AİLE SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 1

Erkek üreme hücresi olan sperm, yumurtalarda üretilmektedir. Üretim, kadınlardakinden farklı olarak ergenlik (buluğ çağı) ile başlayıp hayatın sonuna kadar devam eder. Kadın periyodunda ayda bir kez yumurtalama (ovülasyon) ile bir adet (nadiren birkaç) yumurta hücresi (ovum) oluşmasına rağmen, erkekte sperm üretimi süreklidir. Doğumda erkek yumurtalarında sperm üretecek ana sperm hücreleri (spermatogonium) bulunur. Ergenliğe kadar bu hücreler, pasif durumdadır. Ergenlikte beyinden salgılanan hormonların (FSH, LH)
artışı, bu hücrelerin aktif hale gelmesini sağlar. FSH ve LH artışı ile yumurta içindeki ana sperm hücrelerinde bölünme başlar.

Oluşan yeni hücreler de çeşitli bölünme, gelişme ve farklılaşma aşamalarından geçerek “sperm” haline gelirler. Oluşan yeni hücreler de çeşitli bölünme, gelişme ve farklılaşma aşamalarından geçerek “sperm” haline gelirler. Yumurtalarda, dakikada yaklaşık 50-200 bin adet sperm üretilir. Yumurtanın içindeki kanallarda oluşan spermler, yumurtanın üst kutbundaki “epididim” adı verilen kanal sistemi içine girerler. Burada da olgunlaşmaya devam eden spermler, epididimin kuyruk kısmına geldiklerinde bağımsız hareket kabiliyeti kazanmış olurlar. Bir sperm hücresinin gelişimini tamamlayıp olgun hale gelişi, yaklaşık 70 gün sürmektedir.

El, ayak parmakları ve tırnaklar insanı hayrete düşürecek kadar gelişmiştir. Çocuğun kalp sesleri bu dönemde özel aletlerle duyulmaya başlar. Organ ve sistemler gelişmelerine devam etmektedirler. 3. aydan itibaren embriyo “fetüs” adını alır.

Acil Doğum Kontrolü: Acil doğum kontrolü, normalde korunma yöntemlerinden
birini uygulamayan bir kadının korunmasız bir beraberlikten sonra 72 saat içinde
uyguladığı bazı yöntemlerdir. İki biçimde uygulanır. İlki; “Hormonal Yükleme”dir.
Yüksek doz hormon içeren tabletlerin kullanılması yoluyla kadın periyodunun her
hangi bir döneminde gebeliğin önlenmesine dönüktür. Acil yöntemlerden ikincisi ise “İlişki Sonrası RİA” takılmasıdır. Cinsel ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde rahim içi araçlar uygulanırsa gebelik önlenebilir. Bu kullanım da etkin bir acil doğum kontrol yöntemidir.

Mikroinjeksiyon (ICSI) yönteminde ise; hem aşılamada hem de klasik tüp bebek
yönteminde belirli miktarın üzerinde sperm olması gereklidir. Ancak erkeğe bağlı
birçok üreme bozukluğunda sperm sayısı çok azdır. Hatta testisten alınması gerekmektedir. Böyle durumlarda, sperm hücresinin bir tanesi mikroskobik enjektör yardımıyla yumurta içine bırakılmakta, böylece döllenme sağlanmaktadır. Bu uygulamaya mikroinjeksiyon adı verilmektedir

İdrar tahlili: Gebelik idrarda, embriyonun salgıladığı hCG adlı hormonun tespiti
ile belirlenebilir. İdrar tahlili ile gebeliğin anlaşılması için, beklenen adetten iki
hafta geçmiş olmalıdır. Son yıllarda geliştirilen evde kullanım için hazırlanmış bazı idrar testlerinde, döllenmenin 10’uncu gününden sonra tanı konulabilmektedir.
Gebelik durumunda, embriyonun salgıladığı hCG hormonu, 2-3 günde bir iki katına çıkar. Bu nedenle, negatif testlerde gebelik şüphesi devam ediyorsa test daha sonra tekrar edilmelidir.

Gebeliğin 6. haftasında yumurtalıkta yumurtanın ana hücreleri (oogonia) belirginleşir. 20. haftaya kadar ana yumurta hücreleri, bölünerek çoğalır. 46 kromozomlu bu hücreler kromozom sayısını yarıya indirecek bölünme aşamasına girerler. Bölünme aşamasındaki bu hücreler, yumurtalıkta bekler. Doğum sırasında yumurtalıkta belli sayıda bulunan bu hücrelere oosit adı verilir. Bu hücrelerin sayısı artmaz. Fakat enfeksiyon, radyasyon, travmalar gibi zararlı faktörlerin etkisiyle sayıları azalır. Doğumdan ergenliğe kadar yumurtalıkta değişmeden bekleyen oositler, ergenlikten sonra gelişerek olgun yumurta hücresi haline geleceklerdir. Anne karnında yumurtalığın sahip olduğu oositlerin %99’u çeşitli nedenlerle yok olurken, sadece %1 kadarı gelişerek yumurta hücresine dönüşmektedir.

Ergenlikte beynin hipofiz bölgesinden salgılanan hormonların (FSH ve LH) etkisiyle kadın periyodu başlar. Her periyotta olgunlaşmamış yumurta hücrelerinden bir kaç tanesi(3-30 arasında olabilir) gelişme sürecine girer. Bunlardan bir iki tanesi ancak gelişmesini tamamlayabilecektir. Olgunlaşmaya başlayan yumurta hücresi, çevresini saran hücrelerle beraber büyür ve gelişir.

5.ay: Fetüsün hareketleri daha aktiftir. Her yöne dönebilir. Tırnaklar, parmak ucunakadar ulaşmıştır. Uyku ve uyanıklık dönemleri tespit edilebilmektedir.

Gebeliğin ilk 8 haftası Embriyonal Dönem olarak adlandırılır. Erken
Fetal Dönem, 9 ile 27 hafta arası dönemi kapsar. Geç Fetal Dönem
ise 28-40 hafta arası aralığa verilen addır.