlü sağlık haberinden çabucak etkilenirler. Genellikle ellerinde sağlık sorunlarının yazıldığı uzun bir liste vardır. Olayları tarih, hatta saatlerini belirterek kronolojik olarak sıralayabilirler. Konuşma imkanı verilirse saatlerce konudan konuya atlayarak konuşurlar. Bu profildeki hastaların “panik ya da evhamlı” hastalardan ayırt etmedeki en temel özellik, hastalık hastası kişilerin eldeki somut bilgiler ve bulgularla dahi ikna edilmelerindeki zorluktur. Ancak evhamlı kişilerin, eldeki bulgular ışığında ikna olmamaları çok daha muhtemeldir.

Doğrudan sağlık meslek mensubu olmadığı hâlde “sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensupları” ise psikolog, biyolog, çocuk gelişimcisi, sosyal çalışmacı/sosyal hizmet uzmanı, sağlık eğitimcisi/tıbbi teknolog, sağlık idarecisi, çevre sağlığı teknisyeni/teknikeri, yaşlı bakım teknikeri/ evde hasta bakım teknikeri, tıbbi sekreter ve biyomedikal cihaz teknikeri olarak sıralanmaktadır.

Hastaya yapılacak tıbbi girişim için hastayı bilgilendirerek yasal bir zorunluluk olan aydınlatılmış onam alması, iyi hekimlik uygulamasının ön koşullarından biri olarak tıp etiğinin temel ilkelerinden olan özerklik ilkesine dayanmaktadır. Aydınlatılmış onam süreci, hastanın kendisine uygulanacak herhangi bir tıbbi işleme onay verebilmesi ya da reddedebilmesi için yeterince bilgilendirilmesi, aldığı bilgi üzerine düşünmesi ve özgür seçimine dayalı kararını vermesi sürecidir.

Çocuğun 3-6 yaş arasındaki dönemi oyun dönemi olarak bilinir. Adından da anlaşılacağı üzere çocuk bu yaş aralığında özellikle yaşıtları ile oyun oynamaktan ve onlarla vakit geçirmekten hoşlanırlar. Beyin ve zihnin gelişimi tüm hızıyla devam eder ve bunun bir yansıması olarak çocuk meraklıdır. Her şeyi tanımaya, öğrenmeye ve sorduğu sorularla keşfetmeye hazırdır. Bu döneme ait en temel soruların başında “ne, neden, nasıl” soruları gelmektedir. Bu dönem içerisinde bir diğer önemli değişim çocuğun cinsiyetinin farkına varması ve bu yöndeki davranışlarını şekillendirmeye başlamasıdır. Ebeveynleri ve davranışlarını taklit etme, cinsiyet farkındalığı ile paralel bir gelişim izler. Kızlar annelerini, erkek çocukları babalarını gözlemler ve taklit etmeye başlar. Ancak çocukların karşı cinsle oynama isteği okul çağı döneminde azalır. Bu 7 yaş sonrasıdır. Bu dönemde hem cinsleriyle oyun oynamayı tercih ederler. Dolayısıyla sorunun yanıtı hem cinsleriyle oyun oynama seçeneğidir.

Hamilelerin beklenti ve hassasiyetleri konusunda donanım sahibi bir sağlık ekibinin başta gebe ve karnındaki bebeği olmak üzere tüm gebe yakınlarına karşı sergilenen tutumun ve kurulan iletişimin sorunsuz olmasını sağlayacaktır. Bu beklenti ve hassasiyetlerin en başında hamile bireyin başta bebeği ve kendisinin sağlığı için tehdit oluşturmayacak fiziki koşulların sağlanmasıdır. Buna paralel olarak hamile bireyler sağlık hizmeti aldıkları sağlık personellerinin bilgi ve becerilerinin en üst düzeyde olduğundan emin olmak isterler. Dolayısıyla iki kat daha fazla hissetmek istedikleri, ihtiyaç duydukları en temel duygu “güven”dir. Bunun tersi durumda yaşayacakları duygu ise “kaygı” ve daha sonra “panik” şeklinde tanımlanabilir.

Ülkemizde uygulanmakta olan Hasta Hakları Yönetmeliği’nin ana başlıklarından bazıları şöyle sıralanabilir:

Sağlık Hizmetlerinden Adalet ve Eşitlik İlkelerine Uygun Olarak Yararlanma Hakkı

Bilgi İsteme Hakkı

Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme Hakkı

Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme Hakkı

Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme Hakkı

Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım Hakkı

Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı

Ötenazi Yasağı

Huzurevleri ile huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri yönetmeliğine göre “Yaşlı, 60 yaş ve üzerindeki sosyal ve/veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup, korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç olan kişi” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Gerontoloji, yaşlanmanın nedenlerini ve sonuçlarını inceleyen, bedensel, ruhsal ve toplumsal yönlerini araştıran bir bilim dalı olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yaşlı nüfusun genel nüfus içindeki payına göre, toplumlar, genç ya da yaşlı toplum olarak yorumlanır. Bir toplumda 65 yaş ve üzeri kesimin toplamdaki payı % 10’un üzerinde ise “yaşlı toplum” deyimi kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılık, insan hayatında fiziksel ve psikolojik yeti kayıplarının yaşandığı önemli bir süreçtir. Yaşlanma ile zamana bağlı olarak organlarda işlev kaybı veya azalmanın ortaya çıkması kaçınılmazdır. Azalmalar olağan olarak değerlendirilse de çok sayıda hastalığa ve rahatsızlığa davetiye çıkarır niteliktedir. Anatomik değişiklikler yaşlanma ile ilk ve en sık ortaya çıkan farklılaşmalardır. Diğer taraftan fiziksel aktivite azlığı yani hareketsizlik, yaşlanma süreci ile oluşan fizyolojik değişiklikleri hızlandırır. Değişiklikler, pek çok kronik hastalığın ortaya çıktığı ve sıklaştığı bir durumu yaratır. Diğer taraftan kronik hastalıkların da yaşlılığı erkene çektiği kısaca yaşlılığı hızlandırdığı ve yaşam süresini kısalttığı bilinmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlandıkça boyun kısalmasının temel gerekçelerinden birisi de omurlar arasında yer alan, yastık görevi gören disklerin incelmesidir. Doğru cevap C'dir.

Kişiye Yönelik Sağlık Hizmetleri: Aşılama, beslenmeyi düzenleme, teşhis ve tedavi, aşırı doğurganlığın kontrolü, ilaçla koruma, kişisel hijyen ve sağlık eğitimi Koruyucu Sağlık Hizmetleri 156 Aile Sağlığı hizmetlerinden oluşmaktadır. Sağlık personeli olarak tanımlanan hekim, hemşire, ebe, sağlık memuru gibi eğitilmiş kişiler tarafından yürütülen hizmetlerdir. Bunlar; bağışıklama, erken teşhis, tedavi, ilaçla koruma, kişisel hijyen, düzenli beslenme, aile planlaması, genetik danışma ve sağlık eğitim hizmetleridir.

Kemoproflaksi: Özellikle salgın durumları için ilaçların tedavi amaçlı değil hastalıkların önlenmesi amacıyla kullanılmasıdır. Kişiye farmakolojik özellikleri olan maddeler verilerek bireyin bir maddenin eksikliğine ya da bir etken veya nedene bağlı ortaya çıkabilecek hastalıkların gelişmesini engellemek için yapılan uygulamaları ifade eder. Primer ve sekonder olarak ikiye ayrılır: Primer kemoprofilaksi: Hastalık ortaya çıkmadan önce oluşmasını önlemek için uygulanan her tür ilaç uygulamasını içerir. Örnek olarak gebelere vitamin mineral desteği verilmesi bebekte bazı hastalıkların gelişmesini önler. Sekonder kemoprofilaksi: hastalık oluştuktan sonra olası kötü seyirleri önleyip sağlığı koruma için uygulanan her tür ilaç uygulamasını içerir. Örnek olarak hipertansiyon hastalığı geliştikten sonra kullanılan ilaçlar hipertansiyon hastalığının vücuda vereceği zararları azaltır

Primordiyal Koruma: Risk faktörlerinin kendisinin önlenmesidir. Risk faktörlerinin geliştiği sosyal ve çevresel koşulların değiştirilmesi ile başlayarak, yüksek riskli çocuk, ergen ve genç erişkinlerde devam eder. Riskli davranışların baş- ladığı çocukluk çağında başlar, anne, baba, öğretmenler ve akran gruplarından faydalanır. Yerel ve ulusal fiziksel aktiviteyi artırma programları primordiyal korumaya örnektir.

Tarama yapılacak sağlık problemi toplumun önemli bir sağlık problemi olmalı, sık görülen, toplumu tehdit eden ve en fazla ölüme sebebiyet veren sağlık problemleri tarama programlarına alınmalıdır.