AİLE SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 16

Sosyal cinsel sağlık sorunları; cinsel davranış ve kimlik bozuklukları, cinsel yolla bulaşan hastalıkların sosyal etkileri, evlilik dışı hamilelikler, cinsel sadakatsizlik, cinsel istismar, fahişelik, cinsellikle ilgili eğitimin aksaması ve cinsellikle ilgili bağımlılıklar olarak sıralanabilir.

Toplumsal cinsiyet nedeniyle kadınların etkilendiği bazı sağlık sorunlarından da söz etmek gerekir. Toplumun üyelerinin cinsiyete yaklaşımlarının bir sonucu olarak ortaya çıkan bu sorunlar:

Cinsel istismar aynı zamanda sosyal cinsel bir sağlık sorunudur.

Cinsel özgürlük hakkı: Cinsel özgürlük, bireylerin cinsel potansiyellerini dışa vurmalarına imkân tanır. Ancak, her türlü cinsel zorlama, sömürü ve kötüye kullanma, hayatın hangi döneminde olursa olsun cinsel özgürlüğün kapsamı dışındadır.

Cinsel isteksizlik ya da istek azalmasına sebep olan durumlar:

Plato, cinsel uyaranın varlığı, uyarılmanın devam etmesi ve cinsel hazzın artması ile ortaya çıkan cinsel tepkinin ikinci aşamasıdır. Uyarılma evresinde oluşan değişiklikler, bu evrede biraz daha artmıştır. Erkekte mezi, kadında ise vajinal salgılama daha belirgin hale gelir.

Orgazm, cinsel tepki evrelerinin arasında süre açısından en kısa fakat cinsel hazzın en fazla yaşandığı dönemdir. Cinsel hazzın odak noktası ve cinsel gerilimin amacına ulaştığı bedensel ve ruhsal bir histir. Orgazmda hissedilenler herkeste farklı olabilmekte, hatta aynı kişide farklı zamanlarda değişik derecelerde hissedilebilmektedir. Orgazmın gerçekleşebilmesi için, cinsel tepkinin önceki aşamalarının normal olarak yaşanması gerekir.

Vajina çevresindeki kasların kasılması nedeniyle, cinsel birleşmenin imkânsız ya da çok zor ve ağrılı olması “vaginismus” olarak adlandırılır. Vaginismusta vajina çevresindeki kasların kasılması kadının iradesi dışında gerçekleşmektedir. Diğer cinsel bozukluklardan farklı olarak, vaginismus normal cinsel ilişkiyi engellediği için evlilikle ilgili daha büyük problemlere neden olmaktadır. Vaginismus, çoğunlukla ilk cinsel ilişkide ortaya çıkar. Nadiren de normal cinsel yaşam süren kadınlarda tekrarlayan vajina iltihapları ve doğum sonu yırtıklarından dolayı meydana gelebilmektedir.

Cinsiyet, insanları erkek ve dişi olarak tanımlayan biyolojik özelliklerdir. Cinsiyet, döllen- me ile beraber belirlenir. Anormallikler bir yana bırakılırsa, kromozomların yapısına göre embriyo dişi veya erkektir. Kromozomların yapısına göre, erkekte testis, kadında yumur- talık gelişir. Testisten veya yumurtalıktan salgılanan hormonlara göre anne karnındaki bebeğin iç ve dış cinsel organlar, erkek veya dişi yönünde farklılaşır. Yine bu hormonların etkisi ile ergenlikte cinsiyetin diğer özellikleri gelişir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), cinselliği şu şekilde tanımlamıştır:

“Cinsellik, yaşam boyunca insan olmanın temel yönlerinden biridir ve cinsiyet; toplumsal cin- siyet kimlik ve rolleri, cinsel yönlendirme, erotizm, zevk, yakınlık ve üremeyi içerir. Cinsellik düşünce, fantezi, arzu, inanç, tutum, değer, davranış, uygulama, rol ve ilişkilerle yaşanır ve ifade edilir. Cinselliğin bu boyutların hepsini içerebilmesine karşın, bunların hepsi her zaman yaşanmaz ya da ifade edilmez. Cinsellik; biyolojik, psikolojik, sosyal, ekonomik, politik, kültü- rel, etik, hukuksal, tarihsel, dinsel ve tinsel (manevi) faktörlerin tümünden etkilenir.”

Sağlıklı cinsel yaşam için bilgi temelli, davranış ve tutum gibi özelliklerin bir arada bulunmasına gereksinim vardır.

Bunlar:

1. Cinselliğin duygusal yönleri konusunda bilinç ve olumlu davranış kabiliyeti, 2. Başkalarının kişiliklerine, bedenlerine ve değerlerine saygı,
3. Ruhsal ve bedensel cinsel beraberliği sürdürebilme,
4. Cinsiyete uygun kişilik özellikleri, topluma uyum,

5. Cinsel organların yapısı, fonksiyonlar hakkında doğru bilgiler,
6. Cinsellikle ilgili anormalliklerin farkında olma ve tedavi arama,
7. Cinsel tehlikelerin (cinsel yolla bulaşan hastalıklar, cinsel istismar) farkında olma,

kendisini ve ailesini koruyabilmedir.

Toplumsal cinsiyet, kadın veya erkek olmaktan farklı olarak toplumun o cinse belirlediği rolü, cinsiyete bakışı, düşünce biçimi, davranış beklentileri gibi özellikleri ifade etmektedir.

Toplumların cinsiyete yaklaşımında aşağıdaki hususların önemi büyüktür:

Toplumsal cinsiyet eşitliği, hukuk ve politikalarda erkek ve kadınlara eşit davranıl- ması ve aile, toplumsal grup ve genel olarak toplum içinde kaynak ve hizmetlere erişimde eşitlik sağlanması anlamına gelmektedir.

Toplumsal cinsiyette hakkaniyet, kadın ve erkek arasında kazanım ve sorumlulukla- rın dağılımında eşit ve adil davranılması anlamına gelir. Kadın ve erkeğin farklı özellikleri, güçleri olduğu gerçeğiyle cinsiyetler arasındaki dengeyi düzeltecek düzenlemelerin yapıl- ması cinsiyet hakkaniyeti anlamına gelmektedir.

Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı, sosyal olarak belirlenen toplumsal cinsiyet rolleri ve normları temeline dayanır. Toplumda bireyin insan haklarından tam olarak yararlanma- sını engelleyen her türlü, ayırım, dışlama veya sınırlamayı ifade eder.

Toplumun üyelerinin cinsiyete yaklaşımlarının bir sonucu olarak ortaya çıkan bu sorunlar:

• Cinsiyete bakış açılarının ortaya çıkardığı duygusal sorunlar,
• Beslenme yetersizlikleri
• Toplumsal bakış nedeniyle sorunları ihmal ve sağlık hizmetlerinden yararlanamama • Cinsel istismar
• Fuhuşa sevk etme
• Şiddet ve töre cinayetleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Cinsel özgürlük hakkı: Cinsel özgürlük, bireylerin cinsel potansiyellerini dışa vur- malarına imkân tanır. Ancak, her türlü cinsel zorlama, sömürü ve kötüye kullanma, hayatın hangi döneminde olursa olsun cinsel özgürlüğün kapsamı dışındadır.

Cinsel özerklik, cinsel bütünlük ve cinsel güvenlik hakkı: Tüm insanlar, cinsellik konularında kendi kararlarını verebilme hakkına sahip olmalıdır. Eş seçimi, cinsel açıdan etkin olmaya ya da olmamaya karar verme, istemli cinsel ilişki, istemli evli- lik ve çocuk sahibi olma kararı; cinsel özerklik, cinsel bütünlük ve cinsel güvenlik ile ilintili haklardır.

Mahremiyet hakkı: Bu hak, bireylerin kişisel kararlarını almalarına ve davranışla- rında mahremiyet içerisinde yaşamalarına imkân tanır.

Cinsel eşitlik hakkı: Cinsiyet, cinsel eğilim, yaş, ırk, toplumsal sınıf, din, fiziksel ve duygusal yetersizliğe bakılmaksızın her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırır.

Cinsel haz hakkı: Tüm insanlar, güvenli ve haz veren bir cinsel yaşamı, cinsel tat- mini arama hakkına sahiptir.

Duygusal cinselliğin dışa vurum hakkı: Cinsel dışavurum, cinsel hareketler ve erotik zevkten daha fazlasıdır. Bireyler, cinselliklerini iletişimle, dokunmayla, duy- gusal ifadelerle ve âşık olma ile dışa vurma haklarına sahiptir.

Özgür cinsel birliktelik hakkı: Bu hak, evlenme veya evlenmeme, boşanma ve diğer tiplerde sorumlu seksüel birliktelikler kurma hakkı anlamındadır.

Üretkenlik seçiminde özgür olma ve sorumluluk hakkı: Bu hak, bireylerin çocuk sahi- bi olup olmamaya kendilerinin karar vermesine imkân tanır. Bireylerin sahip olacakları çocuk sayısı ve çocukları arasındaki zaman aralıklarını belirleme hakları vardır. Ayrıca tüm bireylerin doğum kontrol yöntemlerine başvurma hakları da bu kapsamdadır.

Bilimsel araştırmalara dayanan cinsel bilgilere ulaşabilme hakkı: Cinsel bilgiler, bilimsel etik araştırmalarla ve sorgulama işlemleri vasıtasıyla oluşturulmalı ve bu cinsel bilgiler, toplumun her kesimine uygun yollarla rahatlıkla ulaşılabilecek şe- kilde yayılmalıdır.

Açıklayıcı cinsel eğitimin hakkı: Cinsel eğitim, doğumdan başlayıp yaşamın her dönemini içeren ve hayat boyu devam eden bir süreçtir. Bütün sosyal kurumlar bu sürece dâhil edilmelidir.

Cinsel sağlığı koruma hakkı: Cinsel sağlığı koruma, tüm cinsel sıkıntı, hastalık ve problemlerden korunma ve tedavi olabilme imkânlarına ulaşabilmeyi içerir.

Cinsel isteğin artmasına sebep olan durumlar:

Cinsel arzuların uzun süre

giderilmemiş olması,

Cinselliği uyarıcı ortamlarda

bulunmak,

Karşı cinsle beraber olma

imkânının bulunması,

Tatil ortamı, dinlenmiş olma

hali.

Cinsel isteksizlik ya da istek azalmasına sebep olan durumlar:

• Aşırı yorgunluk, stres,

• Eşlerin geçimsizlikleri, nefret ve kızgınlık duyguları,

• Bedensel ve ruhsal hastalık halleri,

• Cinselliği, pis ve kötü gören bir düşünce tarzı,

• Erkeklik veya kadınlık hormonlarında azalmaya neden olan bedensel hastalıklar ve ilaçlar.

Kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluklarının yaygın nedenleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Sevgi ve duygusallık azlığı

Yetiştirilme tarzı ve kadının cinsel rolü

Olumsuz beden algısı

Cinsel istismar deneyimi ve ruhsal travmalar

Psikiyatrik rahatsızlıklar

Evlilik çatışmaları:

Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak ve toplumdaki sıklığını azaltmak için:

• Toplumdaki tüm bireylere yeterli cinsel eğitim verilmelidir,

• Hastalıkların bulaşması önlenmelidir,
• Hastalıkların yeterli tedavisi sağlanmalıdır.
• Hastalıkların bildirimi doğru yapılmalıdır.

Kurumsal iletişim ağının niteliğini belirleyen değiş¬kenler şunlardır: İletişim ağının büyüklüğü (bilginin dolaştığı makamlar);İletinin izlediği yol, İletişim ağının geri dönüşe elverişliliği; İletişim ağının kanal sayısı ve İletişim ağının örgüte uygunluğu.

Çapraz iletişim, bir bölümdeki çalışanlar ile diğer bölümlerdeki ast ve üstler arasındaki ilişkileri içerir. Bir kuruluşta dikey iletişim sağlıklı gerçekleşmediğinde söylenti ve dedikodu olarak ifade edilen Resmî olmayan doğal iletişim ortaya çıkar.

Aşırı iş yoğunluğu, stresli bir işle ilgileniliyor olunması, farklı kültürlerde insanlarla karşılaşılıyor ve çalışılıyor olması, farklı uzmanlık alanlarının olması, ekip çalışmasının gelişmemesi, aynı meslek ve unvanda çalışanlar arasında dahi çok fazla kıdem farklılıklarının olması, yapılan işe aşırı odaklanıldığı için çalışanlar arası iletişimin yük olarak algılanması, iletişim teknikleri konusunda bilgi yetersizliği, sağlık personelinin meslek kariyerinde iletişimle ilgili yeterli eğitim almamış olması, iş yoğunluğunun sosyalleşmeyi engellemesi, çalışanlar arasında iş dışı paylaşımların az olması temel nedenlerdir.