AİLE SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 18

Ttıbbi uygulamalara ilişkin etik kuralların geliştirilmesinde tüm dinler, onların kuralları, ona bağlı gelişen gelenek, görenek ve standartlar etkin rol oynamıştır.

Günümüzde üzerinde uzlaşılmış olan ve Hipokrat’ın “Öncelikle zarar verme” ilkesine dayanan tibbi etik ilkeler arasında zarar vermeme, yararlı olma, hastanın özerkliğine saygı ve adalet ilkeleri yer almaktadır. Hastane lehine hareket etmek bu ilkeler arasında yer almaz.

İyimser hareket etmek kriz yönetiminde diğer kuralların bazılarıyla çeliştiği için sağlık profesyonellerinin başvurması gereken kurallar arasında yer almaz.

Olay yerinde yapılan ilk müdahalenin ardından hasta için yaşamsal açıdan yapılması gereken en önemli eylem hastayı zaman kaybetmeksizin hızlı bir şekilde sağlık kurumlarına götürmektir.

Genel bir kriz iletişim döngüsünde kriz öncesi dönem; krize hazır olma, ittifakları teşvik, fikir birliği geliştirme ve deneme mesajları şeklindedir.

Süreç yaklaşımı ve politika belirleme: Mevcut durumun saptanması ve ortaya çıkması muhtemel her bir konunun aciliyetine ve şiddetine göre süreçlerin ayrı ayrı sınıflandırılır. Her bir konu ya da soruna verilecek yanıt önceden süreç yaklaşımıyla planlanır, daha acil ve daha etkili durumlar için farklı iletişim politikaları belirlenir.

Triaj birimleri; doğal afet gibi beklenilmeyen durumlarda hastanın aciliyet durumuna göre sıralandığı ve hasta ya da yakınlarının ilk başvurularını yaptıkları birimlerdir.

Genellikle kitle iletişim araçları kullanılarak yürütülen salgın iletişimi, belirsizliğin ve kargaşanın ortadan kaldırılmasına yönelik iletilere öncelik verilerek yapılandırılmalıdır. Salgın durumunda kitlesel boyuttaki iletişimin aşamalarına ilişkin örnek bir plan şöyledir: Aşama: İletişim koordinatörünün belirlenmesi 2.Aşama: Sözcünün saptanması 3. Aşama: İletişim ihtiyaçlarının belirlenmesi 4. Aşama: İletişim planının oluşturulması 5. Aşama: Bilgi akışının ve kamu cevabının izlenmesi ve değerlendirilmesi.

İletişim ihtiyaçlarının belirlenmesi
a. Hedef kitleler kimler?
b. İletişimsel amaçlar neler?
c. Anahtar iletiler hangileri olacak?
d. Her bir hedef kitle için oluşturulacak mesajların içerikleri nasıl oluşturulacak?
e. İletilerin aktarımı için gerekli olan materyaller neler?

1. Aşama: Pişmanlığın ifade edilmesi ve özür dilemek
2. Aşama: Zaman, yer ve koşullar dâhil olmak üzere başarısızlığın doğasını açıklamak
3. Aşama: Başarısızlığın ana gerekçesini açıklamak
4. Aşama: Hasta için bilinen ya da beklenilen sonuçları açıklamak
5. Aşama: Tıbbi başarısızlığı ortadan kaldırmak için yapılan tüm işlemleri açıklamak
6. Aşama: Hastanın devam eden bakım hizmetlerini kimin sürdüreceğini belirlemek
7. Aşama: Başarısızlığın incelenmesi ya da araştırılmasında planlanmış girişimleri açıklamak 8. Aşama: Başarısızlıktan başka kimlerin etkilendiğini ya da etkileneceğini duyurmak
9. Aşama: Başarısızlığa katkı yapmış olması muhtemel sistem sorumlularını belirlemek ve gerekli eylemler hakkında bilgi vermek
10. Aşama: Hasta ve ailesiyle iletişimi kimin yürüteceğini ve yöneteceğini belirlemek
11. Aşama: Hastanın ve yakınlarının sorun ya da endişelerini görüşebilecekleri kimselerin iletişim bilgilerini onlara sunmak
12. Aşama: Başarısızlık hakkında danışmanlık ve destek hizmetlerinin nasıl edinileceğini açıklamak
13. Aşama: Başarısızlık ile ilgili tüm masrafların iptal edileceğini açılamak
14. Aşama: Gerçekten zararlar haklı nedenlerden kaynaklanıyorsa hasta ve yakınlarına onların tazminatı alabilmelerine olanak sağlayacak kaynakların tanımlanmasında destek olmak ve onlara yardımcı olunacağına ilişkin bir teminat önermek.

Tıp etiği alanında çalışan bilim insanları tarafından öne sürülen iki ahlâki yükümlülük, sağlık iletişimi girişimleri için ayrıca önemlidir. Bunlar “iyi olanı yapmak” ve “zarar vermemek”tir. İyi olanı yapma yükümlülüğü, bireyin potansiyel sağlık risklerinden korunmasına yardım etmek ya da bireyin sağlıklılık durumunu geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Dönemsel salgınların yanı sıra AIDS gibi uzun vadeli bilgilendirme ve risk yönetimi gerektiren ve yayılımı her zaman tehdit oluşturan ve mevcut yöntemlerle de tedavi edilemeyen salgınlar için en doğru yaklaşım, dönemsel kampanyalar yerine sürekli sağlık iletişimi kampanyaları aracılığıyla farkındalığın artırılmasıdır. Sivil toplum kuruluşları ile yakın iş birliği, sürekli yayılım gösteren salgınlarda faydalıdır. Bu mesajlarda korku ve tehdit unsuru önemli görsellerle desteklendiğinde hedeflenen sağlık davranışının ortaya çıkması daha çok olasıdır.

Sağlık iletişimi girişimlerinin tümünde “mahremiyete saygı” önemli bir etik yükümlülüktür. Mahremiyet, bazı bilgilerin başkaları tarafından bilinmesini, görülmesini engelleme ve diğerlerinin bu bilgilere erişiminin kısıtlanmasını ifade eder.

Adalet: Sağlık hizmetlerinin ve sağlığa ilişkin kaynakların kullanımında tüm insanların eşit olduğunu vurgulayan etik prensiptir. Kısıtlı kaynakların insan haklarına saygılı ve kabul edilebilir ahlâki kurallara uygun olarak eşit biçimde dağıtılmasını ifade eder. Ayrıca adalet ilkesi, tedavi sürecinde tüm hastalara eşit davranmayı da gerektiren ilkedir.

Kriz planını ya da kriz sistemini geliştirmek için belirli eylemleri saptama, performans değerlendirme ve alınan dersleri ortaya koyma bakımından, kriz iletişimi döngüsünde değerlendirme aşamasında uygulanmaya koyulmalıdır.

Özyeterlik, kişinin karşılaştığı güçlüğün üstesinden gelmesine ve bir işi başarmasına yönelik olarak sahip olduğu kendi inanç düzeyidir. En etkili mesajlar konuşmacının kendine ve duruma ilişkin bilgisine güvenerek verdiği mesajlardır.

Salgın durumunda kitle iletişiminde aşamalar sırasıyla (1)iletişim koordinatörünün belirlenmesi, (2)sözcünün saptanması, (3)iletişim ihtiyaçlarının belirlenmesi, (4)iletişim planının oluşturulması ve son olarak (5)bilgi kışını ve kamunun cevabının izlenmesi ve değerlendirilmesidir.

Salgın hastalıklar sırasında iletişim koordinatörü, iletişim takımının lideridir ve doğrudan en üst idari amire bağlı olarak ve ona rapor vermek suretiyle çalışır. Mesajları kamuya aktarmak ise sözcünün görevidir.

Başarısız uygulamanın nedenlerinin açıklanması hasta ve yakınlarının durumu anlamalarına ve öfkelerini kontrol etmelerine yardımcı olarak dava olasılığını azaltır. Sağlık çalışanları da başarısızlık kaynaklı duygusal etkiden kaçınıp kendi uygulamalarını geliştirebilirler. Ancak, söz konusu iletişimin, sağlık çalışanlarının hasta ve yakınlarından duygusal olarak uzaklaşmalarını sağlamanın aksine iki grup arasındaki duygusal bağı güçlendirmesi beklenir.

Başarısız tıbbi uygulamalar sonrası yapılması gereken ilk davranış̧, başarısızlığı açıklamak ve özür dilemek olmalıdır. Sağlık profesyonellerinin başarısızlığı tanıdığını ve kabul ettiğini gösteren bir üslubu benimsemesi krizin sonraki aşamaları açısından yararlı olacaktır. Diğer tüm aşamalar bu açıklama ve özürden sonra gerçekleştirilmelidir.