AİLE PSİKOLOJİSİ VE EĞİTİMİ

Yargılayan mesaj

Kontrol eden mesaj

Varoluş çatışması

Netlik

Sosyal değiş tokuş kuramı

Yasal boşanma

Sosyal boşanma

İletişim, “bilgi üretme, aktarma, anlamlandırma süreci”dir. Kişilerarası ilişkilerde iletişimin yeri
önemlidir. Çalışmalar eşlerin en sık bildirdikleri ilişki sorununun, iletişim problemleri olduğunu
göstermektedir. Aynı zamanda, iletişim becerileri, evlilik doyumunu da arttırmaktadır. #leti!im,
çatışmaları yumuşatabilir, engelleyebilir, çözebilir ya da sürdürebilir.

Çatışma, bireylerin, karşılıklı olarak birbirlerinin ihtiyaçlarına müdahale etmeleri, değerlerinin
uyuşmaması durumunda kişilerarasında ortaya çıkan uyuşmazlık, zıtlaşma, sürtüşmeyi ifade eder. Bir başka tanıma göre ise “ilişkideki gerçeğin ortaya serildiği an” dır. Çatışma aynı zamanda bir ilişkinin sınanmasıdır.

Eşler arası şiddet bireysel iletişim becerilerinin yetersizliğinin bir sonucudur. Bu tür evliliklerde
eşlerden biri ya da ikisi;

• karşındakinin yeterliliğine sıklıkla saldırır,
• sözel istismar ya da sözel saldırganlığa yönelir,
• iletişim esnasında olumsuz mimikleri sık kullanır,
• birbirlerini kızdırmaya yönelik davranışlarda bulunur,
• olumlu ya da olumsuz duyguları eşleri tarafından anlaşılmaz, mesajları alınmazsa karşılık alana
dek daha güçlü olumsuz sözel mesajlar gönderir,
• sözel ifadeler etkili olmadığında fiziksel istismara başvurabilirler.

İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl
anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7 (yüzde yedi) oranında içerdiği kelimelerle, %38 (yüzde otuz sekiz) oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 sözsüz mesaj kısmıyla değerlendirilmektedir.

4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl
anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7( yüzde yedi ) oranında içerdiği
kelimelerle, %38 ( yüzde otuz sekiz ) oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 ( yüzde elli beş) sözsüz mesaj kısmıyla
değerlendirilmektedir.

4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl
anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7 oranında içerdiği
kelimelerle, %38 oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 sözsüz mesaj kısmıyla
değerlendirilmektedir.

Yapılan araştırmalarda, kadın ve erkekler arasında bir takım iletişim farklılıkları saptanmıştır:
• Kadınlar daha çok özel, erkekler daha çok genel konuşmaları tercih eder.
• Kadınlar kendilerini rahat hissettikleri, kadınların bulunduğu mekanlarda, ev ortamlarında,
telefon konuşmalarında rahattırlar, erkekler ise toplantı ve kalabalık mekanlarda rahat
konuşurlar.
• Kadınlar duygusal içerikli mesajları erkeklere göre daha sık kullanırlar.
• Kadınlar erkeklerden daha fazla duygusal tepki verir ve duygusal tepki bekler.
• Erkekler daha fazla bilgi içeren, duygusal olmayan tepkiler verir, pratik, yapıcı, mantıksal
tepkiler bekler.
• Tartışmalarda kadınlar daha fazla olumsuz duygu gösterir, karşısındakini ikna için kişisel
özelliklere yönelik saldırıda bulunabilir.
• Kadınlar için, ilişkiyle ilgili en önemli öge “iyi iletişim” hissidir.
• Erkekler ilişkilerindeki hemen her şeyi eşlerine oranla daha tozpembe görmektedir

Kişilerarası iletişim açık ve savunucu olarak ikiye ayrılır. Eşlerden biri ya da ikisi, karşısındaki suçlayıcı tutum içine girdiğinde savunucu iletişim gelişir ve çatışma ortaya çıkar. Açık iletişim tarzında tartışma görülmez. Bir iletişim ortamında kişilerden birisi aşağıdaki altı tavırdan birini sergilediğinde karşısındaki savunucu iletişim kurmaya itmiş olur, yani çatışmaya yol açar:
1. Yargılayan mesajlar: Bu tür mesajlar karşısında eş ya geri çekilir, ya kendisi de eleştiriye başlar
ya da savunuculuk artar.
• eleştirme, isim takma, suçlama, küçümseme (“beni hiç düşünmüyorsun”, “kendinden başka
kimseyi dinlemiyorsun”, “tembelsin, hep kendi istediklerin yapılsın istiyorsun”, “yalnız
kendini düşünüyorsun”, “aptalın tekisin, bir işi beceremiyorsun”),
• sorguya çekme, soruşturma (bütün gün neredeydin, bütün gün ne yaptın, sürekli kiminle
konuşuyorsun),
• övme (“kıyafetin muhteşem”),
2. Kontrol eden mesajlar: Bu tür mesajlar otoriter, tehditkar, dinleyenin kontrol edilmeye ihtiyacı
olduğunun düşünüldüğü, dinleyenin yetersiz algılandığına dair bir tavır içerir.
• yöneten, hükmeden, emreden (“sana söylediğimi yap”, “ben böylemi yaptım düzelt onu”,
“annenler bu eve giremez”),
• uyaran, tehdit eden, cezalandıran (“kapıdan çıkarsan bir daha giremezsin”, “bir daha geç
kalırsan kapının açılmasını bekleme”, “tartışma bitmiştir”),
• ahlak dersi veren, akıl öğreten (“iyi bir anne her zaman çocuğunun başındadır”, “kendine bir
hobi bul”)
3. Stratejik mesajlar; açıkça ifade edilemeyen bir amaç için karşısındaki kişiyi yönlendirmeyi
amaçlayan mesajlardır. Mesaj hedefine ulaşırsa sorun çıkmaz ancak eş altındaki amacı anlar ve
karşı çıkarsa sorunlar ortaya çıkacaktır.

• sözsüz manipülasyon (surat asma, küsme, iç çekme, diğerini dinlemeyip televizyon
seyretmeye gazete okumaya devam etmesi)
• sözlü manipülasyon (“beni seviyorsun değil mi…o zaman şu işi halleder misin benim için”)
4. Nötr mesajlar; duygusal yakınlık ya da çatışmadan uzaklaşmayı, kaçınmayı amaçlayan
mesajlardır.
• uzaklaştırmak, saptırmak (“bu gün tartışmak istemiyorum”, “konuyu değiştirebilir miyiz
lütfen”)
• aldırmamak, baştan savmak, telaşlanmak (“hıım ne diyordun”, “sonra konuşsak”, “tamam
hallederiz”, “dinleyemem çok acelem var”)
• yatıştırma, özür dilemek, teselli etmek, sempati göstermek (“hepsi geçecek tatlım”, “tamam
ağlama güçlü ol”, “aynı şeyi bende hissetmiştim”)
5. Üstünlük taslayan mesajlar: Bu tür mesajlar ben bilirim, ben haklıyım, beni dinlemelisin iletileri
gönderir. Karşısındaki kişiyi sorunlarını anlama ve çözme yetisini geliştirmekten yoksun bırakır
ya da çatışma yaratır.
• öğüt verme, tavsiye etme (“bu adamdan sana hayır gelmez bırak gitsin”, “sabahları daha
erken kalkmalısın”, “biraz canlanıp kendine bakmalısın”)
• teşhis koyma (“uykunu alamadığın için hırçınsın”, “aynı annene benziyorsun”, “senin
sinirlerin bozuk”)
6. Kesin mesajlar; -meli, -malı tarzında ifadelerdir. Karşısındaki kişinin farklılığını kabul edemez,
kurallar onun için daha önemlidir.
• ikna edici (“itirazın anlamı yok bu iş bu gün bitirilmeli”)
• nutuk çeken (“bir kadın her zaman önceliğini evine vermelidir”)
• tartışan (“bunun başka açıklaması yok”, “ailen konusunda haklı olduğumu biliyorum”)

Kişilerarası iletişim açık ve savunucu olarak ikiye ayrılır. Eşlerden biri ya da ikisi, karşısındaki suçlayıcı tutum içine girdiğinde savunucu iletişim gelişir ve çatışma ortaya çıkar. Açık iletişim tarzında tartışma görülmez. Bir iletişim ortamında kişilerden birisi aşağıdaki altı tavırdan birini sergilediğinde karşısındaki savunucu iletişim kurmaya itmiş olur, yani çatışmaya yol açar:
1. Yargılayan mesajlar: Bu tür mesajlar karşısında eş ya geri çekilir, ya kendisi de eleştiriye başlar
ya da savunuculuk artar.
• eleştirme, isim takma, suçlama, küçümseme (“beni hiç düşünmüyorsun”, “kendinden başka
kimseyi dinlemiyorsun”, “tembelsin, hep kendi istediklerin yapılsın istiyorsun”, “yalnız
kendini düşünüyorsun”, “aptalın tekisin, bir işi beceremiyorsun”),
• sorguya çekme, soruşturma (bütün gün neredeydin, bütün gün ne yaptın, sürekli kiminle
konuşuyorsun),
• övme (“kıyafetin muhteşem”),
2. Kontrol eden mesajlar: Bu tür mesajlar otoriter, tehditkar, dinleyenin kontrol edilmeye ihtiyacı
olduğunun düşünüldüğü, dinleyenin yetersiz algılandığına dair bir tavır içerir.
• yöneten, hükmeden, emreden (“sana söylediğimi yap”, “ben böylemi yaptım düzelt onu”,
“annenler bu eve giremez”),
• uyaran, tehdit eden, cezalandıran (“kapıdan çıkarsan bir daha giremezsin”, “bir daha geç
kalırsan kapının açılmasını bekleme”, “tartışma bitmiştir”),
• ahlak dersi veren, akıl öğreten (“iyi bir anne her zaman çocuğunun başındadır”, “kendine bir
hobi bul”)
3. Stratejik mesajlar; açıkça ifade edilemeyen bir amaç için karşısındaki kişiyi yönlendirmeyi
amaçlayan mesajlardır. Mesaj hedefine ulaşırsa sorun çıkmaz ancak eş altındaki amacı anlar ve
karşı çıkarsa sorunlar ortaya çıkacaktır.

• sözsüz manipülasyon (surat asma, küsme, iç çekme, diğerini dinlemeyip televizyon
seyretmeye gazete okumaya devam etmesi)
• sözlü manipülasyon (“beni seviyorsun değil mi…o zaman şu işi halleder misin benim için”)
4. Nötr mesajlar; duygusal yakınlık ya da çatışmadan uzaklaşmayı, kaçınmayı amaçlayan
mesajlardır.
• uzaklaştırmak, saptırmak (“bu gün tartışmak istemiyorum”, “konuyu değiştirebilir miyiz
lütfen”)
• aldırmamak, baştan savmak, telaşlanmak (“hıım ne diyordun”, “sonra konuşsak”, “tamam
hallederiz”, “dinleyemem çok acelem var”)
• yatıştırma, özür dilemek, teselli etmek, sempati göstermek (“hepsi geçecek tatlım”, “tamam
ağlama güçlü ol”, “aynı şeyi bende hissetmiştim”)
5. Üstünlük taslayan mesajlar: Bu tür mesajlar ben bilirim, ben haklıyım, beni dinlemelisin iletileri
gönderir. Karşısındaki kişiyi sorunlarını anlama ve çözme yetisini geliştirmekten yoksun bırakır
ya da çatışma yaratır.
• öğüt verme, tavsiye etme (“bu adamdan sana hayır gelmez bırak gitsin”, “sabahları daha
erken kalkmalısın”, “biraz canlanıp kendine bakmalısın”)
• teşhis koyma (“uykunu alamadığın için hırçınsın”, “aynı annene benziyorsun”, “senin
sinirlerin bozuk”)
6. Kesin mesajlar; -meli, -malı tarzında ifadelerdir. Karşısındaki kişinin farklılığını kabul edemez,
kurallar onun için daha önemlidir.
• ikna edici (“itirazın anlamı yok bu iş bu gün bitirilmeli”)
• nutuk çeken (“bir kadın her zaman önceliğini evine vermelidir”)
• tartışan (“bunun başka açıklaması yok”, “ailen konusunda haklı olduğumu biliyorum”)

Boşanmaya uyum sürecine ekonomik özgürlük, sosyal destek olumlu etki gösterirken eşler arasındaki gerginlik ve başarısız iletişim uyum sürecini engellemektedir. Boşanmadan sonra kişilerin yeni hayata uyum sağlamaları sekiz ay bir yıl içinde olabilmekte, 2-4 yıl içinde gerginlikten uzaklaşıp hayatlarını düzene sokabilmektedirler.

Kişilerarası iletişim dört temel ögeden oluşur:

1. Mesajı gönderen kişi; açık, net, dürüst ve empati ile iletişime başlamalıdır.
2. Mesajın yapılandırılması; iletişim sorunlarının oluşmasındaki en önemli etmendir. Mesajda kullanılacak kelimeler, ses tonu, beden dili özenle seçilmeli ve söylenmek istenen tüm ayrıntıları içermelidir.
3. Mesajı alan kişinin; kişilik yapısı, alışkanlıkları, mesajı yollayan ile arasındaki ilişki mesajın yorumlanmasını etkiler.
4. İletişimin yer aldığı ortam: Yer, durum, zaman genellikle ne dendiği, nasıl dendiği nasıl anlaşıldığı ve nasıl tepki verileceğini etkiler. Bir sözlü mesaj; %7 oranında içerdiği kelimelerle, %38 oranında yollandığı andaki ses tonuyla, %55 sözsüz mesaj kısmıyla değerlendirilmektedir.